1. De verwaarlozing van het algemeen belang gaat leiden tot een omslagpunt

1.1. Het algemeen belang wordt in de vrije markt behartigd door de overheid

Het algemeen belang is globaal te omschrijven als datgene dat voor het welzijn van de samenleving als geheel nuttig, gewenst of nodig is. [5] Zaken die het algemeen belang dienen zouden in principe vanuit de samenleving als geheel naar voren moeten worden gebracht. In onderstaande lezing wordt het algemeen belang uitgebreid toegelicht. De vaderlandse geschiedenis leert dat de overheid vanaf de veertiende eeuw een rol heeft genomen in het behartigen van het algemeen belang. In de loop van de tijd zijn veranderingen opgetreden in wat we zien als algemeen belang en hoe groot de de betrokkenheid van de overheid daarin is. [overhalgbel]

---
[5] https://nl.wikipedia.org/wiki/Algemeen_belang In wiens belang is het algemeen belang? https://bijnaderinzien.com/2020/07/21/het-algemeen-belang-is-nooit-in-het-belang-van-iedereen/
---
[overhalgbel] Renaissance van de overheid De behartiging van publieke belangen https://kennisopenbaarbestuur.nl/media/255333/strategische-verkenning-2.pdf Is een ‘akkoorden-democratie’ wel een democratie?, Boomjuridischtijdschriften https://www.bjutijdschriften.nl/tijdschrift/regelmaat/2019/2/RM_0920-055X_2019_034_002_002

1.2. Terugtredende overheid die de vrije markt zijn gang laat gaan leidt tot een omslagpunt

In onderstaande lezing licht hoogleraar Loorbach toe dat het behoeden van het algemeen belang grotendeels een politieke zaak is. Loorbach beargumenteert waarom we vanaf 1980 het algemeen belang steeds meer zijn gaan verwaarlozen. De verzorgingsstaat werd grotendeels afgebroken. En de zorg voor onze omgeving in de breedste zin zijn we telkens meer gaan verwaarlozen. [verwalgbel]
---
[verwalgbel] https://pure.uvt.nl/ws/portalfiles/portal/48075883/2020_Oosterhuis_Blok_dissertation.pdf

De kern van Loorbach's pleidooi is dat het uit het oog verliezen van het algemeen belang leidt tot een geringe veerkracht van onze samenleving en haar instituties. En juist die veerkracht is nodig wil de samenleving de naderende problemen het hoofd kunnen bieden.
[7] https://nl.wikipedia.org/wiki/Maatschappij_tot_Nut_van_%27t_Algemeen https://pure.uvt.nl/ws/portalfiles/portal/48075883/2020_Oosterhuis_Blok_dissertation.pdf Loorbach licht toe waarom de problemen die door het verwaarlozen van het algemeen belang zijn onstaan en nog zullen ontstaan leiden tot een omslagpunt. Hij geeft aan dat in dit omslagpunt een smeltkroes aan ideeën ontstaat die mogelijk een voorbode is voor een weg omhoog. Een weg omhoog die naar een nieuwe stabiele situatie leidt.

In paragraaf 3. wordt toegelicht dat een weg omhoog niet erg waarschijnlijk is binnen de vrijemarkteconmie.
Ook de smeltkroes aan ideeën waar Loorbach het over heeft, zullen in de vrije markt waarschijnlijk niet bijdragen aan een weg omhoog. Door de ontwikkelingen op hun beloop te laten is het waarschijnlijk dat de mensheid door een diep dal gaat en mogelijk ten ondergaat. Dit wordt toegelicht paragraaf 5.

De geschiedenis leert dat beschavingen vaak ten onder gaan omdat hun sociale/economische structuur conflicteerde met hun biologische overleven. Men was niet flexibel en ecologische rampen werden genegeerd. De beschavingen gingen langzaam ten onder aan een overbelast ecosysteem. [ondergangbeschavingen]
In paragraaf 7. en 8. wordt toegelicht hoe we onze samenleving en ons economisch systeem zo kunnen inrichten dat we weer flexibel kunnen zijn en we een andere levenstijl kunnen aannemen.

----
[ondergangbeschavingen] Een ondergang is een conflict tussen de levensstijl om het overleven van de sociale structuur te verzekeren, en de levensstijl die om hun biologische overleving te verzekeren. https://geschiedenis.nl/nieuws/artikel/649/ondergang https://www.youtube.com/watch?v=4AxUJuO8owY

1.3. Samenwerking in de even­wichts­eco­nomie succesrijker dan behartigen van het algemeen belang door overheid

De rode draad van de vorige paragraaf is dat de manier waarop we nu het algemeen belang willen dienen niet meer werkt.
We gaan nu bekijken waarom deze manier principieel niet werkt. Hiermee kunnen we ook de vraag beantwoorden hoe het algemeen belang beter gediend kan worden.

Politici moeten zich richten op hun eigen achterban. Zij zijn meestal succesvoller als ze de specifieke belangen van hun kiezers uitvergroten en zich bijvoorbeeld door taalgebruik afzetten tegen andere partijen. [iphg] Deze nadruk op eigen belang maakt dat het moeilijk is om te komen tot gemeenschappelijke gedragen standpunten. Het algemeen belang komt hierdoor niet goed meer uit de verf.
Als een deel van de politieke partijen samen gaan regeren dan resulteert dit in compromissen tussen die partijen en zeker niet in beleid dat gericht is op het algemeen belang.
De grote invloed van het bedrijfsleven in de politiek dat toch sterk gericht is op economische groei maakt dat het gemeenschapelijk belang nog wat verder uit beeld geraakt. Het economisch belang is nu eenmaal niet het algemene belang.

De optelsom van al deze eigen belangen in de politiek is zeker niet het algemeen belang.

---
[iphg] Is de politiek harder geworden? https://npokennis.nl/longread/7486/is-de-politiek-harder-geworden Een wijdverbreide opvatting is dat het behoeden van het algemeen belang door de overheid moet gebeuren. Als de vrije markt niet aan banden was gelegd dan zou de situatie nu ongetwijfelt nog slechter zijn geweest voor burgers en milieu is een gangbare redenatie.

Maar gezien de zaken die vanaf 2040 op ons afkomen is de rol van de overheid niet optimaal geweest. En die rol zal ook nooit optimaal worden zoals we net gezien hebben.

Het algemeen belang -datgene wat voor de samenleving nuttig, gewenst of nodig is- kan natuurlijk beter door de samenleving zelf bepaald worden. Dan rijst natuurlijk de vraag hoe een samenleving wel in staat gesteld kan worden om het algemeen belang/het gemeenschappelijk belang centraal te stellen.

Een rode draad in deze webpagina is een economische structuur die de samenleving stimuleert om het gemeenschappelijk belang centraal te stellen. Een structuur die ook onderdeel is van de ev ec. Het algemeen belang wordt gediend door mensen die niet het belang een kleine groep vertegenwoordigen, maar dienstbaar zijn aan de samenleving als geheel. In hun functieomschrijving zou bij wijze van spreken moeten staan: het zo goed mogelijk laten functioneren van de samenleving als geheel waarbij ook aandacht is voor minderheden en individuen. Hierdoor komt het milieu op een vanzelfsprekende manier centraal te staan.

In de ev ec zijn alle leidinggevenden gericht op het algemeen belang. De organisaties waarin zij leiding geven zijn zo opgezet dat niet het bedrijfsbelang maar het algemeen belang centraal staat. In een verdeelde samenleving is het moeilijk om te komen tot gemeenschappelijk beleid. De situatie in de VS is hier een sprekend voorbeeld van. Republikeinen en Democraten steken veel energie in het bevechten van elkaar. Men is niet meer met elkaar in gesprek en kun dus ook niet komen tot zaken waarin men elkaar kan vinden en die het gemeenschappelijke verder kunnen versterken.
Ook in Europa zie je dat versterken van wat elkaar bindt maar mondjesmaat gebeurt.

Het algemeen belang kan centraal blijven staan in een samenleving waarin men elkaar wel blijvend en intensief met elkaar in contact staat. Een manier om dat te bereiken is met het samenwerkingsmodel van de ev ec.
Samenwerking volgens het model van de ev ec maakt dat mensen uit alle lagen van de samenleving op een heel praktische manier intensief met elkaar in contact staan. Hiertoe dienen de netwerken van aandacht en begleiding waar iedereen onderdeel van uit maakt. Netwerken van aandacht en begleiding zijn geworteld in de werksituatie maar zijn strekken zich ook daarbuiten uit. Dit intensieve contact maakt dat mensen zich verbonden met elkaar voelen. Hierdoor gaat men zich richten op het gemeenschappelijk belang oftewel het algemeen belang.
Intensieve langdurige samenwerking in het economisch systeem vindt plaats als alle organisaties in de economie hierbij belang hebben. Net is al vermeld dat deze organisaties zo zijn opgezet dat niet het bedrijfsbelang maar het algemeen belang centraal staat.
Maar ook is het economisch systeem zo opgezet dat het individu meer profijt heeft bij het centraal stellen van het algemeen belang dan voortdurend het eigen belang voorop te stellen.

2. Hoe verhoudt het grote publiek zich tot het naderend omslag­traject?

2.1. We leven met twee tegenstrijdige beelden over de toekomst

In 2022 zegt het IPCC het hardop; het is zeer goed mogelijk dat we het in Parijs gestelde doel van maximaal 2° temperatuursverhoging niet halen. En er zijn nog meer zorgelijke ontwikkelingen die het voortbestaan van de mensheid gaan bedreigen. Dit wordt uitgebreid toegelicht bij 3.
---
https://www.greenpeace.org/nl/klimaatverandering/42010/dit-zijn-de-gevolgen-van-klimaatverandering/ https://nl.wikipedia.org/wiki/Intergovernmental_Panel_on_Climate_Change Waarom een fundamenteel probleem van klimaatverandering psychologisch is, UvA 28 sept 2021 https://www.uva.nl/shared-content/faculteiten/nl/faculteit-der-maatschappij-en-gedragswetenschappen/nieuws/2021/09/duurzaamheid-waarom-een-fundamenteel-probleem-van-klimaatverandering-psychologisch-is.html In deze landen heeft u de beste overlevingskansen als de wereld ineenstort, De Morgen 29 juli 2021 https://www.demorgen.be/nieuws/in-deze-landen-heeft-u-de-beste-overlevingskansen-als-de-wereld-ineenstort~beb071ce/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

Kijkend naar hoe spaarzaam het grote publiek hierop anticipeert lijkt het alsof deze boodschap niet goed overkomt. Kinderen krijgen veelal de boodschap van hun ouders dat het leven aan hun voeten licht en dat zij van alles kunnen bereiken. Iedere ouder blokkeert het idee dat door de toekomstige ontwikkelingen het best mogelijk is dat haar/zijn kind wel eens een niet natuurlijke dood zou kunnen sterven. Zo maar wat berichten in Nederlandse media rond 2022 die aangeven hoe de maatschappij zijn toekomst ziet:
In 2050 wil Amsterdam 150.000 woningen gaan bijbouwen. Amsterdam wil in 2050 een inclusieve, duurzame, vitale, gezonde, leefbare, compacte stad zijn.[ambel] En meer gemeenten, overheden en bedrijven hebben prachtige toekomstplannen. [meergem]
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat werkt aan snel, gemakkelijk, betrouwbaar en betaalbaar openbaar vervoer in 2040. [mi]
---
[mi] https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/openbaar-vervoer/betere-verbindingen-openbaar-vervoer/ov-in-de-toekomst
---
[ambel] Omgevingsvisie Amsterdam 2050, 2022 https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/volg-beleid/stedelijke-ontwikkeling/
---
[meergem] Landschap van de Toekomst https://www.flevoland.nl/wat-doen-we/omgeving/landschap-van-de-toekomst Deze berichten maken duidelijk dat wat na 2040 waarschijnlijk gaat gebeuren en hoe wij onze toekomst zien twee verschillende realiteiten zijn. In 2050 zijn ziet Nederland er heel anders uit door de gevolgen van klimaatverandering.

De woningen in Amsterdam zijn op basis van de prognoses noodzakelijk, maar of Amsterdam na 2050 nog zo dicht bevolkt is als rond 2020 is zeer de vraag: De neergang van de globale economie, de internationale goederenstromen en het financiële stelsel zal stedelingen het hardst raken. Ook de modiale voedselcrises rond 2030-2050 zal bedreigender zijn in stedelijk gebied. Mensen in grote steden kunnen vanwege hun grote aantal nauwelijks terugvallen op lokale voorzieningen. De beperkte ruimte zowel in huis als in de buurt maakt dat hen geheel afhankelijk zijn van de globale markt.
Amsterdam zal, net als zo'n 40% van Nederland, bedreigd worden door water. Dijken rond Amsterdam of andere ingrijpende voorzieningen zijn in de aanloop na 2040 nauwelijks meer betaalbaar, gezien de staat van de economie en het financiële stelsel. En de voorzieningen die wel gerealiseerd worden zullen de bereikbaarheid en dus de lokale economie raken.
Veel burgers zullen de stad gaan verlaten om te proberen elders een beter leven op te bouwen. En dat zal gezien de hoge specialisatiegraad van hoger opgeleiden en de afhankelijkheid van stedelijke voorzieningen moeizaam verlopen.

Snel, gemakkelijk, betrouwbaar openbaar vervoer in Nederland wordt na 2040 waarschijnlijk onhaalbaar. Door klimaatverandering zal veel infrastructuur relatief vaak beschadigd raken. Ook zal het onderhoud moeizaam verlopen door de chaotische situatie waarin we na 2040 terecht zullen komen.

En over 20 jaar (het is nu 2022) zullen veel beleidmakers zeggen "Met de kennis van nu had het geld in 2022 veel beter ergens anders aan besteed kunnen worden." Jammer genoeg is die kennis in 2022 al lang voorhanden.

De aanvullingen bij een zoekopdracht in Google maart 2021 maken duidelijk dat de favoriete toekomstbeelden waar we veel op klikken niet overeenstemmen onze daadwerkelijke toekomst.

Overheden, politici, bedrijven, media, bloggers, burgers gaan allemaal het liefst uit van een toekomstbeeld dat ons niet confronteerd met onze collectieve tekortkomingen.

Kortom, het beeld van onze toekomst is niet consistent met hoe onze toekomst eruit gaat zien. [scheefgroei9-1-22] En doordat we als samenleving geen juist toekomstbeeld hebben doen we nu de verkeerde dingen.
---
[scheefgroei9-1-22] Scheefgroei, Hoe moeten de generaties na ons leven?, 9-1-2022 https://www.npostart.nl/scheefgroei/09-01-2022/BV_101407388

2.2. Beïnvloeding grote publiek vanuit de psychologie gaat de trend niet tijdig keren

Vooral als het gaat om klimaatverandering worden gedragswetenschappers ingezet om de instelling en het gedrag van het publiek te beïnvloeden.[4] Bij andere zorgelijke ontwikkelingen (3.) is nauwelijks vergelijkbaar beleid opgezet.

In 2020 halen Nederland en België [klbel] de klimaatdoelstellingen bij lange na niet. Beïnvloeding van het grote publiek zou deze trend kunnen keren, zo is vaak de gedachte. De burgers kunnen dit doen in hun rol als consument en als kiezer. In 7.8. wordt overigens toelicht dat dit wel wat genuanceerder ligt.

Toch wordt er al sinds het Rapport van Rome in 1972 gewerkt aan gedragsverandering. Rond 2010 is de psychologie duidelijk in beeld gekomen. [psib] Maar dat heeft weinig zichtbaar effect gehad, gezien de situatie waar we nu inzitten.

Het is daarom niet te verwachten dat België en Nederland door gedragsbeïnvloeding de klimaatdoelstellingen voor de wat langere termijn gaan halen. Zeker als die gedragsbeïnvloeding voor 2040 voor een belangrijk deel moet hebben plaatsgevonden. In andere Europese landen zal dat niet anders zijn. En dan doet de EU het qua uitstoot beter dan veel andere grote vervuilers.

Kijk je wereldwijd naar de grote CO2-vervuilers [grco2verv] dan zal in veel van die landen gedragsbeïnvloeding voorlopig geen rol van betekenis spelen. Burgers in bijvoorbeeld China, Rusland, Bazilië en olieproducerende landen zijn met andere zaken bezig. In de VS waar er wel aandacht wordt besteed leidt dit niet tot significante verbeteringen.

Conclusie: Als we kijken op wereldschaal dan zal gedragsbeïnvloeding van burgers nauwelijks effect hebben op de reductie van broeikasgassenuitstoot. En als het gaat over andere zorgelijke crises dan wordt niet of nauwelijks ingezet op gedragsverandering.

---
[4] I CHANGE by presenting a new psycholy of climate action http://www.iclimatechange.org/jim_complete-2 Amsterdam University of Applied Sciences De klimaatspagaat over de psychologische uitdagingen van duurzaam gedrag, lectorale rede HvA 2021 https://pure.hva.nl/ws/files/17889595/De_Klimaatspagaat.pdfjuis Earth Day 2022: Psychologen komen in beweging tegen klimaatverandering. Doe je mee? https://www.psynip.nl/actueel/geen-categorie/2022/earth-day-2022-psychologen-komen-in-beweging-tegen-klimaatverandering/ Met je ecodepressie naar de klimaatpsycholoog, is dat een goed idee? , volkskrant 23 juli 2021 https://www.volkskrant.nl/wetenschap/met-je-ecodepressie-naar-de-klimaatpsycholoog-is-dat-een-goed-idee~bf616bfe/ Zo kunnen klimaatpsychologen de energietransitie versnellen: ‘Kijk niet alleen technisch maar zeer zeker ook psychologisch’, stadszaken https://stadszaken.nl/artikel/3774/zo-kunnen-klimaatpsychologen-de-energietransitie-versnellen-kijk-niet-alleen-technisch-maar-zeer-zeker-ook-psychologisch Klimaatpsychologie: ons brein haalt vreemde fratsen uit , Trouw 31 jan 2019 https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/klimaatpsychologie-ons-brein-haalt-vreemde-fratsen-uit~bb9b0f24c/ https://www.hva.nl/akmi/gedeelde-content/nieuws/nieuwsberichten/2021/05/de-klimaatspagaat-over-de-psychologie-van-duurzaam-gedrag.html https://klimaatpsychologiealliantie.com/ Duurzaam denken is nog niet duurzaam doen https://www.binnenlandsbestuur.nl/bestuur-en-organisatie/duurzaamheid-duurzaam-denken-nog-niet-duurzaam-doen
---
[klbel] Vlaanderen haalt klimaatdoelstellingen niet, Demir wil “realistische doelstellingen”, nieuwsblad.be, 9 okt 2020 https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20201009_96419479 [psib] De menselijke beslisser, over de psychologie van keuze en gedrag, WRR/Amsterdam University Press, 2009 https://www.wrr.nl/binaries/wrr/documenten/verkenningen/2009/11/26/de-menselijke-beslisser---22/V022-Menselijke-beslisser.pdf [grco2verv] Wie zijn de grootste CO2-vervuilers? En waar staat België?, De Standaard https://www.standaard.be/cnt/dmf20151008_01909397 CO2 per land, Universiteit van Utrecht, https://www.klimaathelpdesk.org/answers/als-je-de-uitstoot-van-alle-landen-ter-wereld-die-minder-dan-2-van-de-wereldwijde-uitstoot-veroorzaken-bij-elkaar-optelt-op-hoeveel-procent-van-het-wereldwijde-totaal-kom-je-dan/

2.3. Handelingsperspectief met grote impact werkt wel/snel

Beïnvloedingstechnieken werken wel, maar zullen dus zeer waarschijnlijk de zorgelijke ontwikkelingen niet stoppen. Maar wat werkt dan wel? De strategie van de ev ec is alsvolgt:

Al naar gelang 2040 dichterbij komt zal een kleine, maar groeiende groep mensen in beweging komen. Zij zoeken naar manieren om het tij te kunnen keren, zij zoeken naar handelings­perspectief. De ev ec biedt hen handelings­perspectief. En wel handelings­perspectief dat veel verandering kan gaan bewerkstelligen, zoals we in de volgende paragafen zullen zien. De mensen die als eerste het handelings­perspectief dat de ev ec biedt benutten zijn de zgn early adaptors. Doordat zij het economisch systeem tot leven brengen wordt zichtbaar dat het systeem voordelen biedt voor mensen van zeer uiteenlopende pluimage. Hierdoor gaan meer mensen deelnemen aan dit economisch systeem. De volgers. Dat zij daardoor en passant ook nog eens het algemeen belang dienen is voor hen minder belangrijk.

• Early adaptors, gericht op voorkomen van naderende crises
  Early adaptors pakken het handelings­pers­pectief van de ev ec op en zetten een economisch systeem op dat gericht is op het welbevinden van samenleving en natuur ipv winst. In paragraaf 7. wordt toegelicht hoe de manier waarop de ev ec geor­ganiseerd is ertoe zal leiden dat er beter zal worden omgegaan met de bedrei­gingen en de crises. In 5.en 6. wordt duidelijk gemaakt waarom dat niet zal lukken in de vrije­markt­economie.
• Early adaptors, gericht op eigen overleven in de (naderende) crises
  Om de crises na 2040 redelijk te kunnen doorstaan moet je onderdeel uitmaken van een goed georganiseerde lokale samenleving die goed voorbereid is op wat komen gaat. Hierover gaat paragraaf 8. Dit handelings­perspec­tief gaat er ook toe leiden dat er een economie ontstaat die gericht is op het vinden van een uitweg uit de (naderende) crises
• Volgers, die merken dat deelnemen veel (persoonlijke) voordelen biedt
  Zoals al in 2.1.en 2.2. is toegelicht is het merendeel van de mensen niet bereid of niet in staat om te veranderen, tenzij het écht niet anders kan. Maar mensen zijn wel bereid om te veranderen als ze zien dat dat direct veel voordelen biedt voor hun eigen leven.
  Na de early adaptors zullen mensen volgen die vanuit een bredere idealistische insteek gaan deelnemen.
  Op het moment dat de ev ec wat verder ontwikkeld is zullen ook de mensen volgen die vanuit puur eigen belang de overstap maken. Zij zijn veel minder bezig zijn met het afwenden van de crises voor de samenleving, maar pakken de grote persoonlijke voordelen met beide handen aan. Deze voordelen van de ev ec tov van de vrije­markt­econo­mie komen op diverse plaatsen in deze website aan de orde.

2.4. Beïnvloeding gedrag wel effectief in een economie en een samenleving gericht op het algemeen belang

Wat klimaatpsychologen [4] in wezen proberen te bewerkstelligen is dat op eigen voordeel gericht gedrag wordt omgebogen naar gedrag in het voordeel van het collectief. In de vrijemarkteconomie vormen deze beiden een tegenstelling.

Gedragsverandering nastreven is onder deze omstandigheden moeizaam omdat de normen en waarden die vanuit de economie, de bedrijven en de multinationals gepropageerd worden ondersteund worden met veel geld, resulterend in goed doordachte reclame-campagnes, beïnvloeding via sociale media, geoliede verkoopkanalen en krachtige lobbies bij overheden.

Klimaatpsychologen bereiken veel meer in een economie met normen en waarden gericht op een samenleving waarin het 'samen leven' en een 'gemeenschappelijke toekomst' centraal staan, zoals in de ev ec.

In de vrije markt is datgene waar de klimaatpsychologen in wezen mee geconfronteerd worden het zogenaamde Freerider probleem ook wel Sociaal dilemma genoemd.

De CO2 uitstoot per persoon is niet gelijk verdeeld over de bevolking. Bij 'Info foto' wordt toegelicht dat dat zeker geldt voor de wereldbevolking.
Zo maakt 8% van de Nederlandse bevolking 40% van de vliegreizen. Ook vliegen hoogopgeleiden en mensen uit de randstad het meest. [vliegenkleindeel] In het algemeen stoten hoogopgeleiden meer CO2 uit dan laagopgeleiden. Ook is er een overeenkomst tussen iemands politieke voorkeur en zijn of haar CO2 uitstoot. In Nederland zijn VVD-stemmers de koplopers. [politiekCO2] Mannen zorgen voor meer CO2 uitstoot dan vrouwen. [manvroCO2]

Omdat CO2 uitstoters wel de lusten hebben maar de lasten vaak meer bij anderen terecht komen spreek je over freerider gedrag.

Bij free-rider gedrag hoort het maken van keuzes die eigen voordeel opleveren, daarbij geen rekening houdend met de consequenties voor anderen. Mensen, bedrijven en landen kunnen free-rider gedrag vertonen. De 'anderen' kunnen een groep zijn of de samenleving, de wereldbevolking of de Aarde.

Free-rider gedrag van mensen resulteert in wat een Sociaal dilemma [socdil] wordt genoemd. Bij een Sociaal dilemma is het gedrag van het individu niet in het belang is van de samenleving als geheel. Als mensen zien dat anderen uit hun sociale klasse freerider gedrag [freeridproblem] vertonen dan zullen zij ook eerder geneigd zijn om dit gedrag te vertonen.
Het zgn Prisonors Dilemma [prisondel] is in wezen hetzelfde conflict van eigen belang versus gemeenschappelijk belang. De benaming Prisoners dilemma wordt veelal gebruikt in een economische context.
Een vergelijkbaar begrip Tragedy of the Commens [commens] doelt meer op het verloren gaan van gemeenschappelijke belangen en voorzieningen doordat de regering die daarop zou moeten toezien andere prioriteiten stelt. Dit komt onder andere aan de orde in 1.1. en 1.2.
Maar ook het feit dat landen in de contacten met elkaar voornamelijk met hun eigen belang bezig zijn -free-rider gedrag- levert dezelfde conflicten op. Hiervoor is nog geen naam geïntroduceerd. In al spreekt men bij de Nederlandse regering ook wel eens eufemistisch erover dat 'Nederland niet het beste jongetje van de klas moet proberen te zijn'. Bedoeld wordt dat Nederland moet proberen er alles voor zichzelf uit te slepen ook al worden andere landen daarbij benadeeld.

In alle onderdelen van de maatschappij zien we dit verlies aan zaken die in het belang van het collectief zijn doordat individuen, bedrijven of overheden hun eigen belangen voorop stellen. Dit resulteert in de problemen waar we nu voor staan.
De rol van bedrijven en overheden wordt elders onder de loep genomen. We richten ons nu op het veranderen van het gedrag van het individu. Deze dilemma's geven aan dat er in principe sprake is van een onoplosbaar probleem. Het is een patstelling waarin het individu gedreven door eigen belang het algemeen belang verwaarloosd. Maar het het verwaarlozen van het algemeen belang raakt het individu uiteindelijk ook. Er is echter wel een uitweg uit dit dilemma:
Plaats het individu in een omgeving die maakt dat zijn eigen belang verandert. Plaats het individu in een economisch systeem en een samenleving waarin het in zijn eigen belang is om het algemeen belang centraler te zetten. Want ons gedrag wordt voor een groot deel bepaald door onze omgeving.

Dit is aanpak van de ev ec. Op diverse plaatsen in deze website wordt getoond hoe dat in de praktijk functioneert. We gaan nu bekijken wat er echt zou moeten gebeuren om het woon-werkverkeer te verduurzamen door daar waar mogelijk de auto te vervangen door de fiets. In principe is het voor het groot deel van de beroepsbevolking namelijk mogelijk om de fiets te nemen voor het woon-werkverkeer. Een grote meerderheid kiest echter voor de auto. [woonwerkfiets] In de vrije markt doet de autoindustrie er alles aan om zoveel mogelijk winst te maken met de verkoop/lease van auto's. De autoindustrie spendeert daarom grote hoeveelheden geld om de consument te beïnvloeden. Reclamecampagnes, verkoopdeals, lobbies bij overheden hebben uiteindelijk zoveel impact op de consument dat stategieën voorgesteld door psychologen om bijvoorbeeld de fiets bij woon- werkverkeer te promoten nauwelijks effectief kunnen zijn.

Op het moment dat je die consument in een omgeving -economie- plaatst zonder autolobby dan is de helft al gewonnen. De burger kan dan een keuze maken die niet beïnvloed wordt door de verkoopstrategieën van de autoindustrie. Ook de voedingsmiddelen industrie doet er alles aan om de consument zoveel mogelijk producten te laten kopen. Vaak zijn dat ook nog ongezonde producten.

Het gevolg is overal op straat en in de ziekenhuizen zichtbaar. Ongezonde voeding leidt niet alleen tot meer aandoeningen [onvoed], maar ook onze gezondheid op mentaal vlak gaat erop achteruit. [onvoment] We leiden telkens meer aan overgewicht krijgen daardoor een heel scala aan ziekten. Ook ons alcohol gebruik leidt tot veel ziekten. [alcohol] En nog altijd blijft roken zorgen voor schade aan de volksgezondheid. [e-siga]

En het effect hiervan is dat veel mensen nauwelijks in staat zijn om de afstand wonen werken met de fietsen af te leggen. Ook hierop hebben klimaatpsychologen nauwelijks invloed.

De situatie zou sterk verbeteren als de voedingsmiddelenindustrie het algemeen belang voorop zou kunnen stellen. Dan zou de industrie producten op de markt brengen die de volksgezondheid verbeteren. Dat is het geval in de ev ec.

Op die manier zou de voedingsmiddelenindustrie meer fietsgebruik bij woon-werkverkeer mogelijk maken. En een gezond mens zal sneller iets sportiefs doen. Er is een concentratie aan snackbars en supermarkten die ongezonde voeding verkopen bij scholen en in wijken waar meer mensen al een slechtere gezondheid hebben. Voor een individuele snackbareigenaar betekent zo'n lokaties meer inkomsten. Maar het algemeen belang wordt geschaad mensen als die minder goed op hun gezondheid letten daardoor nog ongezonder worden.

De Nederlandse overheid wil in 2022 regelen dat minder fastfoodwinkels op dergelijke lokaties gevestigd zijn. [fastflokatie]

Een snackbareigenaar die met deze maatregelen geconfronteerd wordt zal, omdat hij zijn eigen belang voorop zal zetten, zoeken naar andere manieren om klanten die gevoelig zijn voor de verleidingen van fastfood aan zich te binden.

Als fastfoodwinkels, fastfoodketens en supermarkten het algemeen belang voorop zouden kunnen stellen dan zou dat een ommekeer zijn.
In de ev ec stelt iedere organisatie het algemeen belang centraal. De bevolking is daardoor gezonder. En een gezondere bevolking zal ook meer open staan voor met de fiets naar het werk. Als het gaat om ons gedrag dan zijn wij net zo beïnvloedbaar door onze sociale omgeving als het diersoort waar we gemeenschappelijke voorouders mee delen.

Ongezond leefgedrag en psychische klachten hebben te maken met de leefpatronen die we hebben overgenomen van onze ouders en de mensen in onze directe omgeving. Kinderen die in armoede leven hebben meer lichamelijke en psychische klachten. Ook hebben zij vaker overgewicht. Volwassen die in armoede leven hebben daarnaast meer ziekten die bij een ongezonde leefstijl horen. Zij hebben ook vaak opvoedproblemen. [rijksarm]

Om deze armoede spiraal te doorbreken kun je ouders en kinderen langdurig deel laten uit maken van een andere, gezondere sociale omgeving. Op deze plaats wordt vluchtig besproken hoe dat in de ev ec gebeurt:

Allereerst kent de ev ec veel minder ongelijkheid, wel verschillen. Daardoor komen mensen niet in een neerwaardse spiraal door armoede.
Daarnaast wordt in principe iedereen die om een inkomen vraagt opgenomen in een werksituatie -eventueel aangepast- waarin de mensen uit de werkomgeving ander leefgedrag tonen en overbrengen.
Ook maakt iedereen onderdeel uit van netwerken van aandacht en begeleiding. In de netwerken is uitgebreid aandacht voor de persoon en komt leefgedrag uitvoerig aan bod als dat nodig is.
Iemand die toetreedt tot de ev ec gaat ook onderdeel uitmaken van de samenleving van de ev ec. In de samenleving en in de economie staat welzijn centraal. De invloed van die sociale omgeving maakt dat mensen zich anders gaan gedragen. De invloed van die sociale omgeving waarin welzijn centraal staat maakt dat mensen worden meegenomen naar een gezondere manier van leven. Groepsdruk is daarbij een belangrijk element.



Als je gaat kijken naar de Sociale dilemma's die klimaatpsychologen willen aanpakken dan duiken telkens weer 'te ontwarren knopen´ op.

In de voorafgaande voorbeelden hebben we gezien dat het individuele belang van de burger of het bedrijf in de vrije markt leidt tot het verwaarlozen van het algemeen belang. Door het individu of het bedrijf te plaatsen in een economie waarin het gemeenschappelijke belang een belangrijke plaats heeft zien we dat het individuele belang schuift richting algemene belang. En daarmee is het veel eenvoudiger om mensen te begeleiden richting bijvoorbeeld klimaatvriendelijk gedrag.

---
[rijksarm] Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu https://www.loketgezondleven.nl/gezondheidsthema/armoede-schulden-en-gezondheid/relatie-armoede-en-gezondheid ---- Voor voorbeelden kijken bij https://www.hva.nl/akmi/gedeelde-content/nieuws/nieuwsberichten/2021/05/de-klimaatspagaat-over-de-psychologie-van-duurzaam-gedrag.html https://pure.hva.nl/ws/files/17889595/De_Klimaatspagaat.pdfjuis ---

---
[commens] Tragedy of the commons, Wikipedia https://en.wikipedia.org/wiki/Tragedy_of_the_commons The Common Good, Stanford Encyclopedia of Philosophy 2017 https://plato.stanford.edu/entries/common-good/ [socdil] Een beter milieu afdwingen? Makkelijker gezegd dan gedaan!, The Inquistive Mind 2017 https://nl.in-mind.org/article/een-beter-milieu-afdwingen-makkelijker-gezegd-dan-gedaan [freeridproblem] https://www.investopedia.com/terms/f/free_rider_problem.asp

---
[techred] Klimaatverandering: nee, technologie gaat ons niet redden, RTL nieuws 27 december 2017 https://www.rtlnieuws.nl/economie/column/3778436/klimaatverandering-nee-technologie-gaat-ons-niet-redden

---
[fastflokatie] Cafetariahouder Cor snapt niet dat kabinet fastfoodzaken wil terugdringen: 'Jongeren worden dik van troep uit de supermarkt', 1Vandaag 3-12-2022 https://eenvandaag.avrotros.nl/item/cafetariahouder-cor-snapt-niet-dat-kabinet-fastfoodzaken-wil-terugdringen-jongeren-worden-dik-van-troep-uit-de-supermarkt/

---
[gedrverand]
--
[vliegenkleindeel] Vliegen gebeurt door een klein deel van de bevolking het meest. De Vliegende Hollander, Ministerie van Infrastructuur en Watwerstaat 2018 https://www.kimnet.nl/publicaties/rapporten/2018/03/22/de-vliegende-hollander Maar ook vliegen dit deel van de bevolking uit de rijkste landen nog eens veel meer dan de rest van de wereldbevolking. https://nos.nl/artikel/2349245-rijkste-1-procent-stoot-dubbel-zoveel-co2-uit-als-armste-helft-wereldbevolking https://www.standaard.be/cnt/dmf20151008_01909397 [manvroCO2] Waarom stoten mannen meer CO2 uit dan vrouwen?, Business AM, 22 jul 2021 https://businessam.be/waarom-stoten-mannen-meer-co2-uit-dan-vrouwen-2/ Mannen stoten meer CO2 uit dan vrouwen. Wat kunnen ze daar aan doen? https://www.change.inc/advies-en-dienstverlening/mannen-stoten-meer-co2-uit-dan-vrouwen-wat-kunnen-ze-daar-aan-doen-36855 [politiekCO2] ‘VVD-stemmer grootste klimaatvervuiler, D66’er vliegt het meest’ https://www.ewmagazine.nl/nederland/achtergrond/2019/03/vvd-stemmer-grootste-klimaatvervuiler-d66er-vliegt-het-meest-676274/
--
[freerid] Dilemma van de collectieve actie https://nl.wikipedia.org/wiki/Dilemma_van_de_collectieve_actie Antropogene Klimaatverandering waarom we het onvoldoende bestrijden, Interdisciplinair sluitstuk, Liberal Arts & Sciences mei 2011 https://www.ewmagazine.nl/nederland/achtergrond/2019/03/vvd-stemmer-grootste-klimaatvervuiler-d66er-vliegt-het-meest-676274/
--
Achtergrondstudie: Theorie en praktijk van menselijk gedrag in een solidair zorgstelsel https://www.raadrvs.nl/documenten/publicaties/2013/03/12/achtergrondstudie-theorie-en-praktijk-van-menselijk-gedrag-in-een-solidair-zorgstelsel https://www.lichaamstaal.nl/manager/free-rider.html

---
[prisondel] Prisoner's dilemma, Wikipedia https://nl.wikipedia.org/wiki/Prisoner%27s_dilemma [woonwerkfiets] Zestig procent woon-werkverkeer met de auto, zelfs voor zeer korte woonwerkritjes, NU 5 april 2018 https://www.nu.nl/auto/5207981/zestig-procent-woon-werkverkeer-met-auto.html es op de tien Nederlanders is een kleine forens, Trouw 2017 https://www.trouw.nl/nieuws/zes-op-de-tien-nederlanders-is-een-kleine-forens~b4d52c8f/ [waak] Maatwerkbedrijf Waak toont de weg naar duurzaam woon-werkverkeer, Sociale Ondernemers Vlaanderen https://www.groepmaatwerk.be/in-de-kijker/maatwerkbedrijf-waak-toont-de-weg-naar-duurzaam-woon-werkverkeer CO₂-effect van Anders Reizen, CE Delft, 14 maart 2018 https://ce.nl/wp-content/uploads/2021/03/CE_Delft_4N98_CO2effect_van_Anders_Reizen_Def.pdf [gezondwoonwerk] Stop met forenzen! Het is slecht voor jou én voor de kwaliteit van je werk,mt/sprout 30 sept 2016 https://mtsprout.nl/leiderschap/management/stop-met-forenzen-het-is-slecht-voor-jou-en-de-kwaliteit-van-je-werk Het Nederlandse RIVM is wat voorzichtiger met haar conclusies over forenzen Gezondheidseffecten van het reizen met auto of trein in het woon-werkverkeer, RIVM 2018 https://www.rivm.nl/nieuws/gezondheidseffecten-van-reizen-met-auto-of-trein-in-woon-werkverkeer [kabfietspad] Kabinet trekt miljoenen uit om mensen op de fiets te krijgen. https://www.trouw.nl/duurzaamheid-economie/kabinet-trekt-miljoenen-uit-om-mensen-op-de-fiets-te-krijgen~b731033f/ [onvoed] Richtlijn: Voeding en eetgedrag (2013, aanpassing 2017), Nederalds Jeugdcentrum Jeugdgezondheid https://www.jgzrichtlijnen.nl/alle-richtlijnen/richtlijn/?richtlijn=4&rlpag=559 [onvoment] Ongezonde voeding zal jouw stressniveau verhogen, Liberi coaching 25 jun 2021 https://liberi.nl/ongezonde-voeding-zal-jouw-stressniveau-verhogen/

3. Elkaar versterkende wereldproblemen en rampen leiden tot een minder rooskleurig omslag­trajekt

Klimaatverandering veroorzaakt andere rampen. Die zullen voor het eerst gaan optreden in de periode 2030-2050. In die periode zullen waarschijnlijk ook voor het eerst rampen plaatsvinden die niet het gevolg van klimaatverandering zijn.

Om een beeld te kunnen vormen van hoe de samenleving in de toekomst gaat functioneren, worden de rampen die de samenleving kunnen gaan domineren geïnventariseerd. Dit soort inventarisaties zijn ook in de literatuur te vinden. {cling}
---
{cling} https://www.clingendael.org/sites/default/files/pdfs/20080100_cscp_art_homan.pdf https://www.climatehotmap.org/global-warming-effects/economy.html https://open.spotify.com/episode/5umdH8L7wch9WQTkakc5It https://www.sen-foundation.org/wp-content/uploads/Negen-plagen-tegelijk_pdf.pdf

Bij iedere ramp is een inschatting gemaakt van het decenium waarop deze voor het eerst kan gaan optreden. Dit is veelal gedaan op basis van literatuur. Ook wordt een globaal beeld geschetst van wat er gebeurt als deze rampen deels samenvallen.

Deze problemen samen zullen waarschijnlijk gaan leiden tot een wereld waarin we moeilijker kunnen leven. Velen zullen gedurende langere perioden alleen maar bezig zijn met overleven. De aanpassing aan de nieuwe realiteit betekent dat we een omslagtraject moeten doorlopen. Tijdens dit omslagtraject is het mogelijk dat de impact van een ramp langurig of tijdelijk vermindert wordt doordat het gedrag (tijdelijk) verandert of dat een technische vinding (tijdelijk) uitkomst biedt.

Er wordt gesproken over een omslagtraject omdat het over een periode van meerdere mensenlevens gaat -duizenden jaren- en de impact van de combinatie van rampen zal variëren.

3.1. Klimaatopwarming ruim voor 2050 overal op aarde pijnlijk voelbaar

De streef­waar­de van 1,5 gra­den op­war­ming uit het kli­maat­akkoord van Pa­rijs 2015 is 5 jaar later poli­tiek al niet meer haal­baar. [1,5grad] Vlak voordat Biden president van de VS was zouden we de 2 graden bij lange na niet meer halen. Met het aantreden van Biden januari 2021 zullen we volgens het Optimistic Targets scenario (mei 2021) rond de 2 graden blijven als landen doen wat ze toegezegd hebben.

De toezeggingen van alle landen in Glasgow november 2021 zou leiden tot 2,4°C. Met de vele vage beloftes over de verre toekomst blijft het bij 1,8°C.

De volgens de vanaf 2022 uitgekomen IPCC rapporten en de Emissions Gap Report's van de VN lijken we af te stevenen op een opwarming zeker meer dan 2°C. [ipccrapporten] Andere rapporten geven nadien eenzelfde beeld. [3gr] Dat betekent dat ons leven telkens meer overleven wordt. [3grmedia] Veel klimaatwetenschappers zien dit maar krijgen de buitenwereld niet zo ver dat men passende maatregelen onderneemt. [IPCC angst verdriet]

---
[1,5grad] Kans is reëel dat aarde al met 1,5 graden is opgewarmd binnen nu en 5 jaar, AD 9-5-2022 https://www.ad.nl/klimaat/kans-is-reeel-dat-aarde-al-met-1-5-graden-is-opgewarmd-binnen-nu-en-5-jaar~ae20c43a/
---
[ipccrapporten] Als we alles doen wat is afgesproken stevenen we af op 2,4-2,6 °C anders wordt het 2,8 °C volgens het VN rapport:
Emissions Gap Report 2022, Verenigde Naties 27 okt 2022 https://www.unep.org/resources/emissions-gap-report-2022 Klimaatwetenschappers: beperken opwarming aarde gaat mislukken, NOS 17 juni 20o22 https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2433051-klimaatwetenschappers-beperken-opwarming-aarde-gaat-mislukken Alarmerend IPCC-rapport: natuur kan veranderende klimaat niet meer bijbenen, impact nóg groter https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/alarmerend-ipcc-rapport-natuur-kan-veranderende-klimaat-niet-meer-bijbenen-impact-nog-groter~bde44fb8/ Ondanks oorlog gaan landen akkoord met nieuw deel van klimaatrapport IPCC https://www.nu.nl/klimaat/6186511/ondanks-oorlog-gaan-landen-akkoord-met-nieuw-deel-van-klimaatrapport-ipcc.html Klimaatwetenschappers: nul uitstoot in 2050 is te laat, 16 okt 2022 NOS https://nos.nl/collectie/13871/artikel/2401896-klimaatwetenschappers-nul-uitstoot-in-2050-is-te-laat Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability, IPCC Sixth Assessment Report https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg2/ Het IPCC heeft vijf toekomstpaden voor ons uitgestippeld. Welke gaan we kiezen? 10 augustus 2021 https://decorrespondent.nl/12655/het-ipcc-heeft-vijf-toekomstpaden-voor-ons-uitgestippeld-welke-gaan-we-kiezen/19597344491120-29638a99
---
[3gr] https://www.duurzaamnieuws.nl/gelekt-klimaatrapport-ipcc-slaat-groot-alarm-over-onomkeerbare-klimaatverandering/ https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/lees/artikelen/2021/ipcc-leven-op-aarde-zoals-we-het-kennen-zal-binnen-enkele-decennia-onomkeerbaar-veranderd-zijn.html VN-klimaatdeskundigen: ‘Mensheid bedreigd door onomkeerbare gevolgen klimaatverandering’, De Standaard, 23/06/2021 https://www.standaard.be/cnt/dmf20210623_91329479 IEA: klimaatwinst door pandemie is bijna weg, uitstoot moet vijf keer sneller omlaag, NRC 13 oktober 2021 https://www.nrc.nl/nieuws/2021/10/13/iea-klimaatwinst-door-pandemie-is-bijna-weg-uitstoot-moet-vijf-keer-sneller-omlaag-a4061617 Toename CO2-uitstoot was maar één keer groter dan nu het geval is, NU.nl 13 oktober 2021 https://www.nu.nl/economie/6162074/toename-co2-uitstoot-was-maar-een-keer-groter-dan-nu-het-geval-is.html Laatste 7 jaar waren 7 warmste ooit gemeten op onze planeet, ongerustheid over methaan, VRT 10 januari 2022 https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/01/10/laatste-7-jaar-waren-7-warmste-jaren-ooit-gemeten-wereldwijd/
---
[3grmedia] Opinie: Het klimaat staat in brand, erger dan we dachten. Maar waar was de journalistiek om dit alarmerende IPCC-rapport te duiden? https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/opinie-het-klimaat-staat-in-brand-erger-dan-we-dachten-maar-waar-was-de-journalistiek-om-dit-alarmerende-ipcc-rapport-te-duiden~bf4f9bf1/ VN-klimaatrapport: ‘We hebben onze kans gehad voor geleidelijke veranderingen. Die tijd is nu voorbij’, demorgen.be 27 okt 2022
https://www.demorgen.be/nieuws/vn-klimaatrapport-we-hebben-onze-kans-gehad-voor-geleidelijke-veranderingen-die-tijd-is-nu-voorbij~b67310b9/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F In het klimaatakkoord van Parijs en in de rapporten van het IPCC wordt alleen gesproken over de opwarming tot in 2100. Daarna zal de temperatuur zeker nog verder zal stijgen. Dan is het zeker dat de hieronder vermelde kantelpunten een extra temperatuurstijging veroorzaken ook als de mensheid stopt met de uitstoot van broeikasgassen. Bij deze voorspellingen is meestal geen rekening gehouden met de zogenaamde kantelpunten. Een kantelpunt wordt bereikt als er door temperatuurstijging een onomkeerbare verandering op aarde gaat optreden die de temperatuur verder verhoogt. Een bijvoorbeeld hiervan is dat door opwarming op de Noordpool meer sneeuw smelt en daardoor minder zonlicht door sneeuw wordt teruggekaatst, de aarde nog verder opwarmt en daardoor nog meer sneeuw smelt. [kantel]
Er zijn aanwijzingen dat de wereld een aantal klimaatkantelpunten zal passeren voor 2100, of misschien al gepasseerd is. Als we een kantelpunt passeren dan zou de temperatuurstijging ervoor kunnen zorgen dat ook andere kantelpunten gepasseerd worden, resulterend in een zeer hoge temperatuursstijging. [cascade]

In 2022 zijn er alleen nog maar aanwijzingen dat kantelpunten kunnen optreden. Zeker is het niet.[zekerkantel] Maar als ze optreden zal dat een temperatuurstijging ver boven de 2°C gaan veroorzaken. Na een kantelpunt zal het zeker duizend jaren zal duren voordat er herstel kan optreden.

---
[zekerkantel] World on brink of five ‘disastrous’ climate tipping points, study finds, the Gadian 8 sept 2022 https://www.theguardian.com/environment/2022/sep/08/world-on-brink-five-climate-tipping-points-study-finds IPCC: Klimaatverandering vormt nu al een gevaar voor mens en natuur, Trouw 28 februari 2022 https://www.trouw.nl/wetenschap/ipcc-klimaatverandering-vormt-nu-al-een-gevaar-voor-mens-en-natuur~ba4fcb71/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F
---
[cascade] https://en.wikipedia.org/wiki/Tipping_points_in_the_climate_system#Cascading_tipping_points
---
[kantel] https://www.duurzaamnieuws.nl/kantelpunten-7-samenvatting-en-conclusies/ https://www.scientias.nl/van-de-18-manieren-waarop-het-huidige-klimaat-ons-door-de-vingers-kan-glippen-zijn-er-al-9-gaande/ https://www.trouw.nl/wetenschap/omstreden-onderzoek-opwarming-is-nog-te-remmen-maar-niet-meer-te-keren~be9f110f/ https://www.nemokennislink.nl/publicaties/kantelpunten-en-mismatches-in-de-ecologie/ https://www.eoswetenschap.eu/natuur-milieu/het-kantelpunt-voorbij-de-grote-risicos-van-klimaatverandering https://www.vn.nl/klimaatexpert-clive-hamilton-het-is-al-te-laat/ https://www.rd.nl/artikel/824296-wetenschappers-slaan-groot-alarm-om-klimaat https://nl.wikipedia.org/wiki/Kantelpunten_in_het_klimaat https://climatescience.org/advanced-climate-climate-tipping-points/ https://www.nature.com/articles/d41586-019-03595-0 https://www.trouw.nl/wetenschap/omstreden-onderzoek-opwarming-is-nog-te-remmen-maar-niet-meer-te-keren~be9f110f/ De toezeggingen die Biden heeft gekregen in aanloop naar de klimaatconferentie in Glasgow moeten nog worden omgezet in daden. Daar zitten nogal wat haken en ogen.[ho] De uiteindelijke versie van het klimaatakkoord van Glasgow kent veel losse eindjes. [le] In het climaatakkoord van Sharm-el-Sheikh 2022 zijn geen concrete afspraken tot verbeteringen opgenomen.
----
[ho]https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/het-klimaatakkoord-van-parijs-is-vijf-jaar-oud-reden-voor-taart~bf26ba88/
----
[le] Het klimaatakkoord van Glasgow: is het een succes? En vooral, zal het genoeg zijn?, VRT 14 nov 2021 https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/11/14/het-klimaatakkoord-van-glasgow-aan-een-zijden-draadje/

De rol van de politiek bij de aanpak van klimaatverandering is nogal zorgwekkend. Zo komt The Washington Post met een uitgebreid onderzoek dat aangeeft dat veel landen over de hele wereld schoemelen met hun CO2 en methaan uitstoot data. Tussen wat landen rapporteren en wat er daadwerkelijk in de wereld wordt uitgestoten zit een grote discrepantie. [twp} Ook als je uitgaat van de correctheid van de data dan blijkt dat alle Europese regeringen al minstens 10 procent achterlopen op hun eigen ambities. En dan zijn die ambities niet altijd hoog, zeker in Nederland tot 2021. De ervaring leert dat de politiek niet meer doet dan strikt noodzakelijk en daarom voortdurend ingehaald wordt door de realiteit die vaak toch slechter blijkt te zijn. [Nmfmd]
----
[twp} Countries’ climate pledges built on flawed data, Post investigation finds, The Washington Post https://www.washingtonpost.com/climate-environment/interactive/2021/greenhouse-gas-emissions-pledges-data/ ‘Plannen voor ruim zeshonderd nieuwe kolencentrales in Azië ondermijnen klimaatdoelen’, AD 4-7-2021 https://www.ad.nl/buitenland/plannen-voor-ruim-zeshonderd-nieuwe-kolencentrales-in-azie-ondermijnen-klimaatdoelen~a88894f2/ China blijft kolencentrales financieren in ontwikkelingslanden, ondanks belofte om CO2-neutraal te worden, HLN 27-4-2021 https://www.hln.be/buitenland/china-blijft-kolencentrales-financieren-in-ontwikkelingslanden-ondanks-belofte-om-co2-neutraal-te-worden~a5e78b1b/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F
----
[Nmfmd] Nederland moet fors meer doen op klimaatgebied. En de doelen kan het deels niet zelf bepalen, de Volkskrant 28 oktober 2021 https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/nederland-moet-fors-meer-doen-op-klimaatgebied-en-de-doelen-kan-het-deels-niet-zelf-bepalen~b110688c/ https://soundcloud.com/blendle/volkskrant-nederland-voor-zware-klimaatopgave Er zijn meer struikelpunten van politieke aard:
Biden moet zijn ambitieuze klimaatplannen afzwakken om ze goedgekeurd te krijgen door de Senaat. [bidklsen] Toch kan hij uiteindelijk een groot ervan verwezenlijken. [bidtoch] Als iemand als Trump wordt gekozen tot president in de VS, hetgeen toch zeker niet kan worden uitgesloten, dan zullen maatregelen om de uitstoot te reduceren nauwelijks prioriteit krijgen.

Tijdens een economische crisis wordt in China alles opzij gezet om de economische groei weer hoog te krijgen. In het verleden hebben gezien dat China tijdens een economische crisis haar toezegggingen over CO2 reductie van tafel veegt. En verderop zullen we zien dat het heel waarschijnlijk is dat China na 2040 zeer langdurig in economisch zwaar weer terecht komt.

Het Russische regime zal het niet hardop zeggen, maar Rusland kan profijt kunnen hebben van klimaatopwarming:
Door de opwarming zal Europa minder stabiel worden, zoals we verderop zullen zien. Dan is het voor Rusland na de oorlog misschien weer mogelijk om meer invloed en macht te gaan verwerven in de Rusland omringende landen. Ook zal door klimaatopwarming in Rusland waarschijnlijk meer land beschikbaar komen voor landbouw. [rml] Daartegenover staat dat een groot deel van Rusland dat rond 2020 bewoonbaar was te maken krijgt met ernstige watertekorten. [wra] Omdat er na 2050 een mondiale voedselcrises zal ontstaan zal Rusland deze landbouwgrond waarschijnlijk gaan inzetten om wereldwijd meer invloed te gaan verwerven.

Ook zal Rusland vanwege de inkomsten uit zijn olie en gas niet blij zijn als veel landen de energietransitie gaan omarmen. Het zal willen voorkomen dat landen zich meer gaan binden aan klimaatafspraken.

Tijdens de klimaatconferentie COP27 werd het duidelijk dat China, Rusland en de olieproducerende landen hun eigen belangen voorop zetten en hun fossiele brandstoffen gebruik en/of productie niet willen afbouwen. Dit heeft er onder andere toe geleid dat tijdens COP27 geen verdere afspraken tot reductie van uitstoot van fossiele brandstoffen zijn gemaakt.

---
[wra] Water risk atlas, aqueduct https://www.wri.org/applications/aqueduct/water-risk-atlas/#/?advanced=false&basemap=hydro&indicator=w_awr_def_tot_cat&lat=-10.660607953624762&lng=-275.97656250000006&mapMode=view&month=1&opacity=0.5&ponderation=DEF&predefined=false&projection=absolute&scenario=optimistic&scope=baseline&timeScale=annual&year=baseline&zoom=2 [bidklsen] https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/bidens-plan-voor-sociale-zekerheid-en-klimaat-aangenomen-in-huis-van-afgevaardigden~b7d5bb62/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F [bidtoch] Biden’s klimaatplannen lijken gered: 370 miljard dollar naar verduurzaming, jul 2022 ChangeInc https://www.change.inc/energie/bidens-klimaatplannen-lijken-gered-370-miljard-dollar-naar-verduurzaming-38696
---
[rml] Opwarming klimaat zorgt voor nettoverlies landbouwgrond, september 2014 https://vilt.be/nl/nieuws/opwarming-klimaat-zorgt-voor-nettoverlies-landbouwgrond

Alg overzicht door BBC https://www.bbc.com/future/article/20210108-where-we-are-on-climate-change-in-five-charts https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/10/14/klimaatrapport-kmi/ https://klimaat.be/klimaatverandering/waargenomen-veranderingen/opwarming-van-de-aarde https://www.greenpeace.org/static/planet4-belgium-stateless/2020/02/aab9f9f7-doc-nl-complete.pdf https://www.wwf.nl/wat-we-doen/focus/klimaatverandering/gevolgen https://www.urgenda.nl/themas/klimaat-en-energie/klimaatvragen/wat-zijn-momenteel-de-gevolgen-van-klimaatverandering/ https://youtu.be/WiGpjlCFRzc Wetenschappers communiceren in 2021 nog de boodschap dat de 2° en zelfs de 1,5° grens gehaald kan worden als we ons wereldwijd gaan inspannen. Het mag inmiddels duidelijk zijn dat de temperatuurstijging in 2100 zeer waarschijnlijk meer dan 2°C zal zijn. Na 2100 zal de temperatuur nog verder stijgen. We gaan de gevolgen goed merken en een omslag in onze manier van leven begint zich aan ons op te dringen. Het omslagtraject zal vele generaties treffen.

3.2. Biodiversiteitsverlies krijgt impact vanaf 2030

Veel ecosystemen [biod] zullen zich in de loop van deze eeuw niet meer kunnen aanpassen aan verstoringen tengevolge van klimaatverandering, vervuiling en veranderd bodemgebruik, volgens het IPCC. Indien de temperatuursstijging onder de 2°C blijft dan is het biodiversiteitsverlies te beperken.

Boven de 2°C zullen veel soorten uitsterven. [uitst] In 3.1. is uitgebreid toegelicht dat we waarschijnlijk ver boven de 2°C zullen uitkomen. Hierdoor zal het verlies aan biodiversiteit funest zijn. Wetenschappers ontdekken telkens meer vormen van biodiversiteitsverlies die ook het gevolg zijn van klimaatverandering. [zoetwatermeren] Grootschalige actie is vereist om het biodiversiteitsverleies te beperken [dest]

Natuurlijk wordt er wereldwijd en in de EU actie ondernomen. [biodactie] Vooralsnog lijkt er niet op dat dit tijdig zal uitmonden in deze vereiste grootschalige actie. [dest]

Op basis van de in 2022 beschikbare literatuur zijn dramatische effecten vanaf 2030 te verwachten. [effbiuomens] Het verlies aan biodiversiteit zou in West Europa nog wel eens een urgenter probleem kunnen zijn dan het klimaat. [bioversusklim] Vanaf 1994 zijn er regelmatig biodiversiteitsconferenties geweest onder de vlag van de VN, vergelijkbaar met de klimaatconferenties beschreven bij 3.1.. Zij hebben nauwelijks de aandacht van de media getrokken en hebben tot 2022 ook weinig concreets opgeleverd.
De biodiversiteitsconferentie COP15 in Montreal vormt daarop de eerste uitzondering: Op papier hebben de landen onder de vlag van de VN nu een forse draai gemaakt. En als hetgeen op papier staat wordt waargemaakt, wordt er een absolute minimum inspanning voor het behoud van biodiversiteit gerealiseerd. [biodivaccCOP]
Is het glas vol of half leeg? Voor veel mensen is het akkoord van Montreal een teken van hoop. Anderen geven aan dat er nog veel losse eindjes zijn.

De vraag is net als bij de klimaatakkoorden weer: Zullen de landen hun bijdragen leveren?
En kijkend naar klimaatinspanningen dan is toch het antwoord dat nagenoeg alle landen bewust en misschien op bepaalde punten ook uit onwetendheid te weinig hebben bijgedragen. De meeste landen vertonen free-rider gedrag. Voor het klimaat is dat rampzalig. Biodiversiteitsverlies gaat net als de klimaatverandering erg snel. Het is daarom niet waarschijnlijk dat diezelfde landen wel genoeg werk gaan maken van biodiversiteitsherstel.

--
[biod] https://nl.wikipedia.org/wiki/Biodiversiteit
--
[uitst] Populatiegrootte wilde dieren wereldwijd neemt nog steeds af sinds 1970 gemiddeld met 69%, WWF 13 oktober 2022 https://www.wwf.nl/wat-we-doen/actueel/nieuws/living-planet-report-2022 Dierpopulaties dalen 69 procent in omvang, de Volkskrant 12 okt 2022 https://www.volkskrant.nl/wetenschap/omvang-populaties-gewervelde-dieren-wereldwijd-afgenomen-met-69-procent~bc56c94a/ https://klimaat.be/klimaatverandering/gevolgen/biodiversiteit https://www.cbd.int/doc/publications/cbd-ts-50-en.pdf [zoetwatermeren] scientias.nl, 4-6-2021 meren raken in rap tempo zuurstof kwijt en dat heeft verstrekkende gevolgen https://www.scientias.nl/meren-raken-in-rap-tempo-zuurstof-kwijt-en-dat-heeft-verstrekkende-gevolgen/ nationalgeographic,4 mrt. 2021 Rivieren en meren zijn de meest beschadigde ecosystemen op aarde https://www.nationalgeographic.nl/milieu/2021/03/rivieren-en-meren-zijn-de-meest-beschadigde-ecosystemen-op-aarde https://www.greenfacts.org/nl/biodiversiteit/biodiversiteit-foldout.pdf

--
[destr] https://www.parool.nl/nieuws/vn-destructie-natuur-even-bedreigend-als-opwarming-aarde~b424d9db/ https://www.wur.nl/nl/nieuws/Wereldwijd-verlies-van-biodiversiteit-valt-nog-te-stoppen-1.htm Roer moet om voor behoud dier en mens / VN-rapport: om massaal uitsterven van soorten te voorkomen moet het roer op alle fronten om, Volkskrant, 16 september 2020

--
[effbiuomens] Zonder insecten overleven we niet - en binnen tien, twintig jaar is het crisis, Trouw 28 april 2018 https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/zonder-insecten-overleven-we-niet-en-binnen-tien-twintig-jaar-is-het-crisis~b76a1789/ Zonder insecten overleven we niet - en binnen tien, twintig jaar is het crisis, Trouw 28 april 2018 Wereldbank: economische schade door natuurverlies loopt in 2030 op tot 2,7 biljoen dollar per jaar, volkskrant 2-6-2021 https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/wereldbank-economische-schade-door-natuurverlies-loopt-in-2030-op-tot-2-7-biljoen-dollar-per-jaar~b1b059bf/ https://www.pbl.nl/nieuws/2020/wereldwijde-afname-van-biodiversiteit-kan-worden-gestopt https://www.cbd.int/doc/publications/cbd-ts-50-en.pdf
--
[bioversusklim] De massale vernietiging van wilde dieren is een urgenter probleem dan het klimaat, De Standaard 15 augustus 2020

De VN-Biodiversiteitsconventie verwoordt het als volgt: “Minstens 40 procent van de wereldeconomie en 80 procent van de behoeften van arme bevolkingsgroepen is afhankelijk van biologische hulpbronnen. Bovendien: hoe rijker de biodiversiteit, hoe groter de kans op medische ontdekkingen, economische ontwikkeling en aanpassing aan nieuwe uitdagingen zoals klimaatverandering.”
---
https://www.wur.nl/nl/show-longread/Biodiversiteit-longread.htm https://www.europarl.europa.eu/news/nl/headlines/society/20200109STO69929/verlies-aan-biodiversiteit-waarom-is-dit-een-probleem-en-wat-zijn-de-oorzaken (https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/Voedsel-biodiversiteit-klimaatverandering_500414004.pdf) https://www.greenpeace.org/nl/natuur/17961/verlies-van-biodiversiteit-tijd-om-onze-natuur-te-beschermen/?gclid=Cj0KCQiAv6yCBhCLARIsABqJTjYL5ileL-dwV5cnQm0t653GZWe3PE5JwGs9JYwPZk8lZ0SRv2Ub3DYaAqo7EALw_wcB https://www.nlbif.nl/ https://www.wur.nl/nl/nieuws/Wereldwijd-verlies-van-biodiversiteit-valt-nog-te-stoppen-1.htm https://www.oneworld.nl/lezen/klimaat/hoe-redden-we-de-biodiversiteit-en-dus-onszelf/ https://www.wur.nl/nl/nieuws/Achteruitgang-natuur-gaat-sneller-dan-ooit-in-de-geschiedenis-van-de-mens.htm
--
[biodactie] Global Biodiversity Outlook 5, 2020
[biodivaccCOP] "Historisch akkoord" op VN-biodiversiteitsconferentie: 30 procent van alle land en water beschermd tegen 2030 en meer subsidies, vrt 19 dec 2022 https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/12/19/onderhandelaars-bereiken-historisch-akkoord-op-vn-biodiversit/ Uit een uitgebreide studie 'Bending the curve of terrestrial biodiversity' [Bendbiodiversity] uit 2020 blijkt dat het mogelijk is om de wereldwijde afname van biodiversiteit te stoppen. Hiervoor is een wel ongekende ambitie nodig.
---
[Bendbiodiversity] In het rapport is alleen 'terrestrial biodiversity', dwz de biodiversiteit op land bestudeerd. https://www.pbl.nl/nieuws/2020/wereldwijde-afname-van-biodiversiteit-kan-worden-gestopt Bending the curve of terrestrial biodiversity needs an integrated strategy, Nature 2020 (Originele publicatie) https://www.nature.com/articles/s41586-020-2705-y Nature: Bending the curve of terrestrial biodiversity needs an integrated strategy, ISS 2020 (Publicatie vrij te downloaden) https://www.iis-rio.org/en/publications/bending-the-curve-of-terrestrial-biodiversity-needs-an-integrated-strategy-2/ https://www.ciwf.nl/nieuws/2021/02/nieuw-rapport-ons-voedselsysteem-en-biodiversiteitsverlies Het rapport geeft aan dat wereldwijd onmiddelijke inspanningen met een ongekende ambitie en coordinatie en een brede duurzaamheidsagenda nodig zijn om biodiversiteitsverlies te stoppen.

Dit lijkt echter een vrijwel kansloze missie in de vrije markt. Ook de huidige politieke leiders zullen dit zeer waarschijnlijk niet gaan uitvoeren, al zullen enkele wereldleiders daar wel de noodzaak van inzien.
Vanwege de leesbaarheid wordt een onderbouwing van deze beweringen achterwege gelaten. De argumenten zijn al uitgebreid aan bod gekomen. Volstaan wordt met: ‘No problem can be solved from the same level of consciousness that created it’ van Albert Einstein

3.3. Water, grond en luchtverontreinigingen nu al lokaal ontwrichtend

Water, grond en luchtverontreinigingen gaan leiden tot ernstige problemen in de toekomst. Aan de hand van een aantal voor velen nog bekende voorbeelden uit Nederland en België wordt getracht een gevoel te geven van wat er speelt en wat dat voor onze toekomst zal gaan betekenen.

Nederland en België komen steeds ernstige vervuilingen aan het licht die leiden tot broblemen met de Volksgezondheid. Pfas, Tata Steel, Chemie-Pack Moerdijk, 3M, Afvaldump door rijkswaterstaat zijn daarvan enkele voorbeelden. [voorbverontr]

Hiervan hadden en hebben Chemie-Pack Moerdijk, Tata Steel in Nederland en 3M in België zeker grote invloed op de volksgezondheid. De verontreinigingen waren en zijn duidelijk lokaal ontwrichtend. Men is voortdurend ernstig verontrust over de gezondheid van de kinderen en de eigen gezondheid. Verhuizen kan niet vanwege de waardedaling van de huizen. En de problemen slepen decenia voort.

En het is niet gemakkelijk om van een schadelijke stof van de markt te krijgen: Landbouwgif dat in Nederland wordt gebruikt kan de ziekte van Parkinson veroorzaken. Boeren die met pesticiden werken, hebben tot wel 60 procent meer kans op de ongeneeslijke hersenziekte. Zelfs in deze vrij gemakkelijk te controleren praktijksituatie blijkt het in Nederland al vrij omslachtig om deze pesticiden van de markt te halen. [pers]

Volgens experts vinden we de pesticiden overal, ook in het menselijk lichaam. Mensen krijgen onnodig parkinson. De Hersenstichting voorziet een explosieve stijging van Parkinsonpatiënten. In Nederland tot 2040 een stijging van liefst 71 procent. [perneur]

---
[voorbverontr] Enkele recente voorbeelden van verontreinigingen: Pfas https://www.h2owaternetwerk.nl/h2o-actueel/rivm-pfas-in-voedsel-en-drinkwater-overschrijdt-norm-efsa https://www.rivm.nl/pfas/te-veel-blootstelling-aan-pfas-in-nederland Pfos De ontdekking van België: "Pfos is opeens van een lokaal probleem een politiek probleem geworden", Radio1 België 18-6-2021 https://radio1.be/luister/select/nieuwe-feiten/de-ontdekking-van-belgie-pfos-is-opeens-van-een-lokaal-probleem-een-politiek-probleem-geworden Vlaanderen is één grote gevarenzone met PFOS-hotspots, De Tijd 2021 https://www.tijd.be/politiek-economie/belgie/algemeen/vlaanderen-is-een-grote-gevarenzone-met-pfos-hotspots/10313485.html Tata Steel Geschokte reacties op onderzoek RIVM: 'Kan Tata Steel wel blijven bestaan?', RTL nieuws 02 september 2021 https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5251731/tata-steel-rivm-rapport-gezondheid-kinderen-kanker-grafietregen Omwonenden Tata Steel tot vijftig procent vaker longkanker dan landelijk, 17-11-2020 https://joop.bnnvara.nl/nieuws/omwonenden-tata-steel-tot-vijftig-procent-vaker-longkanker-dan-landelijk Bewoners van gebied rondom Tata Steel zijn veel vaker ziek, blijkt uit onderzoek RIVM, de Volkskrant 14-4-2021 https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/bewoners-van-gebied-rondom-tata-steel-zijn-veel-vaker-ziek-blijkt-uit-onderzoek-rivm~b41e297d/ Moerdijk Brand Moerdijk 5 januari 2011 https://nl.wikipedia.org/wiki/Brand_Moerdijk_5_januari_2011 Bodemsanering 10 jaar na brand Chemie-Pack nog lang niet klaar https://www.nporadio1.nl/nieuws/binnenland/2fbebc95-2766-48dd-9d16-4431c55f5f6e/schoonmaak-bodem-chemie-pack-na-10-jaar-nog-lang-niet-klaar 3M ‘3M draagt een verpletterende verantwoordelijkheid’ De Standaard 2-6-2021 Stalen van de bodem en het grondwater in Zwijndrecht die recent genomen zijn, wijzen op een ernstige verontreiniging met PFOS in de omgeving van de 3M-fabriek. https://www.standaard.be/cnt/dmf20210601_97478446 Hoe giftig is de grond in Zwijndrecht? Hoe kon dit zo lang onder de radar blijven en wat met Oosterweel?, nieuwsblad.br 10-6-2021 https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20210610_95627941 Afvaldump door Nederlandse overheid https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/top-rijkswaterstaat-betrokken-bij-afvaldump Zijlstra én Rijkswaterstaat onder vuur, maar granuliet verdwijnt niet: ‘Als wij niet dumpen ligt de wegenbouw stil’ https://www.gelderlander.nl/west-maas-en-waal/zijlstra-en-rijkswaterstaat-onder-vuur-maar-granuliet-verdwijnt-niet-als-wij-niet-dumpen-ligt-de-wegenbouw-stil~acc6b31b/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/rijkswaterstaat-stond-storten-afvalstof-in-natuurplas-toe-na-bemoeienis-ex-minister-halbe-zijlstra~b216e58a/ https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/minister-van-nieuwenhuizen-houdt-vol-niet-te-hebben-gelogen-over-rol-halbe-zijlstra

Ook de verwerking van reguliere afvalstoffen blijkt zelfs in Nederland en België nog veel verontreiniging te veroorzaken.
---
https://www.npostart.nl/de-vuilnisman/KN_1718256 alle afl

Wereldwijd veroorzaakt afval en afvalverwerking grote problemen. [planetairecris] Want wat er bij ons 'in het klein' gebeurt veroorzaakt in de landen waar het allemaal wat minder geregeld is verontreinigingen op een grote schaal.

---
[planetairecris] Plastics en andere chemische stoffen stapelen zich op in de grond: een nieuwe planetaire crisis dreigt https://www.volkskrant.nl/wetenschap/plastics-en-andere-chemische-stoffen-stapelen-zich-op-in-de-grond-een-nieuwe-planetaire-crisis-dreigt~b5a0ff4d/
---
Verbranden van afval wereldwijd veel schadelijker dan gedacht, Mo.be 28-8-2014 https://www.mo.be/nieuws/verbranden-van-afval-wereldwijd-veel-schadelijker-dan-gedacht
---
Plastic: waarom we NU moeten handelen, WWF https://www.wwf.nl/wat-we-doen/focus/oceanen/vervuiling/plastic-soep plastic: de vuilnesman, https://www.npostart.nl/de-vuilnisman/KN_1718256 https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/plasticsoep-stille-oceaan-veel-schadelijker-dan-gedacht~b9caa347/

Iedere 2 seconde wordt een nieuwe stof uitgevonden waarvan meestal niet bekend is wat de invloed op het milieu, dier en mens is. Veel van die stoffen komen toch weer als afvalstof in het milieu terecht en vormen zo wereldwijd tikkende tijdbommen. [vuilnisman]

---
[vuilnisman] De vuilnisman: Troebele Wateren https://kro-ncrv.nl/persberichten/de-vuilnisman-troebele-wateren

---
[pers] 'Landbouwgif kan kans op parkinson verhogen', NOS 19-09-2019 https://nos.nl/artikel/2302396-landbouwgif-kan-kans-op-parkinson-verhogen
---
[perneur] Neuroloog wil bestrijdingsmiddelen in de ban: ‘Laat mensen niet onnodig Parkinson krijgen’, De Standaard https://www.destentor.nl/binnenland/neuroloog-wil-bestrijdingsmiddelen-in-de-ban-laat-mensen-niet-onnodig-parkinson-krijgen~a0f1d7f0/ Een voorbeeld van hoe keuzes om een probleem op te lossen kan leiden tot het vergroten van een ander probleem is de elektrische auto. De elektrische auto heeft voordelen tov de ook CO2 besparende waterstofauto. Maar de accu van de elektrische auto kan veel milieuschade opleveren.
---
Het klinkt duurzaam: elektrisch rijden. Maar juist de grote vraag bedreigt mens én milieu, Trouw 24 december 2020 https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/het-klinkt-duurzaam-elektrisch-rijden-maar-juist-de-grote-vraag-ernaar-bedreigt-mens-en-milieu~b90f0033/ Waarom onze auto’s niet op waterstof gaan rijden, Natuur en Milieu 24 augustus 2020 https://www.natuurenmilieu.nl/blog/waarom-onze-autos-niet-op-waterstof-zullen-gaan-rijden/ Elektrische auto wint van waterstof https://www.enpuls.nl/blogs/elektrische-auto-wint-van-waterstof/

En ook zonnepanelen worden nog geproduceeerd zonder dat er genoeg aandacht is voor het recyclen. [zonrecycl] Volledig herbruikbare zonnepanelen zullen duurder zijn en zij zullen dus in de vrije markt niet de aandacht krijgen die nodig is om het milieu te ontzien. In een rapport uit 2021 schat het International Renewable Energy Agency de hoeveelheid zonnepanelen die in 2050 aan het einde van de levensduur is op tenminste zestig miljoen ton wereldwijd.
---
[zonrecycl] Volledig recyclebare zonnepanelen in aantocht https://www.tno.nl/nl/aandachtsgebieden/energietransitie/roadmaps/hernieuwbare-elektriciteit/zonne-energie/pv/recyclebare-zonnemodules/

3.4. Grondstoffenschaarste krijgt impact vanaf 2030

In de nabije toekomst ontstaat een groeiende tekort aan grondstoffen.
Hoogleraar Harald Sverdrup: “Tussen 2030 en 2070 bereiken wij een piek in winning van vrijwel alle grondstoffen. Daarna wordt het steeds minder.” [grget]
Deels is er een fysieke schaarste (oftewel een te dure exploitatie) en deels gebruiken een aantal landen -met name China- hun dominante positie om er zelf beter van te worden.[metgeochin]
---
[grget]Wereldboekhouder, de Noorse hoogleraar Harald Sverdrup over de grondstoffenschaarste https://circulairemaakindustrie.nl/app/uploads/2020/10/Wereldboekhouder-P.pdf Zeventien metalen zijn binnenkort nauwelijks winbaar meer. Veel meer grondstoffen zullen te duur zijn om te winnen uit de bodem. https://www.wetenschappelijkbureaugroenlinks.nl/artikel/zeventien-metalen-zijn-echt-schaars
Maar er zijn (natuurlijk) ook mensen die bewegeren dat de aarde nooit op raakt. Wetenschappers uit het vakgebied kijken hier echter anders naar. https://www.trouw.nl/nieuws/ecomodernisme-de-aarde-raakt-nooit-op~b1f1b453/ [metgeochin] De groene energie maakt China oppermachtig alsof-we cocaine verruilen voor heroine, De Volkskrant 14 mei 2022 https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/groene-energie-maakt-china-oppermachtig-alsof-we-cocaine-verruilen-voor-heroine~b7d79f8d/

De Grondstoffenschaarste belemmert de toekomstige energietransitie ernstig. Zo zullen belangrijke grondstoffen voor electrische auto's, windmolens en zonnepanelen zeer waarschijnlijk al schaars zijn voordat de energietransitie echt vruchten kan gaan afwerpen.

Toch zijn er ook positieve ontwikkelingen op dit gebied. Onderzoek heeft aangetoond dat met nieuwe technieken (een deel van) de schaarste voorkomen kan worden. [pgzm] Ook de bekendmaking in 2023 dat in Zweden een grote hoeveelheid zeldzame aardmetalen gevonden is, maakt dat er wat meer mogenlijkheden zijn [unvLeidenZM] Maar er zijn hierbij nogal want kanttekeningen te plaatsen. [ZwedZMDelta] Het is nog niet duidelijk of deze nieuwe ontwikkeling de wereldwijde schaarste voor een aantal zeldzame metalen kan verminderen.

---
Het groeiende tekort aan grondstoffen is een ernstige bedreiging voor de overgang naar schone energie https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/het-groeiende-tekort-aan-grondstoffen-is-een-ernstige-bedreiging-voor-de-overgang-naar-schone-energie~be0092c9/ De vuile strijd om de metalen van de toekomst, de Volkskrant https://www.volkskrant.nl/kijkverder/track-en-trace/v/de-vuile-strijd-om-de-metalen-van-de-toekomst/ Duurzaam grondstoffenbeheer onontkoombaar, www.evofenedex.nl https://www.evofenedex.nl/sites/default/files/inline-images/F8/7F263171469203C1257A93004D742C/Grondstoffenbeheer_artikel_EL7.pdf https://www.trouw.nl/opinie/een-snelle-winning-van-grondstoffen-is-nodig-maar-het-moet-wel-eerlijk-gebeuren~b753c99b/ https://www.wetenschappelijkbureaugroenlinks.nl/artikel/zeventien-metalen-zijn-echt-schaars https://www.groenkennisnet.nl/nl/groenkennisnet/show/Discussie-over-schaarste-grondstoffen.htm https://www.klimaatakkoord.nl/actueel/nieuws/2021/06/25/dreigend-probleem-van-grondstoffen-schreeuwt-om-actie https://home.kpmg/nl/nl/home/media/press-releases/2021/03/kpmg-grondstoffenschaarste-staat-toekomstige-energietransitie-ernstig-in-de-weg.html
---
[pgzm] De positieve geluiden over zeldzame metalen: Nieuwe bron van zeldzame metalen: wetenschappers halen lithium uit water, Businees AM 5 juni 2022 https://businessam.be/nieuwe-bron-van-zeldzame-metalen-wetenschappers-halen-lithium-uit-water/ Scientists “Magically” Mine Metals From Water https://scitechdaily.com/scientists-magically-mine-metals-from-water/
---
[unvLeidenZM] Universiteit Leiden 16 jan 2023 Zeldzame aardmetalen in Zweden: willen we meer mijnbouw in Europa?, niversiteitleiden https://www.universiteitleiden.nl/nieuws/2023/01/zeldzame-aardmetalen-in-zweden-willen-we-meer-mijnbouw-in-europa [ZwedZMDelta] Sprecher: ‘Zweedse ertsen altijd duurder dan import, Delta 26 jan 2023 https://www.delta.tudelft.nl/article/sprecher-zweedse-ertsen-altijd-duurder-dan-import Essentiele grondstoffen voor laptops, mobieltjes, electrische auto's, windmolens worden minder en sommigen raken al op rond 2032. Daarnaast gaat de winning van veel metalen in laptops, mobieltjes, electrische auto's, windmolens gepaard met ernstige milieuverontreiniging of conflicten in de landen waar deze gedolven worden. [schraarseel] Milieuverontreiniging én veel conflicten zie je met name Afrikaanse landen. In de overige landen, waaronder China, is er in ieder geval sprake van zeer ernstige veronreiniging. [metgeochin]

---
[schraarseel] https://www.duurzaammbo.nl/kennisbank/57-kennisbank/planet/4347-schaarsegrondstoffen-2 Indium, de grondstoffen voor LCD schermen van mobieltjes, laptops en tv schermen raakt 2032 op, recyclen is duurder dan delven en voorlopig is er geen vervanger. https://scripties.uba.uva.nl/scriptie/655933 Schaarste aan kritieke metalen staat Nederlandse plannen voor elektrische auto’s in de weg , Trouw 20 november 2019 https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/schaarste-aan-kritieke-metalen-staat-nederlandse-plannen-voor-elektrische-auto-s-in-de-weg~b347e9b4/ Maar ook fosfor, de grondstof voor kunstmest, zal rond 2030 schaarser worden. [fosfschaars] Deze schaarste gaat bijdragen aan de voedselschaarste die rond 2050 zal onstaan, zoals toegelicht wordt in 3.7..
---
[fosfschaars] Fosfor: de schaarse grondstof van kunstmest, InfoNu 6-5-2014 https://wetenschap.infonu.nl/diversen/131703-fosfor-de-schaarse-grondstof-van-kunstmest.html Bij het huidige gebruik van uranium is de zekere voorraad Uranium -grondstof voor kerenergie- in 2090 op. Als we daar de 3 miljoen ton nader aan te tonen voorraad bij optellen, komen we op 2140 jaar.[voorrUranium]
---
[voorrUranium] https://www.laka.org/nieuws/2014/nog-uranium-door-minder-kerncentrales-2851, Nog uranium door minder kerncentrales 16 september 2014

Het IEA verwacht dat tegen 2040 een stijging van 46% van de door kerncentrales opgewekte energie. Daardoor zullen de voorraden waarschijnlijk sneller op zijn. [voorrsnop]
---
[voorrsnop] https://www.nucleairforum.be/thema/kerntechnologie-wereldwijd/kernenergie-wereldwijd

Er gaan namelijk veel nieuwe kerncentrales gebouwd worden.
--
Plans For New Reactors Worldwide (Updated February 2022) https://world-nuclear.org/information-library/current-and-future-generation/plans-for-new-reactors-worldwide.aspx https://world-nuclear.org/information-library/facts-and-figures/world-nuclear-power-reactors-and-uranium-requireme.aspx

De wereldwijde uraniumvoorraad zal daardoor globaal tussen 2060 en 2110 op zijn. Het is daarom best riskant om na 2030 nog besluiten om een kerncentrale te gaan bouwen, omdat een kerncentrale zo'n 60 jaar moet draaien om uit de kosten te komen en het 10-20 jaar duurt om een kerncentrale te bouwen.
Voor zgn Small Modular Reactors zou die bouwtijd wel korter kunnen worden als ze seriematig gebouwd gaan worden. Dat is voorlopig nog niet het geval. En Small Modular Reactors hebben zich nog maar sporadisch in de praktijk bewezen. [SMR]

Er zijn nog wat overwegingen bij de beschikbaarheid van Uranium: 40% van de Uranium in de wereld wordt geleverd door Kazachstan. Kazachstan is daarmee de grootste Uraniumproducent ter wereld. En Kazachstan valt direct onder invloedssfeer van Rusland. [kgputw] Rusland en China leveren respectivelijk 5% en 3%. Urianium kan de inzet worden bij het bedrijven van geopolitiek. De geopolitiek van Westerse landen zorgde er bijvoorbeeld voor dat in april 2022 de prijs van Uranium met 50% steeg tov het begin van 2022. [pu2022]

---
[pu2022] De prijs van uranium, een belangrijke grondstof voor kernenergie, is dit jaar al 50% gestegen – en kan nog verder oplopen https://www.businessinsider.nl/uranium-prijzen-stijgen-russische-boycot-bank-of-america/ [kgputw] Voordeel voor Rusland, De Groene Amsterdammer 12 januari 2022 https://www.groene.nl/artikel/voordeel-voor-rusland [SMR] Kleine kerncentrales, grote toekomst?, De Tijd 27 febr 2021 https://www.tijd.be/ondernemen/milieu-energie/kleine-kerncentrales-grote-toekomst/10287605.html Overschat de kansen van kleine modulaire kernreactoren niet, Wattisduurzaam 4 nov 2020 https://www.wattisduurzaam.nl/21620/energie-opwekken/kernenergie/overschat-de-kansen-van-kleine-modulaire-kernreactoren-niet/ ‘Kleine kernreactoren verergeren het klimaatprobleem’, 11 maart 2022 https://www.mo.be/opinie/kleine-kernreactoren-verergeren-het-klimaatprobleem Small Modular Reactors of SMR https://www.nucleairforum.be/thema/innovatie/small-modular-reactors Grondstoffen zijn altijd al een manier geweest om geopolitiek te bedrijven. In de toekomst zal de toenemende vraag en schaarste én de wereldwijde spanningen de geopolitieke strijd doen toenemen. Geopolitiek komt aan de orde in 3.5.. De circulaire economie[circulairpbl], waarin zo min mogelijk nieuwe grondstoffen gebruikt worden, gaat de grondstoffenschaarste waarschijnlijk niet oplossen. [curculairgaatonsnietredden1][curculairgaatonsnietredden2] De knelpunten worden kernachtig en duidelijk gefomuleerd bij. [curculairgaatonsnietredden1]

---
[circulairpbl] Integrale Circulaire Economie Rapportage 2021 https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2021-integrale-circulaire-economie-rapportage-2021-4124.pdf
---
[curculairgaatonsnietredden1] Van een circulaire economie worden we niet duurzamer, RTLNieuws 16 januari 2018 (Kernachtig, goed geformuleerd) https://www.rtlnieuws.nl/economie/column/3815121/van-een-circulaire-economie-worden-we-niet-duurzamer
---
[curculairgaatonsnietredden2] Ook circulaire economie pleegt roofbouw op planeet, lowtechmagazine 23 juli 2018 (beetje intellectueel, klopt niet helemaal) https://www.lowtechmagazine.be/2018/07/kritiek-de-circulaire-economie-roofbouw.html de circulaire economie alleen gaat ons niet redden, NRC 11-11-2020 https://www.nrc.nl/nieuws/2020/09/11/de-circulaire-economie-alleen-gaat-ons-niet-redden-a4011717 'De circulaire economie slaagt alleen als we onze mindset drastisch veranderen', Noordz.nl 9-11-2020 https://www.noordz.nl/2020/11/09/dommerholt-circulaire-economie/ De ongemakkelijke waarheid van de circulaire economie https://www.oneworld.nl/lezen/achtergrond/de-ongemakkelijke-waarheid-van-de-circulaire-economie/ Waarom bijna geen enkele circulaire ‘oplossing’ echt duurzaam is de Correspondent 29 december 2020 https://decorrespondent.nl/11912/waarom-bijna-geen-enkele-circulaire-oplossing-echt-duurzaam-is/6016759085744-b37f1d58 thema Circulariteit, DRIFT https://drift.eur.nl/nl/themas/grondstoffen-circulariteit/ https://www.managementimpact.nl/artikel/de-vrije-markt-beperkt-de-circulaire-economie-deel-2/ Circulaire economie (deel 1): Doelen, definities en strategieën => VEEL ECONOMEN ZEGGEN DAT VOOR CIRCULAIR EEN RADICAAL ANDERE ECONOMIE NODIG IS https://www.managementimpact.nl/artikel/circulaire-economie-deel-1-doelen-definities-en-strategieen/ De vrije markt beperkt de circulaire economie (deel 2) Hans Stegeman, erg goed maar te ingewikkeld voor gemiddelde lezer https://www.managementimpact.nl/artikel/de-vrije-markt-beperkt-de-circulaire-economie-deel-2/ https://downtoearthmagazine.nl/lowtech-circulaire-economie/ https://economie.rabobank.com/publicaties/2015/juli/de-potentie-van-de-circulaire-economie/

3.5. Geopolitieke conflicten kunnen al voor 2040 oplaaien

Geopolitiek is als land je economische en veiligheidsbelangen verdedigen. Geopolitiek gaat niet over de strijd voor vrijheid en democratie. Geopolitiek gaat over macht, voordeel, schaarste en grondstoffen. https://www.ser.nl/nl/Publicaties/geopolitiek In 2022 geeft de oorlog in Oekraïne ons een inkijkje in wat ons in de toekomst te wachten staat: Leed door oorlogsgeweld, economische sancties, de mogenlijkheid van een wereldwijde economische crisis, vluchtelingenstromen, onrust onder de gehele wereldbevolking over het gebruik van atoomwapens, energieschaarste, grondstoffenschaarste, voedselschaarste, hogere prijzen en verslechterende levensomstandigheden. De welvaart en de veiligheid in West Europa na de Tweede Wereldoorlog heeft West Europea het gevoel gegeven dat geopolitieke problemen wel op te lossen zijn met praten en door handel te drijven. De oorlog in Oekraïne heeft ons met onze neus op de feiten gedrukt. Experts die de retoriek van het regime in Rusland en de ontwikkelingen op het wereldtoneel door de jaren heen hebben gevolgd zeggen dat je Ruslands binnenvallen in Oekraïne in grote lijnen had kunnen zien aankomen. Zo zijn er nog meer ontwikkeling waarvan het waarschijnlijk is dat dit gaan leiden tot serieuze geopolitieke spanningen of een oorlog. Allereerst kan de toenemende vraag naar schaarse grondstoffen in de toekomst leiden tot een geopolitieke conflict. [grondgeo] Met de opkomst van China krijgen een aantal gelijkgestemde landen meer speelruimte in de internationale betrekkingen. Gelet op de landen die Ruslands militaire inval niet veroordelen gaat het over de meerderheid van de wereldbevolking.[mvwb] Er drijgt een kloof te ontstaan tussen de meer autoritaire landen onder leiding van China en Rusland en de meer op het Westen georiënterde landen.

Europa moet daar tegenwicht tegen bieden anders wordt het opgeslokt. Vrijheid heeft een prijs. Vrijheid komt niet voor niets. [vrvrnvn] De klimaatveranderingen heeft voor Rusland voordelen en nadelen: Door de temperatuursverhoging krijgt Rusland meer landbouwgrond en het zal op een deel van de de Noordpool grondstoffen gaan winnen. [wkpsm] Met name met het voedsel uit de nieuwe landbouwgronden zal Rusland proberen gebruiken in een geopolitieke strijd als er rond 2050 een wereldwijde voedselcrisis is. Maar door klimaatverandering zal ook landbouwgrond minder bruikbaar worden. Hiermee zal Rusland waarschijnlijk proberen de EU te treffen.

Rusland weet dat Europa meer zal leiden onder klimaatverandering dan Rusland zelf. Rusland lost de klimaatbeloften hoofdzakelijk in met boekhoudtrucks en het lijkt erop Rusland haar beleid niet gaat wijzigen. [bht] Rusand zal waarschijklijk blijven inzetten op maximale verkoop van fossiele brandstoffen. Hiermee zal het Europa, dat uitsluitend nadelen ondervind van klimaatverandering, harder raken. Of Rusland een dominante rol zal opeisen op het wereldtoneel in ook op ook afhankelijk van de kracht van China. Verderop zullen we zien dat dat China rond 2040 telkens meer problemen krijgt en waarschijnlijk een minder dominant kan zijn op het wereldtoneel. Hierdoor verliest Rusland een belangrijke steunpilaar en zal zijn bewegingsruimte bepekter zijn.

---
[wkpsm] Waarom klimaatverandering Poetin sterker maakt, 21 juni 2022 https://www.duurzaamnieuws.nl/waarom-klimaatverandering-poetin-sterker-maakt/
---
[ [bht] Rusland: ‘Sancties hinderen strijd tegen klimaatverandering’, MO 23 maart 2022 https://www.mo.be/nieuws/rusland-sancties-hinderen-strijd-tegen-klimaatverandering
---
[vrvrnvn] Geopolitieke Reality Check, Interview Rob van Wijk 25 mei 2022 https://hcss.nl/news/geopolitieke-reality-check-een-interview-met-rob-de-wijk/ Misplaatst superioriteitsgevoel en geopolitieke naïviteit hebben geleid tot de situatie waarin we ons nu bevinden. De EU moet het heft in handen te nemen | opinie, Interview Tom Wagenmakers 12 maart 2022 https://dvhn.nl/meningen/Opinie/Europa-en-zijn-desastreuze-geopolitieke-na%C3%AFviteit-27532342.html Toekomst van Oekraïne | BNR, Jaap de Hoop Scheffer 24 mei 2022 https://www.bnr.nl/player/audio/10225695/10476945
---
[mvwb] Zo kijken ze buiten het Westen naar Rusland en de oorlog in Oekraïne, NOS 14 april 2022 https://nos.nl/artikel/2426324-zo-kijken-ze-buiten-het-westen-naar-rusland-en-de-oorlog-in-oekraine Maar ook de wensen van China zijn verontrustend. President Xi wil Taiwan nog ruim voordat China zijn 100ste verjaardag viert -in 2049 [2049]- annexeren. China is in militair opzicht voor 2027 klaar voor een aanval op Taiwan. [aanv] Een aanval op Taiwan kan de chipindustrie raken waardoor ook China als grootafnemer serieuze economische averij oploopt.
Laten we niet naïef zijn en denken dat dit een onwaarschijnlijk is en dat dit door overleg kan worden voorkomen. Biden heeft heel duidelijk gemaakt dat hij een anexatie van Taiwan niet zal tolereren en sluit veiligheidspacten om dit te voorkomen. [pact]
Maar een gewapend conflict zal serieuze consequenties hebben voor de wereldeconomie. Een aanval van China op Taiwan zal zeer waarschijnlijk resulteren in de vernietiging van de Taiwanese chipindustrie die een groot deel van de wereld van chips voorziet. Taiwan en ook het Westen hebben er alle belang bij dat die industrie niet in Chinese handen valt. Ook geopolitieke spanningen die minder aandacht krijgen kunnen verstrekkende gevolgen hebben. [geoma]
Bijvoorbeeld India en Pakistan, beiden in het bezit van kernwapens, hebben een conflict over Kashmir. Mocht hun conflict uitdraaien op een nucleair conflict dan komt er zoveel as en stof in de atmosfeer dat er minder zonlicht tot de aarde doordringt. Dit veroorzaakt een nucleaire winter. Wereldwijd groeien dan weinig planten en een grote voedselschaarste is het gevolg. [kf]

---
[grondgeo] https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/het-groeiende-tekort-aan-grondstoffen-is-een-ernstige-bedreiging-voor-de-overgang-naar-schone-energie~be0092c9/
---
[aanv] Hoge commandant VS waarschuwt voor Chinese invasie van Taiwan voor 2027, de Volkskrant 10 maart 2021 https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/hoge-commandant-vs-waarschuwt-voor-chinese-invasie-van-taiwan-voor-2027~bead122d/
---
[pact] AUKUS, het nieuwe Amerikaanse veiligheidspact met Australië en het Verenigd Koninkrijk, Volkskrant 22 sept 2021 https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/het-aukus-pact-een-verse-koude-oorlog-in-de-indo-pacific~bd208131/ Biden benadrukt: Amerikanen verdedigen Taiwan bij Chinese aanval, EW 22 okt 2021 https://www.ewmagazine.nl/buitenland/achtergrond/2021/10/biden-benadrukt-amerikanen-verdedigen-taiwan-bij-chinese-aanval-851555/ ‘Onder de Nieuwe Omstandigheden’ China’s buitenlandbeleid onder Xi Jinping, clingendael 2015 https://spectator.clingendael.org/pub/2015/2/onder_de_nieuwe_omstandigheden/
---
[2049] Valt China Taiwan binnen? "President Xi nu druk bezig met binnenlandse politiek, maar kans op lange termijn vrij groot", VRT 11 okt 2021 https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/10/11/taiwan-china-spanning/

---
[kf] De knalroze flamingo: Nucleaire oorlog India en Pakistan, OneWorld 29-12-2015 https://www.oneworld.nl/lezen/achtergrond/de-knalroze-flamingo-nucleaire-oorlog-india-en-pakistan/ [geoma] Tien grootste geopolitieke bedreigingen volgens BlackRock, Nu.ni 1 juni 2018 https://www.nu.nl/iexnl/5293823/tien-grootste-geopolitieke-bedreigingen-volgens-blackrock.html Met name China, Rusland, de VS en de EU investeren in Afrika in de hoop te kunnen profiteren van het groeiend aantal consumenten en uiteraard van de grondstoffen.

De figuur bij 7.12. illustreert dat in Afrika het aantal autoritaire regimes veruit in de meerderheid is. Rusland wint politieke invloed door de autoritaire regimes in militair opzicht te steunen. China heeft minder moeite met zaken als de mensenrechtensituatie. China investeert op grote schaal en krijgt zo invloed. Het Westen kan onder andere door haar kritiek op mensenrechten niet altijd goed aansluiting vinden.

Landen in Afrika worden zo meer in de invloedssfeer van grote politieke spelers getrokken. Hierdoor wordt de wereld nog sterker verdeeld in kampen, hetgeen ook weer geopolitieke spanningen leidt.
Nog altijd hetzelfde mechanisme als in de koloniale tijd.

---
https://www.ser.nl/nl/Publicaties/SERmagazine/geopolitiek In de periode 2050-2100 zullen de rampen die in 3. aan de orde komen wereldwijd veel wanorde veroorzaken. Hierdoor heerst in iedere land zoveel interne chaos dat het bedrijven geopolitiek geen zin meer heeft en nauwelijks meer mogelijk is.
Tot die tijd is het te hopen dat geopolitiek niet gaat leiden tot oorlogen en andere tragedies.

3.6. Oorlog, terrorisme en genocide alsmaar terugkerende fenomenen in ontwikkelingslanden

In veel delen van de wereld maakt geweld deel uit van het dagelijks leven.

In de Europese context zou het geweld in Afrika een sterke focus moeten hebben. In Afrika zie je geweldsvormen als oorlog, jihad, genocide regelmatig terugkeren. [gweldAfrika] Geopolitiek versterkt de spanningen. [invlrus] In een aantal gebieden krijgt het jihadisme steeds meer voet aan de grond. [jihadAfr] Deze geweldsuitbarstingen hebben de potentie om delen van Afrika instabiel te maken. Vluchtingenstromen richting Europa of aanslagen in Europa zullen Europa in de toekomst meer in problemen brengen.

Jaap de Hoop Scheffer [jdhs] pleit al jaren voor een actieve Europese houding bij dit soort problemen. Overigens met weinig resultaat. De Hoop Scheffer: "Als de mensen op het continent Afrika ten gevolgen van een combinatie aan plagen in wanorde komen te leven, gaan ze naar de wereld van de orde. Als je dus bent voor opvang in de regio - we kunnen in Europa niet iedereen opvangen - dan is het in ons eigen belang dat we het continent overeind houden."

Door het uitblijven van lange termijn oplossingen zal Afrika in de verre toekomst een zware wissel op Europa gaan trekken.

--
[invlrus] Russen in Afrika, VPRO 19 mei 2022 https://www.vpro.nl/programmas/frontlinie/artikelen/frontlinie-russen-in-afrika.html Waarom Afrikaanse landen zich liever niet bemoeien met de oorlog van Rusland https://www.mo.be/analyse/waarom-afrikaanse-landen-zich-liever-niet-bemoeien-met-de-oorlog-van-rusland
--
[jdhs] Wikipedia ovwr Jaap de Hoop Scheffer https://nl.wikipedia.org/wiki/Jaap_de_Hoop_Scheffer
--
[gweldAfrika] https://www.mo.be/nieuws/zeven-landen-om-dit-jaar-het-visier-te-houden https://www.vluchteling.nl/nieuws/2020/1/crises2020 https://spectator.clingendael.org/nl/publicatie/de-toekomst-van-oorlog-en-vrede-afrika-drie-trends
--
[jihadAfr] Opgeëiste aanslag op Franse hulpverleners in Niger bewijst: IS steeds nadrukkelijker aanwezig in Noordwest-Afrika , Volkskrant 18 september 2020 https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/opgeeiste-aanslag-op-franse-hulpverleners-in-niger-bewijst-is-steeds-nadrukkelijker-aanwezig-in-noordwest-afrika~be587d64f/ De jihad gedijt goed in het sociaal-economische klimaat van Afrika, Trouw 3 augustus 2020 https://www.trouw.nl/buitenland/de-jihad-gedijt-goed-in-het-sociaal-economische-klimaat-van-afrika~b9e18709/

3.7. Wereldwijde voedselcrises door misoogsten vanaf 2030 en wereldwijde structurele voedseltekorten rond 2050

Tot 2014 nam de honger in de wereld af. Het streven van de Verenigde Naties was om in 2030 wereldwijd geen honger meer te hebben. Maar na 2014 neemt ondervoeding gestaag toe. In 2021 is ondervoeding nog voornamelijk nog in ontwikkelingslanden te vinden, voornamelijk in Midden Afrika. De oorlog in Oekraïne heeft de situatie nog verslechterd.
--
Er is steeds meer honger in de wereld, en dat komt niet alleen door corona, de volkskrant 3 december 2021 https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/er-is-steeds-meer-honger-in-de-wereld-en-dat-komt-niet-alleen-door-corona~b9fc06ed/

Maar de voedselsituatie zal in de toekomst nog veel slechter worden:

De wereldvoedselvoorziening komt in gevaar als een deel van de zogenaamde 'broodregio's' tegelijk worden getroffen door misoogsten ten gevolge van klimaatverandering. Broodregio's zijn productiegebieden voor basisgewassen als maïs, soya en tarwe. Diverse studies tonen aan dat de kans op deze combinatie van misoogsten aanzienlijk is als de temperatuur met 1,5 °C is gestegen. [brood] En in 2022 wordt geconcludeerd dat al voor 2027 een feit is. [1,5-2030] Wat betekenen conclusies in deze studies [brood] concreet voor de wereldbevolking? Om hiervan een beeld te krijgen volgt nu een vertaalslag waarin de conclusies op een globale gesimplificeerde manier worden gepresenteerd:

De productie van één basisgewas -tarwe of soja- zal na 2030 eens in de twee jaar sterk dalen (d.w.z. dat 60% of meer van de broodregio's getroffen wordt). Een daling die groter is dan de graantekorten door de oorlog in Oekraïne in 2022. Voor mais is de situatie veel ongunstiger.
Maar het is ook goed mogelijk dat de wereldwijde productie van één basisgewas na 2030 grotendeels instort. Dat zou volgens de studies eens in de drie jaar kunnen gebeuren.
Ook is onderzocht hoe lang het gemiddeld zou duren voordat de productie van alle basisgewassen samen grotendeels instort. Dat blijkt eens in de elf jaar te zijn.

Al met al geven de studies aan dat de wereldwijde voedselsituatie na 2030 door een of meerdere misoogsten gedurende een jaar drastisch zou kunnen verslechteren.

--
[1,5-2030] Kans is reëel dat aarde al met 1,5 graden is opgewarmd voor 2027, AD 9-5-2022 https://www.ad.nl/klimaat/kans-is-reeel-dat-aarde-al-met-1-5-graden-is-opgewarmd-binnen-nu-en-5-jaar~ae20c43a/ VN: Temperatuur op aarde kan komende vijf jaar al met 1,5 graden stijgen, 9 juli 2020 https://www.nu.nl/klimaat/6063465/vn-temperatuur-op-aarde-kan-komende-vijf-jaar-al-met-15-graden-stijgen.html
--
[brood] In multi-breadbasket nations, crop yield failures will occur at least one in every five years starting in 2030 with the exceptions of rice and soy-bean in China. I By mid-century(2050), synchronous failure is likely to occur every eleven years across global crop breadbaskets Increasing risks of crop failure and water scarcity in global breadbaskets by 2030, Environmedntal Reseach 2021 (In de tekst vermelde getallen geëxtraheerd uit deze publicatie) https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/ac22c1/pdf zoekterm: 2019 crop report climate bread basket 43 year Increasing risks of multiple breadbasket failure under 1.5 and 2 °C global warming, Researche Gate okt 2019 https://www.researchgate.net/publication/336181540_Increasing_risks_of_multiple_breadbasket_failure_under_15_and_2_C_global_warming Changing risks of simultaneous global breadbasket failure, Nature 9 dec 2019 https://www.nature.com/articles/s41558-019-0600-z?proof=t Increasing risksof multiple breadbasket failureunder 1.5and 2°C global warming, Elsevier, 2019 http://www.regionalclimateperspectives.com/uploads/4/4/2/5/44250401/gauppetal2019multiplebreadbasketfailure.pdf In de tekst vermelde getallen geëxtraheerd uit deze publicatie) The Risks of Multiple Breadbasket Failures in the 21st Century: A Science Research Agenda, 2017 https://www.bu.edu/pardee/files/2017/03/Multiple-Breadbasket-Failures-Pardee-Report.pdf https://www.mckinsey.com/~/media/mckinsey/business%20functions/sustainability/our%20insights/will%20the%20worlds%20breadbaskets%20become%20less%20reliable/mgi-will-the-worlds-breadbaskets-become-less-reliable.pdf De wereld zal rond 2050 met een langdurige voedselschaarste te maken krijgen. Meerdere factoren waaronder klimaatverandering, bodemgebruik en bevolkingstoename zijn hiervan de oorzaak. [voedsel2050] Voedselschaarste zo weten we uit het verleden leidt altijd tot sociale onrust, oproer, oorlog en migratie.

De problemen rond de wereldwijde voedselschaarste gaan Europa ook diep raken. Maar het zal veel meer impact hebben in de wat armere landen.

---
[voedsel2050] https://nos.nl/artikel/2296740-vn-klimaatrapport-voedseltekort-dreigt-vanaf-2050-door-klimaatverandering https://www.planinternational.nl/actueel/groeiende-hongersnood-in-zambia-zimbabwe-malawi-en-mozambique Ons grootste probleem in 2050 is een tekort aan voedsel, scientas 18-4-2014 https://www.scientias.nl/ons-grootste-probleem-2050-een-tekort-aan-voedsel/ https://www.foodlog.nl/artikel/het-kan-dramatisch-misgaan-door-voedselschaarste/ https://www.volkskrant.nl/wetenschap/een-beetje-chips-mag-best-van-deze-hoogleraar-maar-verder-moeten-we-nodig-anders-gaan-eten~bab1cfb3/
Natuurlijk zijn er altijd andere geluiden: Niet klimaatwetenschapper Alex de Waal denkt niet dat er voedseltekorten door klimaatverandering of bevolkingsgroei zullen ontstaan. Groei wereldbevolking zal niet leiden tot hongersnood en sterfte door tekorten, de Volkskrant 2017 https://www.volkskrant.nl/kijkverder/2018/voedselzaak/ideeen/terwijl-wereldbevolking-sterk-groeide-is-sterfte-door-hongersnoden-gedaald/ https://www.volkskrant.nl/kijkverder/2018/voedselzaak/e-book/voedselzaakebook.pdf Globaal kun je twee stromingen onscheiden bij de manier waarop mensen oplossingen zoeken voor het voedseltekort. Een stroming pleit voor voor technologische gerichte oplossingen en de tweede stroming zet in op biologisch en menselijk gedrag. In Nederland loopt er een vrij harde scheidslijn tussen politici en wetenschappers in het technische en het gedrags-kamp. [strijdtechgedrag] De harde lobby van bedrijven die aan het niet biologisch boeren verdienen drijft de kampen verder uit elkaar. [lobbybedrijvenboer] Welke oplossingen er door wetenschappers en/of politici worden aangedragen is afhankelijk van het kamp waar men zich in bevindt. [oplVoedsel2050]

Grootschalige internationaal georienteerde onderzoeken -waarbij genoemde stammenstrijd minder speelt- geven in grote lijnen eenzelfde tegenstelling weer: Het moet eigenlijk biologisch of iets vergelijkbaars maar dan moet de wereldbevolking ook hun gedrag gaan aanpassen. En omdat dat moeilijk lukt wordt er gekeken naar een mix van biologische en conventionele landbouw. Maar hoe dan ook. Alle studies geven aan dat het anders moet om grootschalige honger vanaf 2050 te vermeiden. [grootschaliggerenomeerdonderzoek]

Technologische oplossingen leiden veelal tot een kortstondige oplossing omdat er uiteindelijk weer andere grenzen opdagen door de behoefte aan meer en de noodzaak van economische groei. De aanpassing van menselijk gedrag echter is ook bijna onmogelijk omdat de vrije markt niet duurzaam gedrag blijft stimuleren in hun zoektocht naar meer.
Van beide opties is het daarom niet zo zeker of ze voldoende effect zullen sorteren om de noodzakelijke omslag te werkstelligen.

---
[strijdtechgedrag] Biologisch of juist technologisch? We praten door met tegenpolen Boersma en Lohman, Volkskrant https://www.volkskrant.nl/kijkverder/2018/voedselzaak/ideeen/biologisch-of-juist-technologisch-we-praten-door-met-tegenpolen-boersma-en-lohman technologen en ecologen staan lijnrecht tegenover elkaar https://www.volkskrant.nl/kijkverder/2018/voedselzaak/artikelen/weg-met-het-hokjesdenken-in-de-landbouw/
---
[lobbybedrijvenboer] Terwijl de boer zwoegt verdienen grote bedrijven goud geld aan hun harde werk https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/terwijl-de-boer-zwoegt-verdienen-grote-bedrijven-goud-geld-aan-hun-harde-werk~bff0f638/
---
[oplVoedsel2050] Hoe voeden we de wereld over dertig jaar? Het Parool 29 juli 2017 https://www.parool.nl/nieuws/hoe-voeden-we-de-wereld-over-dertig-jaar~b9621da6/ Kan de aarde 11 miljard mensen voeden?, scientas, 10-8-2019 https://www.scientias.nl/kan-de-aarde-11-miljard-mensen-voeden/
Wetenschappers komen een grootschalige systeemverandering op zes verschillende gebieden, een systeemverandering die prima gedragen kan worden door de ev ec:
Zo zou ons voedelsysteem eruit kunnen zien in 2050, VPROTegenlicht 27 januari 2021 https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/lees/artikelen/2021/prijswinnende-systeem-milieu-verantwoord-vlees-eten.html
---
[grootschaliggerenomeerdonderzoek] Sustainability: Can organic farming feed the world? https://www.natureasia.com/en/research/highlight/12266 The World Is Headed for a Food Security Crisis. Here's How We Can Avert It, Time 18 maart 2018 https://time.com/5216532/global-food-security-richard-deverell/ Strategies for feeding the world more sustainably with organic agriculture, Nature Communications 2017 https://www.nature.com/articles/s41467-017-01410-w (gerenomeerd) Can organic agriculture sustainably feed the world in 2050? 4 dec 2017 (Goede toelichting artikel hierboven) http://parisinnovationreview.com/articles-en/can-organic-agriculture-sustainably-feed-the-world-in-2050 Twee artikelen die aangeven hoe wetenschappers uit het vakgebied van de ene kant bio de beste oplossing vinden, maar van de andere kant aangeven dat met biologisch landbouw de voedseltekorten vanaf 2050 waarswchijnlijk noiet zullen worden opgelost. Can we feed 10 billion people on organic farming alone?, the Guardian (hinkt op twee benen zonder harde conclusie) https://www.theguardian.com/sustainable-business/2016/aug/14/organic-farming-agriculture-world-hunger Study by Técnico scientists concludes that current organic farming could not feed the world by 2050, juni 2021 https://tecnico.ulisboa.pt/en/news/study-by-tecnico-scientists-concludes-that-current-organic-farming-could-not-feed-the-world-by-2050/

3.8. Grote vluchtelingenstromen vanaf 2050

In 2021 hebben vier miljoen mensen in Nederland een migratieachtergrond. Dat is 24 procent van de bevolking. In 2050 is dit tussen de 30 en 40 procent van de Nederlandse bevolking, aldus het CBS in 2021. In 2050 zullen immigranten uit EU-landen de grootste groep zijn. Het CBS zegt erbij omvang en samenstelling van de bevolking in 2050 hangen af van de ontwikkeling van de migratie, geboorte en sterfte in de komende dertig jaar. [cbs]

Toch is dat niet wat je, kijkend naar klimaatverandering, zou mogen verwachten. Zoals we al gezien hebben zal de temperatuursstijging meer dan 2°C zijn. Door de hoge temperatuur worden delen van Afrika, Zuid Amerika, Zuid Asië en Oceanië onbewoonbaar. De bijbehorende zeespiegelstijging maakt veel kuststreken onbewoonbaar. [klimonbewoonbaar] De bevolking die in deze gebieden woont zal op drift raken.

Maar ook de wereldwijde voedseltekorten vanaf 2050 die deels veroorzaakt worden door klimaatverandering zullen migratiestromen veroorzaken.

Voor Europa is te verwachten dat het merendeel van de vluchtelingen uit Afrika richting Europa zullen trekken. Maar als je gaat bekijken welke alternatieven vluchtelingen in Azië hebben dan is het niet ondenkbaar dat zij ook deels richting Europa zullen trekken.

Bekijken we de situatie in Europa dan zorgt klimaatveranderingen dat Zuid-Europa moeilijk leefbaar wordt. Het is daarom te verwachten dat volksverhuizingen van Zuid-Europa naar het rijkere en voor hen toegankelijkere West-Europa zullen trekken. Mogelijk dat landen als Italië en Spanje verlaten worden door een deel van de oorspronkelijke bewoners en deze landen in toenemende mate bevolkt worden door Afrikaanse immigranten.

Voor Nederland geldt dat een deel van de inwoners van de (voormalige) overzeese gebieden richting 'moederland' Nederland zullen trekken. Ook in deze streken rond de evenaar zal klimaatverandering het leven extreem bemoeilijken. [klimsuriname]

Voor België is te verwachten dat inwoners van de voormalige kolonie Congo een veilig heenkomen in hun land zullen zoeken. Congo heeft weliswaar een groot tropisch regenwoud dat de bevolking zou kunnen beschermen tegen extreme klimatologische omstandigheden, maar omdat de temperatuurstijging ver boven de 2 graden gaat zal het regenwoud waarschijnlijk verdwijnen. Volledigheidshalve wordt opgemerkt dat er geen onderzoek bekend is dat deze laatste conclusie onderbouwd.

Hierdoor zal Nederland en België overspoeld worden met mensen die -terecht- een veilig heenkomen zoeken. Terecht, want juist bevolking uit de armere delen van de wereld wordt het hardst getroffen door klimaatverandering waar zij zelf niets aan hebben bijgedragen. [aldvkv]

---
[cbs] https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5169773/drukker-diverser-grijzer-nederland-2050-cbs-nidi-bevolking https://publ.nidi.nl/output/2020/nidi-cbs-2020-bevolking-2050-in-beeld.pdf [klimonbewoonbaar] https://www.urgenda.nl/themas/klimaat-en-energie/klimaatvragen/wat-gebeurt-er-als-de-aarde-met-4-graden-opwarmt/ https://joop.bnnvara.nl/nieuws/groot-deel-planeet-wordt-binnen-50-jaar-onleefbaar-door-hitte Opinie: Nederland telt op termijn 20 miljoen inwoners, volgens het CBS. Is dat onvermijdelijk? de Volkskrant 30 juni 2022 https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/opinie-nederland-telt-op-termijn-20-miljoen-inwoners-volgens-het-cbs-is-dat-onvermijdelijk~bdc17cfa/
---
[aldvkv] Vooral arme landen dupe van klimaatverandering, bij ons minder extreem weer, AD 2018 https://www.ad.nl/nieuws/vooral-arme-landen-dupe-van-klimaatverandering-bij-ons-minder-extreem-weer~a815b825/ In 2018 wordt nog uitgegaan van honderdduizenden klimaatvluchtelingen. Dat zullen er gebaseerd op de data van het IPCC rapport 2022 veel meer zijn.
---
[klimsuriname] ‘Klimaatverandering wordt existentiële crisis op de eilanden’, Caribisch netwerk 5 nov 2021 https://caribischnetwerk.ntr.nl/2021/11/05/klimaatverandering-wordt-existentiele-crisis-op-de-eilanden/ Rapport Staat van het Klimaat Suriname. Samenvatting voor Beleidsmakers, Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank juli 2021 https://publications.iadb.org/publications/dutch/document/Rapport_Staat_van_het_Klimaat_Suriname._Samenvatting_voor_Beleidsmakers.pdf

3.9. Nieuwe pandemieën te verwachten binnen afzienbare tijd

Mers, Sars, ebola, hiv en covid-19 zijn allemaal infectieziekten die van dier op mens overgesprongen zijn, zogenaamde zoönotische infecties. [zoonose] Omdat de omstandigeheden hiervoor wereldwijd telkens gunstiger worden is het goed mogelijk dat een dergelijke zoönose binnen afzienbare tijd een nieuwe pandemie veroorzaakt. [pandemie]

---
[zoonose] Corona en andere zoönosen https://www.animalrights.nl/corona-en-andere-zo%C3%B6nosen
---
[pandemie] https://nl.wikipedia.org/wiki/Pandemie Als wij niets veranderen aan onze relatie met dier en natuur, is corona pas het begin, Het Parool 26-3-2020 https://www.parool.nl/nieuws/als-wij-niets-veranderen-aan-onze-relatie-met-dier-en-natuur-is-corona-pas-het-begin~baa11d06/ https://www.parool.nl/nieuws/waarom-virologen-een-nieuwe-pandemie-verwachten~b1119c5c/ https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/217617004.pdf https://www.scientias.nl/volgende-wereldwijde-pandemie-heeft-waarschijnlijk-deze-eigenschappen/

3.10. Epidemie door overgewicht en een vergrijsde bevolking vanaf 2040

In 2020 is ruim de helft van de volwassen Nederlanders [ovvned] en Belgen [ovbel] te zwaar. Als deze trend niet gekeerd kan worden dan kampen in 2040 een op de drie volwassenen met overgewicht of obesitas. [ovvned] Overigens is in het verleden al veel gepraat over het keren van de toename van zwaarlijvigheid, zonder zichtbaar resultaat. De epidemie van overgewicht en obesitas zal gevolgd worden door een epidemie van hart- en vaatziekten en diabetes type 2 en een veel andere ziekten. Bij een nieuwe corona-achtige pandemie zullen ook meer doden vallen doordat meer mensen overgewicht hebben. [dodov]

Een andere uitdaging is dat de bevolking rond 2040 veel ouder is dan rond 2020. [oud]

Overgewicht en een oude bevolking maken dat de samenleving veel minder flexibel kan reageren op problemen en rampen.

---
[ovvned] https://www.vtv2018.nl/leefstijl [ovbel] https://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=29427 [dodov] https://www.tijd.be/dossiers/coronavirus/veel-meer-coronadoden-in-landen-met-veel-overgewicht/10288811.html
---
[oud] In 2050 zijn er twee tot drie keer zoveel 80-plussers als nu, CBS 13-4-2021 https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2021/15/in-2050-zijn-er-twee-tot-drie-keer-zoveel-80-plussers-als-nu

3.11. Instabiele samenlevingen vanaf 2040

De sociale stabiliteit brokkelt af in Nederland [ssned] en België. De sociale cohesie neemt af en individualisme en verdeeldheid nemen toe. [pol] De vlam slaat vlug in de pan als het even tegen zit, zoals we zagen tijdens de Coronacrisis in 2021. [vlpa]

Een belangrijke oorzaak van de wereldwijde groeiende verdeeldheid zijn de algoritmen van Facebook, Google en andere sociale media. Bij het naderen van 2040 kunnen zij de samenlevingen in de wereld telkens meer verdelen. [tsd]

Sociale stabiliteit is hard nodig tijdens het omslagtraject in 2040. Overgangsperiodes worden namelijk gekenmerkt door chaos en de reacties daarop zijn het meest frequent: angst, verzet en actie. [ava]

Omdat het omslagtraject in 2040 in niets lijkt op wat we in het nabije verleden hebben gezien is het waarschijnlijk dat delen van de samenleving niet stabiel zullen blijven.

---
[tsd] The Social Dilemma, Netflix 2020 https://www.netflix.com/nl/title/81254224

---
[ava] https://www.socialevraagstukken.nl/angst-verzet-en-actie-reacties-op-maatschappelijke-omwenteling/ [pol]Contouren van sociale stabiliteit, Verwey-Jonker Instituut 2012 https://www.verwey-jonker.nl/wp-content/uploads/2020/07/Contouren_van_sociale_stabiliteit_7278-2.pdf NOS Nieuws • Binnenland • 29-03-2019, 00:01 SCP: Nederlanders hebben gevoel dat polarisatie toeneemt https://nos.nl/artikel/2278034-scp-nederlanders-hebben-gevoel-dat-polarisatie-toeneemt Polarisering in Vlaamse gemeenten neemt toe: “Onze samenleving evolueert niet op een goede manier” https://www.hln.be/binnenland/polarisering-in-vlaamse-gemeenten-neemt-toe-onze-samenleving-evolueert-niet-op-een-goede-manier~acbb98d9/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F Hoe polarisatie in de politiek onze samenleving verziekt, demorgen 2011 https://www.demorgen.be/nieuws/hoe-polarisatie-in-de-politiek-onze-samenleving-verziekt~b8bf0067/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

---
[vlpa] Rellen tijdens coronacrisis, 1V, 2021 https://eenvandaag.avrotros.nl/collectie/rellen-in-coronacrisis/ Dertien ME’ers hebben corona na rellen in Oost-Brabant, 43 agenten in quarantaine, ED 03-02-21, https://www.ed.nl/eindhoven/dertien-meers-hebben-corona-na-rellen-in-oost-brabant-43-agenten-in-quarantaine~a59b7118/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F Geen simpele verklaring voor corona-rellen volgens criminologen Erasmus School of Law, 9 feb 2021 https://www.eur.nl/nieuws/geen-simpele-verklaring-voor-corona-rellen-volgens-criminologen-erasmus-school-law

3.12. Wereldeconomie in vrije val

Als gevolg van de in voorafgaande subparagraven beschreven crises en rampen zouden in eerste instantie mogelijk een beperkt aantal productiecentra en fabrieken wereldwijd niet meer of slecht functioneren. In onze geglobaliseerde wereld betekent dat al snel productieketens die afhankelijk zijn van de producten die elders gemaakt worden ook niet meer kunnen functioneren.
Ook is het waarschijnlijk dat transportroutes of transportmiddelen niet meer bruikbaar zijn. En geen transport betekent er geen handel is en productieketens stilvallen.

De coronapandomie en de oorlog in Oekraïne hebben voor iedereen duidelijk gemaakt dat we kwetsbaar zijn in een geglobaliseerde wereld waar productieketens over de hele wereld kunnen reiken. Hierdoor is het bedrijfsleven gaan nadenken over hoe dit soort kwetsbaarheden te verminderen. Dat kan door diversificatie en door lokaal te produceren en te kopen, deglobalisering. Toch zet deze trend niet door omdat de voordelen van globalisering voor individuele bedrijven op korte termijn aantrekkelijker zijn dan het mogelijk falen van de economie in de toekomst. [deglobalisering]

De wereldeconomie zal door de verstoringen van productieketens na 2040 ten gevolge van opeenvolgende rampen zeer waarschijnlijk langdurig in een diepe economische crisis terecht komen. Het lijkt echter ook waarschijnlijk dat ten gevolge van opeenvolgende rampen onze op hightech gebaseerde infrastructuur nauwelijks zal kunnen functioneren. De vrije markt zal met haar gerichtheid op de korte termijn zich pas gaan aanpasen op het moment dat de crisis een feit is. Maar dan is het te laat.

Ook is de vrijemarkteconomie niet in staat om te herstellen van een rampspoed die eeuwen gaat duren, en blaast het deze grote economische crisis op tot nog grotere proporties. Daarnaast onbreken van stabiliserende structurens in de vrijemarkteconomie waardoor de vrije markt nauwelijks in staat is om herstel te bewerkstelligen.

---
[deglobalisering] Rapport State of Fashion 2022: dit zijn kernthema’s voor bedrijven in een tijd van herstel én transformatie, fashionunited 2 dec 2021 https://fashionunited.nl/nieuws/business/rapport-state-of-fashion-2022-dit-zijn-kernthema-s-voor-bedrijven-in-een-tijd-van-herstel-en-transformatie/2021120251859 Is dit het einde van de globalisering?, de volkskrant 1 april 2022 https://www.volkskrant.nl/wetenschap/is-dit-het-einde-van-de-globalisering~bec75077/ Verstoorde productieketens zijn geen reden om alles weer zelf te maken. Integendeel, mei 2020 https://mathijsbouman.nl/verstoorde-productieketens-zijn-geen-reden-om-alles-weer-zelf-te-maken-integendeel/

3.13. Globale finaniciële stelsel trekt de wereldeconomie mee in val

Lang voor het instorten van de wereldeconomie zal op de beurzen het besef zijn doorgedrongen dat de wereld een transformatie ondergaat. Beleggers reageren altijd direct op iedere verandering en zullen door de op hande zijnde transformatie zeker gaan handelen. Zij voorzien dat de bedrijven waarin men belegd heeft de waardestijging waarop de markt gehoopt had niet zullen waarmaken. Beleggers zullen hun aandelen massaal van de hand gaan doen. Het gevolg is dat het overgrote deel alle beurswaarde in korte tijd wereldwijd in rook op gaat.

Daarmee stort het wereldwijde financiële systeem in.

Het instorten van het financiële systeem betekent dat economieën niet meer op gang kunnen komen. Want economische groei komt in de vrije markt alleen tot stand als ondernemers en landen kunnen investeren. En om te investeren worden leningen afgesloten op de kapitaalmarkt.

Omdat de financiële middelen ontbreken zullen landen steeds meer moeite krijgen om de voorzieningen overeind te houden en hun schulden af te betalen. De eerste landen die 'failliet' gaan zijn in Europa waarschijnlijk Italië en Griekenland. Omdat de EU de economie van met name Italië onmogelijk overeind kan houden en de Europese economieën nauw verbonden zijn sleept Italië Europa mee in haar val.

3.14. Meer bedreigingen

En dan zijn er nog gebeurtenissen waarvan het niet duidelijk hoe groot de impact op de samenleving zal zijn. Of gebeurtenissen die waarschijnlijk op de wat langere termijn pas een grote impact zullen hebben.

• De warme golfstroom zou binnen 100 jaar kunnen haperen waardoor onder andere het klimaat in West Europa fors veranderd. In Europa kan verdere afzwakking van de stroom leiden tot strengere winters en hetere, drogere zomers.[wgstroom]
• Door de klimaatverandering kan een bacterie als Xylella op veel meer plaatsen dan rond 2020 het geval is een verwoestende werking hebben. In geval van Xylella kan een aanzienlijk deel van de plantenpopulatie afsterven. [Xylella]
• Er is een criminele wereld op internet die we niet goed kennen. Online crimininaliteit is een miljarden economie waarin hele criminele netwerken anoniem samenwerken. We zijn nog maar in het begin van wat er op ons af komt:
  Niets is wat nog wat het lijkt. Criminelen die voor hun online activiteiten een pand huren en receptionistes in dienst hebben.
  En met deepfake is het in de toekomst voor een crimineel mogelijk is om iedereen uit een bedrijf via videobellen, per telefoon na te doen om zo geld of informatie te stelen.
  Maar ook door een cyberoorlog kunnen grote delen van onze kritieke infrastructuur plat worden gelegd. Het is nu voor de politiek nog te zeer een ver van mijn bed show. De politiek zal pas echt in actie komen als het een keer mis is gegaan. [cybersecurity]

--
[wgstroom] Cruciale Golfstroom vertraagt steeds meer, situatie is erger dan gedacht: “Gevolgen voor klimaat kunnen heel erg zijn”, Nieuwsblad 05/08/2021 https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20210805_96745619
--
[Xylella] Impact of Xylella fastidiosa subspecies pauca in European olives, pnas 2020 https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.1912206117 Korte risicobeoordeling Xylella fastidiosa, Nedelandse Voedsel- en Warenautoriteit 2019 https://www.nvwa.nl/binaries/nvwa/documenten/plant/plantziekte-en-plaag/plantziekte/xyllela/korte-risicobeoordeling-xylella-fastidiosa/korte-risicobeoordeling-xylella-fastidiosa.pdf
--
NASA waarschuwt: In West-Europa kan de temperatuur fors gaan dalen door veranderde golfstroom, welingelichtekringen.nl 9 februari, 2020 https://www.welingelichtekringen.nl/wetenschap/1510951/nasa-waarschuwt-in-west-europa-kan-de-temperatuur-fors-gaan-dalen-door-veranderde-golfstroom.html
--
Zwakste Golfstroom in 1000 jaar, 'maar nog geen Day After Tomorrow' NOS 26-2-2021 https://nos.nl/artikel/2370427-zwakste-golfstroom-in-1000-jaar-maar-nog-geen-day-after-tomorrow
Warme golfstroom kan gaan haperen in de komende 100 jaar, Rijksuniversiteit Groningen, 2019

--
[cybersecurity] Cybersecurity BNR BIG FIVE sept 2021
https://www.bnr.nl/podcast/thebigfive/10452511/cybersecurity-michiel-zwinkels-om https://www.bnr.nl/podcast/thebigfive/10452147/cybersecurity-jarno-duursma https://www.bnr.nl/podcast/thebigfive/10452250/cybersecurity-inge-bryan-fox-it https://www.bnr.nl/podcast/thebigfive/10452710/cybercrime-jaya-baloo-avast-software

3.15. De elkaar versterkende rampen leiden tot een weinig rooskleurig omslag­traject vanaf 2040

Bij klimaatverandering is een regelmatig terugkerende conclusie in de media dat het zo niet langer kan en zal doorgaan. Vaak hopen we dat het wel los zal lopen of dat er technische oplossingen komen of dat de politiek het wel oplost. [klimob]

Dit geeft niet het complete beeld van onze toekomst weer. In 3.1. tot en met 3.12. hebben we gezien dat vanaf 2030/2050 meerdere rampen kunnen optreden. Omdat klimaatverandering, biodiversitietsverlies en milieuverontreining zeker zulle optreden en de andere rampen zeer waarschijnlijk zullen optreden, komen er meerdere rampen en problemen gelijktijdig op ons af. Dat zou rond 2040 wel eens het geval kunnen zijn.

We hebben gezien dat de samenleving tegen die tijd niet veerkrachtig is en verdeeld is. Daardoor kan de samenleving waarschijnlijk niet adequaat om gaan met de samenvallende rampen. Waarschijnlijk zullen velen proberen om er zelf zo goed mogelijk uit te komen waardoor anderen verder in de verdrukking komen. Chaos ligt dan op de loer.

De maatschappij zoals we die kenden van rond 2020 zal waarschijnlijk instorten [maatschinstorting] en we zullen een manier moeten vinden om in de nieuwe realiteit te overleven. Een nieuwe realiteit die zeker duizend jaar gaat duren. Omdat de veel van de in 3.1. tot en met 3.12. genoemde oorzaken niet of slechts tijdelijk kunnen worden teruggedraaid is de terugkeer naar de situatie van daarvoor niet meer mogelijk. We stevenen af op een omslagtraject waarin wij, onze kindenen en de kinderen van onze kinderen veelal bezig zullen zijn met overleven en waarin de mensheid als geheel moeite zal hebben met overleven. [6e grote uitr]

Voor wat het waard is: Als onze samenlevingen op instorten staan is het minder waarschijnlijk dat nieuwe grote oorlogen zullen volgen, zoals togelicht bij 3.5.. Laten we hopen dat voor die tijd geen nieuwe oorlogen uitbreken.

---
[klimob] Vijftig jaar na de Club van Rome liggen we nog steeds op ramkoers, NRC 11-2-2022 https://www.nrc.nl/nieuws/2022/02/11/vijftig-jaar-na-de-club-van-rome-liggen-we-nog-steeds-op-ramkoers-a4088351
---
[maatschinstorting] https://nl.wikipedia.org/wiki/Maatschappelijke_instorting
---
[6e grote uitr] Zal de mens de zesde grote uitroeiing overleven?, National Geographic 9 nov. 2017 https://www.nationalgeographic.nl/milieu/2017/02/zal-de-mens-de-zesde-grote-uitroeiing-overleven

4. Wat gebeurt er tijdens dit minder rooskleurig omslag­traject?

4.1. Impact op onze manier van leven

Als het gaat om klimaatverandering dan hebben meerdere wetenschappers zich gebogen over wat dat in de toekomst voor ons leven gaat betekenen. Op deze plaats volstaat de verwijzing naar de diverse publicaties en assays hierover, ieder met een eigen invalshoek.[redbeeld]

In voorafgaande paragraaf hebben we echter gezien dat we binnen afzienbare tijd met meerdere rampen geconfronteerd zullen worden. De impact van een mix van rampen op de mensheid is niet goed te voorspellen omdat het in de praktijk toch net weer anders zal lopen. Maar de mix rampen betekent ongetwijfeld dat de mensheid vele generaties bezig zal zijn met overleven, velen zullen sterven en chaos zal de overhand krijgen.

--
[redbeeld] Effecten op samenleving A warning on climate and the risk of societal collapse, The Gardian, 6 dec 2020 https://www.theguardian.com/environment/2020/dec/06/a-warning-on-climate-and-the-risk-of-societal-collapse Deep Adaptation:AMap for Navigating ClimateTragedy, stanford 27 juli 2018 https://mahb.stanford.edu/wp-content/uploads/2018/08/deepadaptation.pdf ‘Collapse of Civilisation is the Most Likely Outcome’: Top Climate Scientists, june 8, 2020 https://www.resilience.org/stories/2020-06-08/collapse-of-civilisation-is-the-most-likely-outcome-top-climate-scientists/ Effects of climate change, Wikipedia https://en.wikipedia.org/wiki/Effects_of_climate_change_on_humans Climate change: Disruption, risk and opportunity, SiwnceDirect 2019 https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2589791819300027 Evaluatie van de socio-economische impact van klimaatverandering in België, 11 sept 2020 https://klimaat.be/news/2020/socio-economische-impact-in-belgie Sociaal-economische impact, klimaat.be https://klimaat.be/klimaatverandering/gevolgen/economie (gevolgren voor biod, landb, visserij, gezondheid, economier,...) Klimaatverandering als veiligheidsprobleem, clingendael 2007 (nu veiligheidsrisico's groter) https://www.clingendael.org/sites/default/files/pdfs/20080100_cscp_art_homan.pdf Deep Adaptation:AMap for Navigating ClimateTragedy, stanford 27 juli 2018 https://mahb.stanford.edu/wp-content/uploads/2018/08/deepadaptation.pdf Climat Hot Map, Union of Concerned Scientists https://www.climatehotmap.org/global-warming-effects/economy.html LOKAAL Evaluatie van de socio-economische impact van klimaatverandering in België, 11 sept 2020 https://klimaat.be/news/2020/socio-economische-impact-in-belgie Sociaal-economische impact, klimaat.be https://klimaat.be/klimaatverandering/gevolgen/economie Impacts of climate change on future air quality and human health in China, pnas aug 2019 https://www.pnas.org/content/116/35/17193 (China onderzoekt toekomst wel, maar ook abstract) U.S. Environmental Protection Agency https://www.epa.gov/ https://19january2017snapshot.epa.gov/climate-impacts/climate-impacts-society_.html INLEIDEND, verhalend Klimaat, ecologie, en onze wondere wereld,Laborint aug 2018 https://laborint.be/assets/files/Klimaat,%20ecologie,%20en%20onze%20wondere%20wereld,%20Rudy%20Dhont.pdf

4.2. Impact per regio

In deze subparagraaf wordt globaal ingegaan op de specieke omstandigheden per regio tijdens het omslagtraject. Voor West Europa wordt ook nagegaan wat de gebeurtenissen elders in de wereld voor impact hebben op de regio.

In 3.4. hebben we gezien dat de grondstoffenschaarste ertoe zal leiden dat de technische infrastuctuur en de voedselvoorziening gebrekkig zal worden. Een welvarende economie gebaseerd op ICT infrastructuur en goedkoop, snel beschikbaar voedsel zal niet meer mogelijk zijn. Dat maakt dat dat welvarende landen nauwelijks nog in staat zijn om hun welvaart op pijl te houden. Klimaat zal iedere regio in de wereld hard treffen. Toch zijn er regio's die harder geraakt worden. Landen en economieën die daarvoor al veel te leiden hadden onder klimaatinvloeden, met name ontwikkelingslanden, zullen harder geraakt worden. [ontgeraakt]

Het is mogelijk dat Westerse democratieën sneller gaan wankelen als het omslagtraject doorlopen. Delen van de bevolking zullen hun onvrede uiten en creeëren daarmee sociale onrust of chaos.

De landen in de wereld waarin minder aandacht is geweest voor het milieu zullen geconfronteerd worden met de gevolgen daarvan. Ook landen met technologieën die in principe een schadelijk effect kunnen hebben op de volksgezonheid - bijvoorbeeld chemische industrie of kernenergie- lopen door de langdurige chaotische omstandigheden meer gevaar.

--
[ontgeraakt] https://www.wur.nl/nl/nieuws/over-50-jaar-is-het-vrijwel-onleefbaar-heet-voor-een-derde-van-de-wereldbevolking.htm Afrika heeft al lang te maken met zaken als corruptie, slecht draaiende economieën en etnische conflicten. De veelal autoritair geregeerde landen hebben minder aandacht voor de situatie van de bevolking.

Door de klimaatverandering zullen grote delen van Afrika in 2070 onleefbaar heet zijn. [ov50] Ook zullen delen van de kust niet meer bewoonbaar zijn.

Tijdens de omslag vanaf 2040 zal Afrika een grote nog groeiende de bevolking hebben en die geconfronteerd wordt met honger. En mannen zijn in de meerderheid in alle leeftijdsgroepen.[leeftijdafrika]
Met name jonge mannen zonder perspectief zijn vaak een bron van onrust en chaos geweest.

De uitzichtloze situatie in delen van Afrika zal onder andere een exodus richting Europa bewerkstelligen. Europa zal hoe dan ook betrokken worden bij de situatie in Afrika. De massale toestroom van mensen uit Afrika maakt dat het vluchtelingenbeleid van de EU op scherp komt te staan.

---
[ov50] Over 50 jaar is het ‘vrijwel onleefbaar heet’ voor een derde van de wereldbevolking https://www.wur.nl/nl/nieuws/Over-50-jaar-is-het-vrijwel-onleefbaar-heet-voor-een-derde-van-de-wereldbevolking.htm https://climateanalytics.org/media/ssa_final_published.pdf (wat er in Afrika gebeurt, goed) De klimaatverandering zal ervoor zorgen dat grote delen van Afrika nauwelijks meer leefbaar zijn. https://www.knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/zuid-afrika-droger-door-klimaatverandering https://www.vpro.nl/speel~WO_NTR_12978360~klimaatverandering-in-afrika-klimaatjagers-in-de-klas~.html
--
[leeftijdafrika] PopulationPyramid.net Population Pyramids of the World from 1950 to 210 https://www.populationpyramid.net/western-africa/2074/ Europa is voor haar goederen en welvaart afhankelijk van wereldwijd opererende productieketens. Deze zullen gebrekkig gaan functioneren. Hoewel we al lang ervaren hebben dat we kwetsbaar zijn zal in 2040 deze afhankelijkheid nog niet noemenswaardig verminderd zijn. De Europese economie wordt daarom hard geraakt. Europa zal op een heel andere manier moeten gaan voorzien in haar behoeften.

Het deels wegvallen van de voedseltoevoer uit andere delen van de wereld zal voor veel Europeanen en nieuwe ervaring zijn. Dit zal in Europa, waar men meende altijd te kunnen vertrouwen op de voedselketens, leiden tot onrust.

De Oost-Europese en Zuid-Europese landen die voor hun economie deels afhankelijk zijn van West-Europa zullen door de problemen daar zelf grotere economische problemen gaan ondervinden.

Noord-Europa wordt wel hard geraakt door de directe gevolgen van klimaatverandering, maar minder dan in veel andere regio's. (Zie kop Nederland en België)
Zuid-Europa zal door de opwarming mogelijk vanaf 2040 slechter leefbaar worden. [zesl]

---
[zesl] https://www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/uitleg/verdroging-zuid-europa Klimaatgerelateerde gevaren steeds frequenter en ernstiger in Europa; nieuw regionaal overzicht gepubliceerd, europa.eu 08-03-2022 https://www.eea.europa.eu/nl/highlights/klimaatgerelateerde-gevaren-steeds-frequenter-en

Hierdoor verhuist de Zuid-Europese bevolking deels richting het welvarende Noord en West-Europa. De bevolking van Spanje, Portugal, Italië, Griekenland en de Zuidelijke Balkische landen trekken mogelijk richting Zwitserland, Oostenrijk, Duitsland, Frankrijk, België, Nederland en Denemarken.

De massale toestroom van mensen uit Afrika zal daardoor in eerste instantie landen in Zuid-Europa. Daarmee is het waarschijnlijk dat de grenzen van de EU effectief aan de zuidgrens van Frankrijk, Noord-Italië komen te liggen. De mensen uit Afrika zullen willen doorreizen naar West-Europa. West-Europa wordt ook getroffen door een mogelijk massale toestroom van de vluchtelingen uit delen van Asië.
Om de vluchtingenstroom vanuit Afrika te verminderen zullen de rijkere Europese landen moeten bijspringen. Daarmee wordt het voedseltekort in 2050 het ook een geopolitieke strijd.

De cultuur, maar ook de problemen van Afrika en Asië worden met de immigratie geïmporteerd. De dan sterk vergrijsde oorspronkelijke Europese bevolking kan de regels van de rechtsstaat moeilijk handhaven. Hierdoor zullen in West-Europa vergelijkbare problemen gaan spelen als in de landen die de immigranten verlaten hebben.

Oost-Europese landen kunnen zich hierdoor afwenden van de EU. Zij zijn immers van oudsher geen voorstanders van immigratie van mensen buiten hun regio. Nederland en België krijgen voor 2100 echte problemen door de zeespiegelstijging en andere watergerelateerde problemen. Na 2100 worden de problemen desastreus. [podcasrt] Ook zullen er meer extreme buien en intensere orkanen optreden bij 2 graden temperatuurstijging. [v152] En inmiddels wordt het telkens waarschijnlijker dat we over de 2 graden heen gaan.
Maar ook de drinkwatervoorraad zal in Nederland rond 2050 onder druk komen te staan. De rivieren voeren minder aan en de vraag naar drinkwater zal toenemen. [drinkwater voedsel] Geleidelijk aan zal minder land door de zeespiegelstijging bruikbaar zijn voor voedselproductie. Iets dat we nu al merken in Groningen, Friesland en West-Nederland. Kortom klimaatverandering bedreigt ons voortbestaan. [klverandNed]
Uiteindelijk -na 2300- zullen alleen delen van Noord-Brabant, Limburg (Nederland), Limburg, Luik, Brabant, Henegouwen, Namen en Luxemburg (België) leefbaar blijven.

Eerder is gewezen op de te verwachten immigratiestromen vanuit de voormalige Nederlandse en Belgischer kolonieën.

---
[v152] Klimaatwetenschappers: beperken opwarming aarde gaat mislukken, NTR 17 juni 2022 https://www.nporadio1.nl/fragmenten/nieuws-en-co/f3ad3890-a4af-4420-8525-c143fdab6d6c/2022-06-17-klimaatwetenschappers-beperken-opwarming-aarde-gaat-mislukken https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2433051-klimaatwetenschappers-beperken-opwarming-aarde-gaat-mislukken 'Verschil 1,5 en 2 graden opwarming erg groot, zeker voor Nederland', NOS 2018 https://nos.nl/artikel/2252850-verschil-1-5-en-2-graden-opwarming-erg-groot-zeker-voor-nederland KNMI: klimaatverandering sneller dan verwacht, 25-10-2021 https://www.onswater.nl/actueel/nieuws/2021/10/25/knmi-klimaatverandering-sneller-dan-verwacht
---
[drinkwater voedsel] Toekomstig klimaat in Nederland: wat staat ons te wachten?, stibbeblog.nl 19-12-2019 (meer betrouwbare ref zoeken?) http://www.stibbeblog.nl/all-blog-posts/environment-and-planning/toekomstig-klimaat-in-nederland-wat-staat-ons-te-wachten/
---
[podcasrt] Zeespiegel stijgt door na 2100, KNMI 12 november 2021 https://www.knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/zeespiegel-stijgt-door-na-2100 Jan van Aker en Wieger Wamelink Dit is de toekomst, aug 2019 https://open.spotify.com/episode/5umdH8L7wch9WQTkakc5It
---
[klverandNed] De zeespiegelstijging is een groter probleem dan we denken. En Nederland heeft geen plan B, VN 5 februari 2019 https://www.vn.nl/zeespiegelstijging-plan-b/ Hoeveel zeespiegelstijging kan Nederland aan?, De Correspondent 7 februari 2020 https://decorrespondent.nl/10947/hoeveel-zeespiegelstijging-kan-nederland-aan/16952361133488-c5ceac77 Een brief aan alle Nederlanders: Klimaatverandering bedreigt het voortbestaan van ons land, De Correspondent https://decorrespondent.nl/10813/een-brief-aan-alle-nederlanders-klimaatverandering-bedreigt-het-voortbestaan-van-ons-land Wat geldt voor Afrika geldt in grote lijnen ook voor Zuid-Amerika. In nogal wat landen van Zuid-Amerika zijn veel problemen die gerelataeerd zijn aan een gebrekkige economie en aan een gebrekkige politieke leiding. Grote delen van Zuid-Amerika zullen ook hard geraakt worden door klimaatveranderingen.

Het is waarschijnlijk dat de klimaatvluchtelingen over land richting Noord Amerika zullen reizen, op de manier waarop dat nu al gebeurt in kleinere aantallen. Zuid-Amerika heeft een minder grote bevolking dan Afrika. En Noord-Amerika is aanzienlijk groter dan Europa. Hierdoor zullen de immigratiestromen richting Noord-Amerika in principe een beperktere impact hebben dan die richting Europa. [imimpatVS]

Democratie in de VS is waarschijnlijk wankeler dan die van de meeste Europese democratieën, zoals zichtbaar werd tijdens de Trumpregering. In de VS worden rassendiscriminatie en tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen versterkt door; toenemende ongelijkheid, populisme, complottheorieën, het verschil tussen de Republikeins en de Democratisch-gezinde bevolkingsgroepen, de wapenlobby, tv kanalen en sociale media.

Op het moment dat de bevolking van de VS het omslagtraject doormaakt, krijgen die verschillen de overhand en wordt de chaos versterkt.

De vluchtelingenstromen vanuit Zuid-Amerika zullen de tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen waarschijnlijk nog meer op scherp zetten.

---
[imimpatVS] De bevolkingsomvang en de leeftijdsopbouw van de bevolking zijn rond 2070 vergelijkbaar in Zuid en Noord Amerika. https://www.populationpyramid.net/south-america/2074/ https://www.populationpyramid.net/nl/verenigde-staten/2050/ Hierdoor zal de volksverhuizing richting Noord Amerika aanzienlijk minder hard aankomen dan die richting West-Europa. Grote delen van Asië worden zwaar getroffen door klimaatverandering. Extreme temperaturen maken het leven in delen van Asië onmogelijk. [extrazie]

---
[extrazie] https://www.nationalgeographic.nl/milieu/2017/08/in-2100-kunnen-delen-van-azie-te-heet-zijn-voor-mensen https://www.clingendael.org/sites/default/files/pdfs/20080100_cscp_art_homan.pdf Eael.org/sites/default/files/pdfs/20080100_cscp_art_homan.pdf

De economieën van Asië zijn sterk met elkaar verweven en problemen in één land hebben zo direct effect op andere landen in de regio. Hierdoor zullen de economieën door klimaatverandering snel inzakken.

De extreme klimaatomstandigheden en de inzakkende economieën leiden onherroepelijk tot volksverhuizingen.
In Asië wonen in 2050 drie keer zoveel mensen als in Afrika. Migratiestromen zullen richting meer welvarende en stabilere delen van de wereld gaan. Delen van China, delen van de VS en West-Europa zijn dan voor de handliggende migratiegebieden.

China zal zijn grenzen gesloten houden voor immigranten die niet passsen binnen de behoefte van de economie. Hoog opgeleiden en mensen die het werk doen dat de eigen bevolking niet meer wil doen zijn welkom. Maar klimaatvluchtelingen zullen China waarschijnlijk niet inkomen. Hierbij spelen ook traditionele en maoïstische achterdocht jegens buitenlanders een rol. [chinezenricis]
De VS zal waarschijnlijk ook zijn grenzen zoveel mogelijk proberen dicht te houden. Zij zullen hun handen vol hebben aan de vluchtelingen uit Zuid-Amerika.
West-Europa zal gelet op haar waarden in eerste instantie open staan voor immigratie. Echter effectief leidt dit een kleine minderheid van de oorspronkelijke Europese bevolking op eigen grondgebied. Daar zal de EU een oplossing voor moeten zoeken.

--
[chinezenricis] De opkomst van een immigratieland, Frank N. Pieke, professor Modern China Studies file:///tmp/mozilla_me0/8465-Artikel%20Tekst-20884-1-10-20180418.pdf Er zijn de laatste jaren vele voorbeelden van racisme en discriminatie door Chinezen van Afrikanen in en buiten China naar buiten gekomen. BBC brengt racistische video’s met Malawische kinderen aan het licht, Chinese maker gearresteerd https://www.trouw.nl/buitenland/bbc-brengt-racistische-video-s-met-malawische-kinderen-aan-het-licht-chinese-maker-gearresteerd~bcf64e77/ Chinees gearresteerd voor het maken van racistische felicitatiefilmpjes https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/chinees-gearresteerd-voor-het-maken-van-racistische-felicitatiefilmpjes~bff5be8d/ Mogelijk dat China tijdens de omslag zijn kans wil grijpen om delen van Asië en Afrika verder onder zijn invloedssfeer te brengen. Door de slechte economische omstandigheden zullen landen in deze regio's hun leningen van China niet terug kunnen betalen. En China zal onderpanden gaan opeisen. Dat zal waarschijnlijk leiden tot nog meer economische malaise in de regio's.

Toch is het de vraag of China bereid is de conflicten de gepaard gaan met meer invloed afdwingen, aan te gaan. China heeft dan al genoeg problemen in eigen land:

China krijgt te maken met forse klimaatproblemen en zal geconfronteerd worden met de resultaten van langdurige ernstige vervuiling in eigen land. [Chfors]

Dit alleen al zou de de Chinese economie ernstig raken. Het instorten van de economie wordt versterkt doordat de Chinese economie onderdeel is van globale productieketens met veel toeleveranciers vanuit Azië. En Azië is, zoals we net zagen, wordt zwaar getroffen. Klimaatverandering zal ook de wereldwijde vervoersinfrastructuur hard raken. Ook daar heeft China als traditioneel grootste exporteur veel last van. En uiteraard zal de mondiale vraag naar producten sterk afnemen door de wereldwijde economische problemen.

Bij het begin van het omslagtraject zal de Chinese bevolking relatief oud en krimpend zijn. https://www.populationpyramid.net/nl/volksrepubliek-china/2050/ China probeert door haar investeringen in One belt one road en in interne automatisering en AI haar toekomst zeker te stellen. Tegen die tijd zal China waarschijnlijk veel productie naar landen verplaatsen waar de bevolking relatief jong is en/of arbeidskosten laag zijn. Mogelijk dat meer goedkope arbeiders uit andere landen en onderdrukte delen van de eigen bevolking te werk worden gesteld in eigen fabrieken.
Waarschijnlijk zal het niet lukken om op deze manier de toekomst veilig te stellen. China zal namelijk in grote lijnen dezelfde fouten maken als het Westen. In 5. is toegelicht waarom het Westen geen weg uit het omslagtraject te vinden.

Hierdoor komt de Chinese partij haar deel van het pact met de bevolking niet na: welvaart in ruil voor autoritaire macht.
En juist door de klimaatverandering zal de ICT infrastructuur die de partij gebruikt om de bevolking te controleren telkens slechter gaan functioneren en wordt de interne basis van de Chinese partij verder verzwakt.

De Chinese partij krijgt dus te maken met interne problemen en zal daarom weinig energie meer kunnen steken in het verkrijgen van werelddominantie.

Maar werelddominantie wordt om een andere reden ook niet meer zo aantrekkelijk voor China: De partij wilde China de belangrijkste speler in de wereld maken om onder andere grondstoffen voor de eigen economie veilig te stellen en grote afzetmarkten te kunnen creeëren. Aangezien de eigen economie op een zeer laag pitje draait is daar nauwelijks nog behoefte aan.
Ook zal de bevolkingsomvang in die tijd afnemen en de bevolking zal vergrijzen. Hierdoor is de beoogde werelddominantie minder haalbaar en minder relevant geworden.

---
[Chfors] China’s Fight Against Climate Change and Environmental Degradation, CFR Lindsay Maizland, May 19, 2021 (De data uit het IPCC rapport 2022 zijn nog niet meegenomen ) https://www.cfr.org/backgrounder/china-climate-change-policies-environmental-degradation China schiet staafjes in de lucht om regen uit te lokken: droogte is niet meer houdbaar, NDBG 17-08-22 https://www.hln.be/milieu/china-schiet-staafjes-in-de-lucht-om-regen-uit-te-lokken-droogte-is-niet-meer-houdbaar~a6262c4b/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F China's environmental problems, including outdoor and indoor air pollution, water shortages and pollution, desertification, and soil pollution, have become more pronounced and are subjecting Chinese residents to significant health risks. Environment and Health in China: Challenges and Opportunities https://www.ncbi.nlm.nih.gov › articles › PMC2799473 https://ehp.niehs.nih.gov/doi/full/10.1289/ehp.0901615 As the world's largest source of greenhouse gas emissions in recent years, China suffers from notoriously bad air pollution. Its carbon-intensive industries have caused additional environmental challenges, including water scarcity and soil contamination.19 mei 2021 China's Fight Against Climate Change and Environmental ... https://ehp.niehs.nih.gov/doi/full/10.1289/ehp.1205117 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2799473/ http://zxie.lasg.ac.cn/ueditor/php/upload/file/20191121/1574338636745142.pdf https://en.wikipedia.org/wiki/Pollution_in_China https://en.wikipedia.org/wiki/Environmental_issues_in_China https://en.wikipedia.org/wiki/Climate_change_in_China

5. Een weg omhoog tijdens het omslagtraject is niet waarschijnlijk

In deze paragraaf gaan we onderzoeken of we in een redelijk stabiele situatie kunnen geraken. Een redelijk stabiele situatie waarin gewerkt kan worden aan manieren om goed om te gaan met de (mix van) problemen en rampen waar we vanaf 2040 mee geconfronteerd worden.

5.1. Lessen uit de Eerste en de Tweede Wereldoorlog

In deze paragraaf gaan we kijken of er lessen te trekken zijn uit het verleden.
Het meest voor de hand ligt om te kijken naar of en hoe we een weg omhoog hebben gevonden na de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Dit zijn namelijk twee gebeurtenissen waar we ons een beeld bij kunnen vormen en waarin de bevolking ook moest omgaan met ontwrichtende, chaotische situaties.

Natuurlijk zijn er grote verschillen tussen de wereldoorlogen en waar we na 2040 mee geconfronteerd worden. Maar als we gaan kijken naar onder welke omstandigheden een weg omhoog mogelijk is, kunnen we mogelijk iets leren over onder welke omstandigheden na 2040 een weg omhoog mogelijk is. De oorzaak van de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) kan o.a. gezocht worden in de opkomst van het radicaal-nationalisme en een militaire cultuur in Europa. Ook politieke intriges, de vorming van machtsblokken en rivaliteit als gevolg van kolonarisatie maken Europa tot een broeinest.[op]

[op] https://historiek.net/het-ontstaan-van-de-eerste-wereldoorlog/51194/ https://www.nu.nl/weekend/5563565/geschiedenisles-begon-eerste-wereldoorlog-en-liep-af.html Na de Eerste Wereldoorlog waren er weinig ontwikkelingen die de Duitse maatschappij veerkracht gaven en kwam Duitsland in een neerwaardse spiraal terecht. De belangrijkste redenen voor deze negatieve spiraal zijn [opp]:

[opp] https://nl.wikipedia.org/wiki/Tweede_Wereldoorlog#Oorzaken_van_de_oorlog_in_Europa Hoe de Nederlandse economie vlak na de tweed werldoorlog opkrabbelde https://www.trouw.nl/nieuws/de-wederopbouw-van-nederland-was-een-economisch-wonder-maar-kende-een-zuinige-aanloop~ba59444b/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F https://isgeschiedenis.nl/nieuws/nasleep-eerste-wereldoorlog-als-reden-voor-de-tweede-wereldoorlog

• De hoge herstelbetalingen van Duitsland
• Grote delen van Duitsland werden door andere landen ingelijfd.
• Politieke intriges en de vorming van machtsblokken blijft onderdeel van de Europese politiek
• De armoede door het instorten van de economieën wereldwijd ten gevolge van beurskrach van 1929
• Het radicaal-nationalisme blijft door de slechte behandeling van Duitsland latent aanwezig en wint aan kracht door de armoede na de beurskrach
• De ontberingen en het leed van de oorlog hebben de bevolking niet tot elkaar kunnen brengen. Er bleef een grote tweedeling tussen het meer socialitische deel van de bevolking en het radicaal-nationalisme. Het radicaal-nationalisme heeft uiteindelijk de macht met geweld verkregen.

Deze negatieve spiraal zou eventueel zijn doorbroken als op bovengenoemde punten een andere aanpak mogelijk was geweest:

• De hoogte van herstelbetalingen zou toch met een zekere mate van redelijkheid in moeten worden vastgesteld. De gedachte zou moeten zijn dat overwinnaars en verliezer in de loop van de tijd toch weer met elkaar overweg moeten kunnen.
• Het onteigenen van Duits grondgebied zou met een zekere mate van redelijkheid moeten gebeuren. De gedachte zou moeten zijn dat overwinnaars en verliezer in de loop van de tijd toch weer met elkaar overweg moeten kunnen.
• Politieke intriges en machtsblok vorming verminderen als er binnen de Europese politiek een vorm van samenwerking gevonden kan worden waar alle partijen baad bij hebben.
• Mensen die zich comfortabel voelen in hun situatie hebben iets te verliezen en zijn minder snel geneigd zich in een oorlog te storten.[er is hier een referentie van] Daarom zou een plan om de economie te ondersteunen en het welzijn van de bevolking te waarborgen, bijdragen aan een stabiele situatie.
• Het radicaal-nationalisme zou waarschijnlijk minder dominant geworden zijn als er geen voedingsbodem voor onvrede was door de manier waarop Duitsland behandeld is.
• Ook het bevorderen van sociale cohesie zou de radicale tegenstellingen binnen de bevolking kunnen overbruggen.

De rode draad bij deze andere aanpak is oprechte samenwerking:

• Door de verliezer emphatischer te benaderen en ook de verliezer te vragen redelijkheid te betrachen hoeven herstelbetalingen en het onteigenen van gebied niet te leiden tot nieuwe onvrede.
• Intensieve samenwerking op economisch terrein zou zinvol zijn geweest zijn omdat regeringen en burgers die merken dat ze het beter krijgen door toedoen van een andere landen zich coöperatiever naar deze landen zullen opstellen.
• Ook zorgt oprechte samenwerking ervoor dat politieke tegenstellingen en intriges verminderen en bijgelegd kunnen worden.
• Het radicaal-nationalisme met als boodschap 'eigen land eerst, het buitenland is vijandig' zou ook minder dominant geworden zijn als er meer gemeenschapszin en samenwerking binnen Europa zou zijn gecreëerd.

Jammer genoeg was de tijd nog niet rijp voor zo'n aanpak. Men besefte onvoldoende dat de wereld na de eerste wereldoorlog niet stabiel was. De crisis zou nog meer moeten verdiepen om dit besef te laten doordringen.

De aanleiding van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne maakt ook weer duidelijk dat oprechte samenwerking verder gaat dan het sluiten van verdragen én dat oprechte samenwerking wellicht niet altijd mogelijk is.

Boven beschreven samenwerking gaat verder dan wat landen die elkaar zien als buren die vooral benaderd worden om eigen voordeel te verkrijgen. Het is een zoektocht van de betrokkenen waarin gezocht wordt naar hoe men elkaar kan versterken. Dit is de basis van samenwerking in de ev ec.

Ook kan lering getrokken worden uit het feit dat, zoals we net zagen, ontberingen en leed de samenleving niet hoeft te verenigen.
De ontberingen en het leed ten gevolge van de rampen vanaf 2040 hoeven er dus niet toe te leiden dat de tegenstellingen in de bevolking verminderen. Ook tijdens ontberingen zou samenwerking in de samenleving waardevol kunnen zijn. Samenwerking zal de sociale cohesie in de samenleving bevorderen. Uiteindelijk leidde de onvrede na de eerste wereldooorlog gecombineerd met malaise ten gevolge van de grote beurskrach tot de Tweede Wereldoorlog. (1939-1945) Deze oorlog was massaal en had alweer een verwoestende uitwerking. Na de Tweede Wereldoorlog werd het Marshallplan (1948-1952) [mp] door de VS opgezet. Het Marshallplan was oa bedoeld om de economieën van landen geraakt door de oorlog op gang te brengen.
Het Marshallplan kwam in werking op het juiste moment voor de meeste West-Europese landen. Zij hadden toen problemen met hun betalingsbalansen. En Duitsland heeft zijn herstel grotendeels te danken aan het Marshallplan. Daar had heel Europa weer baat bij omdat een sterke Duitse economie goed is voor heel Europa.
[mp] https://historiek.net/het-marshallplan-of-hoe-amerika-het-westen-won/22754/

Na de Tweede Wereldoorlog krijgen politici die voor samenwerking binnen Europa zijn meer invloed. [sbe] Zij stimuleeerden de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) en later ook de Europese Economische Gemeenschap (EEG). Dit zorgde voor economische samenwerking binnen Europa.
[sbe] https://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_de_Europese_Gemeenschap_voor_Kolen_en_Staal Na de tweede wereldoorlog kon een stabiele situatie ontstaan waarin de Europese economieën vrij snel uit het dal konden komen. De volgende factoren waren daarbij van belang:

• De oorlog heeft wel veel impact op het leven van mensen gehad, maar heeft relatief kort geduurd. Na de oorlog kon het gewone leven weer worden opgepakt.
• De omvang van de oorlog en het feit dat het de tweede keer was maakte dat men ging erkennen dat er gehandeld moest worden. Om te komen tot een stabiele situatie was het overduidelijk dat de fouten gemaakt waren na de eerste wereldoorlog moesten worden voorkomen.
• Het Marshallplan zorgde ervoor dat de Europese economieën ondersteund werden.
• Samenwerking komt binnen Europa kwam op gang. De vorming van de EGKS en later de EEG waren hierbij belangrijk.
• Bijna iedereen had geleden onder de oorlog. Iedereen zat in hetzelfde schuitje; armoede, honger en men wilde vooruit. En omdat er bijna geen ongelijkheid was konden de economieën sterk groeien. Wie iets aan ongelijkheid wil doen, kan niet om dit ontnuchterende inzicht heen https://decorrespondent.nl/2083/wie-iets-aan-ongelijkheid-wil-doen-kan-niet-om-dit-ontnuchterende-inzicht-heen/80080935-7cc14e52 Ongelijkheid en groei https://economie.rabobank.com/publicaties/2014/april/ongelijkheid-en-groei/ De naoorlogse welvaart, Alle dromen kwamen uit https://www.historischnieuwsblad.nl/de-naoorlogse-welvaart/
• Burgers mochten dan wel tijdens de oorlog aan verschillende kanten hebben gestaan, maar het was daarna mogelijk om tegenstellingen te overbruggen. En daardoor kon de samenleving als geheel dezelfde richting op gaan.

We hebben hierboven gezien dat er na 1945 stimulansen waren die leidden tot de weg omhoog. We gaan nu na in hoeverre deze stimulansen ook na 2040 aanwezig zijn. Ook wordt, voor zover dat mogelijk is, nagegaan of deze stimulansen essentieel zijn om na 2040 de weg omhoog te vinden.

• Na 1945 kon de samenleving als geheel geleidelijk helen. Het einde van de verschikkingen van de oorlog, het functioneren van de rechtstaat, de langzaam opkomen van de economie, de samenwerking op politiek niveau, maakte dat het leven weer overzichtelijker werd. Hierdoor kon er weer vertrouwen in de toekomst ontstaan. Het functioneren van de rechtstaat maakte ook dat mensen weer vertrouwen konden hebben in elkaar.
  Tijdens het 2040-omslagtraject is er geen uitzicht op iets wat lijkt op het oude normaal. De klimaatcrisis zal er vele mensenlevens lang zijn. Angst en overleven blijft de boventoon voeren. Hierdoor is het moeilijk om vertrouwen te hebben in de toekomst. En als men bezig zijn met overleven dan is men vooral bezig met het voor zichzelf zo goed mogelijk te maken, veelal ten koste van anderen. Dat maakt dat er minder vertrouwen in elkaar is. Geen vertrouwen in de toekomst en geen vertrouwen in elkaar zorgt ervoor dat de weg omhoog moeilijk te vinden is.
• Na de tweede wereldoorlog heeft men heeft lering kunnen trekken uit de na de Eerste Wereldoorlog gemaakte fouten.
  De rampen als gevolg van de klimaatcrisis eventueel in combinatie met andere rampen gaat iedereen voor het eerst meemaken. Er kan geen lering getrokken worden uit gebeurtenissen in het verleden.
  En jammer genoeg zijn de beurtenissen tijdens het omslagtraject nauwelijks meer in de hand te houden.
• Na de Tweede Wereldoorlog kon de sterke Amerikaanse economie Europa te hulp schieten.
  Maar na 2040 wordt de hele wereld geraakt. De economische steun die landen elkaar kunnen geven zal daarom beperkt zijn.
• Na 1945 kon politieke samenwerking binnen Europa vormgegeven worden.
  Tijdens de relatief 'onschuldige' Coronacrisis rond 2020 zagen we dat als de nood aan de man komt landen en zelfs provincies relatief veel handelen uit eigen belang en de buren daarmee benadeelden. Tijdens het 2040-omslagtraject waarbij de nood veel hoger is en veel langer duurt is het waarschijnlijk dat goede politieke samenwerking binnen Europa faalt.
  De oorlog in Oekraïne toont dat Europa wel degelijk kan samenwerken. Deze vorm van samenwerken is echter geboren uit noodzaak: Als we Rusland nu niet stoppen dan krijgen we straks zelf mogelijk problemen. Het Westen werkt ook samen omdat het een gemeenschappelijke vijand heeft.
  Na 2040 zal samenwerken meer gebaseerd moeten zijn op elkaar helpen ook als het eigen voordeel niet direct zichtbaar is. En die instelling is vaak nauwelijks aanwezig bij vele landen in Europa en daarbuiten.
• Vanaf de tweede wereldoorlog is de ongelijkheid alleen maar groter geworden. En uit onderzoeken blijkt dat de economie nauwelijks groeit als de ongelijkheid groot is. Uit onderzoek blijkt verder dat ongelijkheid aanzienlijke schade toebrengt aan de samenleving.
  De groeiende ongelijkheid voor het 2040-omslagtraject zal ervoor zorgen dat een weg uit de crisis nog moeilijker wordt. Tijdens het omslagtraject zal geld nauwelijks iets minder waard zijn, net als tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze afname van ongelijkheid geeft tijdens het omslagtraject een veel betere uitgangspositie om een weg omhoog te vinden.
• Na de Tweede Wereldoorlog konden burgers, ondanks de verschillen tijdens de oorlog, wegen vinden om met elkaar er de schouders onder te zetten.
  Na 2040 blijft overleven, angst en onzekerheid lang bij ons. Onder deze omstandigheden worden er schuldigen gezocht, trekt men zich zo veel mogelijk terug in de eigen sociale omgeving. Hierdoor zullen tegenstelligen tussen bevolkingssgroepen (eigen bubbels) ontstaan en waarschijnlijk blijven groeien, iets wat we ook na de Eerste Wereldoorlog zagen. Uit eerdere perioden van angst is gebleken dat complottheorieën dan meer worden uitgedragen. [hlvda]
  Onder deze omstandigheden is het waarschijnlijk dat de vele klimaatvluchtelingen die naar Europa komen aangewezen worden als 'schuldigen'.
  Dit alles bemoeilijkt het dat de bevolking er samen de schouders onder gaat zetten. Hierdoor wordt het vinden van een weg omhoog na 2040 bemoeilijkt.

De omstandigheden die na 1945 geleid hebben tot een weg omhoog zijn dus niet/nauwelijks voorhanden gedurende een lange periode vanaf 2040. Het voert op deze plaats te ver om op alle bovengenoemde punten in te gaan, maar binnen de ev ec is ook onder deze omstandigheden een duidelijke en begaanbare weg omhoog te vinden.

---
[hlvda] Het loon van de angst (3): Complottheorieën Weten hoe het zit, 21 april 2021 De Groene Amsterdammer https://www.groene.nl/artikel/weten-hoe-het-zit

5.2. De vrije­markt­economie is principieel ongeschikt om een weg omhoog te vinden

De hoop is dat na 2040 allerlei ontwikkelingen en ontdekkingen toch weer kunnen leiden naar een weg omhoog in de vrije­markt­economie. Hoogleraar sociaal-economische transities Albert Loorbach verwoorde deze hoop in 1.2..
We zullen nu zien dat dit onwaarschijnlijk is omdat de vrije­markt­economie zo'n weg omhoog tegenwerkt. In deze subparagraaf wordt bekeken waarom de dynamiek van de vrije markt dit verhindert. In 5.3. wordt nagegaan waarom technische ontwikkelingen in de vrije markt dit ook niet zullen bewerkstelligen. Technieken die het mogelijk maken om bijvoorbeeld de effecten van klimaatveranderandering tegen te gaan zullen ons uiteindelijk niet redden. Dit wordt toegelicht in 5.4..

Maar eerst even kort over hoe lang we de problemen al voor ons uit schuiven.

• Natuurlijk, in ieder tijdperk had een minderheid de verwachting dat er dit keer wel een essentieële doorbraak op komst zou zijn. Te beginnen met de periode waarin het rapport van de Club van Rome (1968) een doorbraak leek te zijn. [cvr]
  Maar we kiezen in die periode niet voor structurele oplossingen. [anvsg]
• De recentere urgente boodschap 'Inconvenient thurth' (2006) van Al Gore vormde een grote inspiratie, maar had in die tijd weinig impact. [invt]
• De klimaatconferentie van Parijs (2015) was op papier sluitend verdrag maar heeft in de periode 2015-2025, waarin actie nog veel effect zou hebben gehad, nauwelijks iets opgeleverd. De voorkeursdoelstelling van +1,5° afgesproken in Parijs blijkt na enkele jaren al niet meer haalbaar.
• Na Trump wil Biden de klimaatconferentie in Glasgow (2021) nieuw elan geven. Ook de inspanningen binnen de EU met de Green Deal zijn gigantisch.
  Wederom bieden deze boodschappen hoop. In 2022 echter denkt het merendeel van de klimaatwetenschappers van het IPCC dat we zeker boven de 2°C en waarschijnlijk ver boven de 2°C uitkomen.

En dan gaat deze opsomming alleen over klimaatverandering. De vele andere rampen -3.- die op ons afkomen is tot op de dag van vandaag véél minder aandacht voor geweest.

---
[cvr] https://historiek.net/club-van-rome-grenzen-aan-de-groei-1972/80577/ https://www.oneworld.nl/lezen/klimaat/we-hadden-ooit-een-klimaatakkoord-tot-alles-misging/
---
[anvsg] https://www.nu.nl/klimaat/6018647/wat-heeft-25-jaar-aan-klimaattoppen-opgeleverd.html
---
[invt] https://en.wikipedia.org/wiki/An_Inconvenient_Truth Het geldsysteem van de vrije markt werkt zo dat er altijd economische groei gerealiseerd moet worden. Veel bedrijven zijn groot geworden met vreemd kapitaal dat met extra aflossing wordt terugbetaald. Die bedrijven moeten daarom streven naar omzetgroei. Maar voortdurende groei gaat niet met maar één aarde, was een van de boodschappen van de Club van Rome. En het is een telkens weer terugkerende boodschap van veel wetenschappers. [Jason Hickel]
--
[Jason Hickel] https://deleesclubvanalles.nl/recensie/less-is-more/ Het is nú tijd voor een economie die niet draait om groei en koopkrachtplaatjes de Correspondent 30 maart 2020 https://decorrespondent.nl/10594/het-is-nu-tijd-voor-een-economie-die-niet-draait-om-groei-en-koopkrachtplaatjes/16959674305420-503698f4

Dit geeft ook aan dat het niet zinvol is om het naderende omslagtraject af te wenden door gebruik te maken van vrijemarktwerking. Ook de innovaties gericht op het bestrijden van klimaatverandering worden in de vrije markt gedaan door bedrijven en multinationals die gericht zijn op groei en op eigen belang. Daardoor vallen hun belangen niet samen met wat er in het algemeen belang moet gebeuren.
---
https://laborint.be/assets/files/Klimaat,%20ecologie,%20en%20onze%20wondere%20wereld,%20Rudy%20Dhont.pdf (p28) https://www.bosplus.be/nl/over-ons Tijdens het omslagtraject gaat de vrije markt de problemen nog vergroten:

Wat je voor 2040 ziet is dat na een economische crisis op een gegeven moment wel weer herstel optreedt.
Het omslagtraject na 2040 is meer dan een crisis. Het wordt gekenmerkt door chaos. De wereld als geheel is dan in de overlevingsstand. In de overlevingsstand nemen mensen veelal ondoordachte beslissingen in de hoop hun eigen situatie te verbeteren. Misdaad, geweld, asociaal gedrag en hamstergedrag nemen toe. Het gedrag gericht op het eigen belang, kenmerkend voor de vrije markt, betekent dat we worden meer in de overlevingsmodus en in een gevecht met elkaar terecht komen.

Mensen, bedrijven en overheden hebben dan veel minder aandacht voor het klimaat en het voorkomen van andere rampen. Bij de economische crises van voor 2040 was het vaak zo dat er op een gegeven moment een toestand optrad waarvan je kon vermoeden dat het ergste achter de rug was. Als alles achter de rug is durven ondernemers weer te investeren en consumenten weer te kopen. Dan kan herstel optreden.
Ook kan economisch herstel optreden omdat een aantal sectoren van de economie overeind blijven en zij aanjagers worden van herstel in andere sectoren.

Na het (gedeeltelijk) herstel van een ramp is het na 2040 bij lange na niet zeker dat er een relatief rustige periode aankomt. En omdat er na 2040 vaak sprake is van meerdere rampen gelijktijdig, is het onwaarschijnlijk dat er sterke sectoren overeind blijven.
Elementaire zekerheden zijn dus niet meer aanwezig waardoor herstel onwaarschijnlijk is. Hierdoor is de vrije­markt­economie vanaf 2040 geen geschikt economisch systeem meer.

Maar ook recente gebeurtenissen maakten duidelijk dat de vrijemarkteconomie principeel ongeschikt is om tijdens een grote ramp autonoom voor herstel te zorgen: Bij het volgend thema komt aan bod dat de vrije­markt­economie als economisch systeem nauwelijks in staat is om herstel te bewerkstelligen tijdens de Coronapandemie. De instrumenten ontbreken daarvoor.

5.3. In de vrije markt leidt een smeltkroes aan ideeën en tech­ni­sche ont­wik­ke­lin­gen niet naar een weg omhoog

De hoop is dat voor of tijdens het omslagtraject 2040 allerlei ideeën en tech­ni­sche ont­wik­ke­lin­gen toch weer kunnen leiden naar een weg omhoog, zoals al verwoord door Loorbach in 1.2.. We zullen nu zien waarom dit onwaarschijnlijk is in de vrije­markt­economie.

Kan een smeltkroes aan ideeën wel een redelijk optimale uitkomst voor de hele samenleving en het milieu opleveren? Als een smeltkroes aan ideeën moet leiden tot een redelijk optimale uitkomst voor de samenleving als geheel dan moeten de bedenkers en de mensen die mee doen wel bereid zijn en in staat zijn om alle aspecten hiervan te doorzien en mee te nemen. Laten we eens kijken of dat mogelijk is.

In tijden van angst zijn veel burgers op zoek naar snelle en eenvoudige oplossingen. En zij hebben meer de neiging om politici te steunen die hun angst voeden en dergelijke oplossingen verkondigen. Als de populistisch georienteerde politieke stromingen de boventoon gaan voeren dan zal hun politiek niet leiden tot een redelijk optimale uitkomst voor de hele samenleving als geheel.

Zolang na 2040 internet nog beschikbaar is zullen sociale media, influencers en andere beroemdheden die snelle, eenvoudige oplossingen bieden waarschijnlijk aan invloed winnen. Zij zullen de populistische tendensen mogelijk versterken.

Angst maakt ook dat men zich zo veel mogelijk terugtrekt in de eigen sociale omgeving. Ook complottheorieën krijgen dan meer grip krijgen op de samenleving. [aeso] Mensen zullen dan minder open staan voor inzichten van buiten de eigen bubbel.
De focus op de eigen sociale omgeving maakt dat een redelijk optimale oplossingen voor de samenleving als geheeel niet waarschijnlijk zijn.

---
[aeso] Het loon van de angst (3): Complottheorieën Weten hoe het zit, 21 april 2021 De Groene Amsterdammer https://www.groene.nl/artikel/weten-hoe-het-zit Het idee van een smeltkroes waaruit uiteindelijk mogelijk een stabiele beweging omhoog kan instaan is een analogon van de evolutietheorie van Darwin: Mutaties die zich onder de gegeven omstandigheden beter kunnen handhaven leiden tot betere populatie, natuurlijke selectie. Zo'n populatie leert om zich zo goed mogelijk te ontwikkelen. De smeltkroes aan ideeën zal succesvol worden door natuurlijke selectie.
De evolutie leert ons echter dit soort genetische processen in de natuur zeer traag zijn. Het duurt tientallen generaties voordat er verandering waarneembaar is. [evsel]

Het is ook mogelijk om dit natuurlijke selectie principe te gebruiken in lerende software. Ook wel artificiële Intelligentie (AI) genoemd. Ook hier worden goed presterende mutaties geselecteerd.
Keer op keer hebben onderzoekers theoretisch en praktisch aangetoond dat het werken met natuurlijke selectie aanzienlijk langer duurt dan de meeste andere methoden. [galtr]

Een smeltkroes aan ideeën mag dan wel snel leiden tot nieuwe producten en diensten. Maar de vraag is of die afzonderlijke producten en diensten het gehele systeem snel verbeteren. Het is dus maar zeer de vraag of een smeltkroes aan ideeën binnen een 'redelijke' termijn kan leiden tot een weg omhoog.

--
[evsel] https://nl.wikipedia.org/wiki/Evolutietheorie#Selectie
--
[galtr] In de volgende referentie is sprake van genetische algoritmen. Hiermee wordt bedoeld natuurlijke selectie (uit de evolutie theorie van Darwin) in software geprogrammeerd. De conclusie op pag 25 vermeld dat genetische algoritmen relatief traag zijn.
Kunstmatig leven en kunstmatige neurale netwerken https://www.knawonderwijsprijs.nl/bestandenafbeeldingen/2015/kunstmatig-leven-en-kunstmatige-neurale-netwerken Ook in de volgende ref wordt geconcludeerd dat genetische algoritmen erg traag zijn.
AI voor 2048,DATA SCIENCE LAB https://datasciencelab.nl/2020/03/23/ai-voor-2048/ De smeltkroes aan ideeën in de vrije markt is in wezen een systeem dat leert om beter te worden. Het is een lerend systeem zonder centrale regie omdat er nauwelijks sturing van bovenaf af is.

In de economie kun je zien dat systemen die een sterke centrale regie hebben waarschijnlijk veel beter presteren dan systemen waarbij de centrale regie afwezig is. Het beste voorbeeld is China. China is in staat geweest om van 1980 tot 2020 te groeien van een matig ontwikkeld land naar een land dat op economisch gebied dominant is. Een proces waar West-Europese landen honderden jaren over gedaan hebben weet China in veertig jaar voor elkaar te krijgen. De sleutel van het succes was dat in China alle bedrijven en burgers zich schikken naar de wil van de centrale regering en dat zij ondersteund worden door de centrale regering. Door deze centrale regie zijn alle inspanningen gericht op het succesvol maken van de globale doelstellingen.

Dezelfde conclusie kan ook worden getrokken als we kijken naar lerende software (AI). Je hebt lerende systemen die leren met een centrale regie en ook lerende systemen die leren zonder een centrale regie. Onderzoek toont aan dat leren mbv centrale regie leidt tot oplossingen die het gehele systeem beter laten functioneren. Leren zonder centrale regie daarentegen leidt tot oplossingen die het systeem alleen op deelgebieden optimaliseert. [mcrzcr]

Een smeltkroes aan ideeën zal daarom wel leiden tot oplossingen voor kleinere deelproblemen. Maar het ontbreken van centrale regie in de vrije­markt­economie maakt dat de kans heel klein is een smeltkroes aan ideeën zal leiden tot een geschikte overal oplossing waarmee een weg omhoog kan worden ingezet. We hebben net gezien dat de Chinese regering door in eigen land de centrale regie te nemen veel economische groei heeft bewerktstelligd. Nu gaan we een voorbeeld bekijken van China's handelen uit eigen belang dat andere landen schade berokkent.

Bij manipuleren het klimaat -klimaatenineering- door China hoopt China in eigen land de klimaatproblemen te verminderen. Maar deze door een land gekozen strategie niet leidt niet tot verberteringen in geheel Azië. Voor Azië als geheel is klimaatenineering zonder centrale afstemming een verslechtering van de situatie.
Omringende landen verwachten namelijk problemen door de klimaatmanpulaties van China. Maar zij hebben geen invloed op China's handelswijze. [klenineering] Er is op wereldschaal geen centrale regie. Hierdoor ontstaat een suboptimale oplossing.

--
[mcrzcr] Met centrale regie leren wordt in onderstaande referentie 'global learning' genoemd en zonder centrale regie betekent 'lokal learning'. May I know what is the difference of global and local search in term of machine learning and computer science?, researchgate 3 mei 2014 https://www.researchgate.net/post/May-I-know-what-is-the-difference-of-global-and-local-search-in-term-of-machine-learning-and-computer-science
--
[klenineering] https://www.duurzaamnieuws.nl/china-gaat-zelf-regen-en-sneeuw-maken-met-geo-engineering/ China’s geoengineering push dangerous for the region, SundayGuardianLive 19 dec 2019 https://www.sundayguardianlive.com/news/chinas-geoengineering-push-dangerous-region Curing Evil with Evil: China Successfully Controlled Its Weather Last Year https://impakter.com/curing-evil-with-evil-china-successfully-controlled-its-weather-last-year/ Draaien aan de knoppen van de aarde https://downtoearthmagazine.nl/draaien-aan-de-knoppen-van-de-aarde/

5.4. Afschuiven op techniek is uitstel, gedragsverandering biedt uitkomst

In de loop van onze geschiedenis zijn we de mens telkens meer als middelpunt van het universum gaan zien. De mens is telkens meer los komen te staan van de natuur. De Aarde werd en wordt gezien als iets wat geëxploteerd mag worden. Als dat problemen oplevert dan is de oplossing om deze exploitatie op een andere manier voort te zetten. Men blijft de zaken voor zich uitschuiven of zoeken naar technische oplossingen om verder te kunnen gaan op de oude voet. [mensmiddelp] Klimaatmanpulaties zijn hiervan een voorbeeld.

--
[mensmiddelp] Prof. Verkerk: Aanpak klimaatcrisis gaat zó niet werken, Reformatorisch Dagblad 16 december 2015 https://www.rd.nl/artikel/643674-prof-verkerk-aanpak-klimaatcrisis-gaat-zo-niet-werken Ook voor de aanpak van de klimaatcrisis kijken we uitvoerig naar technische oplossingen: Nieuwe commissie onderzoekt: kan ‘technofix’ klimaatveranderingen terugdraaien?, NOS 19 juni 2022 https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2433231-nieuwe-commissie-onderzoekt-kan-technofix-klimaatveranderingen-terugdraaien Opinie: In stikstof- en klimaatcrisis zetten we alles centraal behalve ons eigen gedrag, De Volkskrant 24 juni 2022 https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/opinie-in-stikstof-en-klimaatcrisis-zetten-we-alles-centraal-behalve-ons-eigen-gedrag~b06e07c9/ Kijkend naar hoe het klimaatprobleem vaak wordt benaderd door politici, media en burgers dan lijkt het er inderdaad vaak op dat de CO2 uitstoot slechts een technisch probleem is. Een technisch probleem waar we door slimme innovaties en met beperkte investeringen oplossingen voor zullen gaan vinden. [bg]

---
[bg] Bill Gates reduceert het klimaatprobleem tot de uitstoot van broeikasgassen: simpel en effectief, Volkskrant 25 februari 2021 https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/bill-gates-reduceert-het-klimaatprobleem-tot-de-uitstoot-van-broeikasgassen-simpel-en-effectief~bcf57305/ https://www.scientias.nl/wetenschappers-presenteren-de-beste-oplossing-voor-het-klimaatprobleem/ https://www.parool.nl/nieuws/klimaatoplossing-zeewier-en-grasfalt-om-co2-op-te-ruimen~bf7ab806/ Het net benoemde klimaatengineering is een manier om de gevolgen van onze uitstoot op het klimaat te dempen. In het verleden hebben we meer van dat soort keuzes gemaakt die uiteindelijk niet goed uitpakten. Hierover gaat de voordracht van Leyla Acaroglu: Technolgie gaat ons niet helpen tegen klimaatverandering omdat de vrije markt ons gedrag zo beïnvloedt dat we maar moeilijk kunnen veranderen. [techred]

Als we technologie hebben ontwikkeld om een crisis deels op te lossen dan gaan we verder op de oude voet en gaan we toch weer tot een volgende grens die een volgende crisis inluidt.

En als de techniek het ons mogelijk maakt om meer energie te besparen dan wordt die besparing (deels) te niet gedaan door ons gedrag. Zo leidt het gebruik van een auto die minder brandstof verbruikt tot extra kilometers en leidt het gebruik van energiebesparende lampen tot meer branduren. Mensen die geen vlees eten hebben nogal eens de overtuiging dat geen vlees eten een verre vliegreis wel rechvaardigt. [kligv]

Het ontdekken wanneer je eigen gedrag leidt tot sociale dilemma's zou toch een reden kunnen zijn om je duurzamer te gaan gedragen? Bij 2.1 en 2.2. hebben we gezien dat niet zo werkt. We zijn we maar moeilijk in staat om naar onszelf te kijken. [jebrein]
We vinden schone lucht belangrijk, maar laten niet graag de auto staan.
We weten dat ons koopgedrag bij kleding leidt tot grote milieuproblemen en veel CO2 uitstoot, maar we blijven te veel kleding kopen.
We hebben meer blinde vlekken als het ons eigen gedrag betreft: In Nederland zijn we rond 2022 bereid om excuus aan te bieden voor het Nederlandse slavernijverleden in Suriname. Dat valt moeilijk te rijmen met het massaal kopen van goederen en diensten die door andere mensen onder slechte danwel erbarmelijke omstandigheden gemaakt zijn. [slavernij] Of het nu gaat om klimaat, biodiversiteit, milieuverontreiniging, grondstoffenschaarste, voedselcrises of om pandemieën, een groot deel van de wetenschappers en organisaties die hiermee bezig zijn geven aan dat met name gedragsverandering zal leiden tot blijvend herstel. [gedrverand]

Vanuit de psycholgie en de sociologie zijn er veel manieren bedacht om mensen tot gedragsverandering te bewegen. Gedragsverandering is vaak een moeizaam proces. [givemp]
In 2.3. en 2.4. is al uitgebreid aan de orde dat gedragsverandering in de ev ec wel mogelijk is.

--
[givemp] De Psychologie van Veranderen, psychologisch.nu 29 januari 2019
Rick van Baaren: ‘De relatie tussen inzicht, attitude en gedrag is veel zwakker dan gedacht’, Wetenschappelijk artikel 18 augustus 2016
--
[co2uk] Circa 84% CO2-uitstoot ontstaat door persoonlijke keuzes van mensen, Duurzaam Amsterdam 8 juni 2021 https://duurzaamamsterdam.net/groen/84-procent-co2-uitstoot-door-keuzes-mensen/ CO2-reductie door gedragsverandering in de verkeerssector, 2014 https://ce.nl/wp-content/uploads/2021/03/CE_Delft_4E34_CO2-reductie_door_gedragsverandering_in_de_verkeerssector_DEF.pdf Minder CO2-uitstoot, toch een record. Hoe kan dat? https://www.nemokennislink.nl/publicaties/minder-co2-uitstoot-toch-een-record-hoe-kan-dat/

--
[kligv] https://fynchmobility.com/klimaatverandering-is-gedragsverandering https://www.tudelft.nl/tbm/onderzoek/stories-of-science/gewoontes-doorbreken-voor-een-groene-wereld (Ook de de schrijver van dit artikel wenst te blijven vliegen omdat er al zoveel andere groene keuzes zijn gemaakt.)

--
[slavernij] Moderne slavernij is allereerst een economische misdaad’, de Volkskrant https://www.volkskrant.nl/kijkverder/track-en-trace/v/moderne-slavernij-is-allereerst-een-economische-misdaad/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F https://www.human.nl/lees/2021/dec/moderne-slavernij-in-nederland.html https://www.amnesty.nl/encyclopedie/slavernij-en-mensenrechten
---
[jebrein] De Grootste bedrijging van het klimaat? Jou brein, scientias.nl 10 mei 2018 https://www.scientias.nl/grootste-bedreiging-klimaat-brein/ https://www.warmetruiendag.nl/wall-of-fame/interviews/mandy-de-wilde-kijk-door-de-bril-van-een-verzorgingssocioloog-naar-de-energ https://www.hva.nl/akmi/gedeelde-content/nieuws/nieuwsberichten/2021/05/de-klimaatspagaat-over-de-psychologie-van-duurzaam-gedrag.html

6. Welke van de huidige ontwikkelingen of alternatieven kunnen een uitkomst bieden?

6.1. Donut-, Betekenis-, Circulaire-economie en andere alternatieven zijn gebaseerd op de vrije markt en dragen na 2040 nauwelijks iets bij

Zijn er nu al ontwikkelingen die een uitkomst kunnen bieden na 2040?
We gaan nu een zo representatief mogelijke selectie hiervan bespreken.

In het boek de Donuteconomie van econome Raworth wordt op een op een boeiende wijze beschreven wat mis is in ons huidige economische stelsel. Als alternatief schetst zij 7 sprekende, duidelijke principes die naar een economie voor de 21e eeuw leiden.

Raworth geeft geen antwoord op de vraag wat kun je concreet kunt doen als je geïnspireerd bent door de principes. Zij denkt dat generaties van doeners en denkers zullen moeten uitproberen wat het beste werkt, doelend op bottom-up initiatieven. Ze denkt daarbij niet aan het veranderen het huidige economische systeem.

Analyse Donuteconomie https://www.trouw.nl/nieuws/de-nieuwe-economie-ziet-eruit-als-een-donut~bd78787b/ https://www.bruzz.be/economie/brussel-omarmt-het-donutmodel-zelf-uitvinden-hoe-we-het-concreet-maken-2021-01-22 Meer inhoudelijke informatie bij https://edepot.wur.nl/518474 https://www.duurzaammbo.nl/kennisbank/nieuwe-economieen/de-donut-economie De Donuteconomie gaat ervan uit dat in de vrije markt een smeltkroes aan ideeën zal ontstaan die de problemen van de vrije markt gaan oplossen.
In deze context beperken we ons tot de problemen die na 2040 op ons afkomen.

De ontwikkelingen na eerste en tweede wereldoorlog -zie 5.1.- maken duidelijk dat een voorwaarde voor een weg omhoog is het structureel organiseren van grootschalige economische samenwerking. Dit aspect komt echter niet aan de orde in de Donuteconomie.

In subparagraaf 5.2. is uitvoerig besproken dat binnen de vrije markt met haar financiële en economische structuren geen echte oplossingen te verwachten zijn. Ook is daar aan de orde gekomen dat een smeltkroes aan ideeën om meerdere redenen niet gaat leiden tot een weg omhoog tijdens het omslagtraject.
Raworth erkent -uiteraard- de tekortkomingen van de vrije markt -Neoliberalisme- maar maakt niet concreet hoe veranderingen hierin aan te brengen zijn. Zoals zojuist in 5.3. is aangetood kunnen de 'doeners en denkers' die binnen de context van de vrije markt werken de vrije markt niet gaan omvormen tot een beter systeem. Ook wijst de geschiedenis uit dat alle pogingen om de vrije markt te reguleren uiteindelijk resulteerd hebben in een vrije markt die telkens neoliberaler werd en sterker verankerd werd in de maatschappij.

In paragraaf 5.4. is toegelicht dat concrete gedragsverandering van burgers een belangrijke voorwaarde is voor een weg omhoog. De benadering die Raworth kiest is een waarbij burgers nauwelijks aangesproken worden op hun gedrag. De 7 punten die zij noemt lijken niet gericht op de burger. De 7 punten lijken meer bedoeld voor politici, ceo's of invloedrijke of intitiatiefrijke mensen. Het niet inzetten op gedragsverandering zal het vinden van een weg omhoog met de Donuteconomie moeilijk maken. De betekeniseconomie [bet] ziet en verwoordt dat mensen op zoek zijn naar meer betekenis, meer verbinding met elkaar en met de natuur. Dit doen zij door hun economische omstandigheden anders vorm te geven. Zij bewegen zich weg van het neoliberalisme. Het is een bottum up beweging waarin kleinschaligheid en het collectief belangrijk zijn. Ook in deze stroming niet gesleuteld wordt aan de huidige macro-economische machine. De typische representanten van de betekeniseconomie zijn volgens de reportage in Tegenlicht jonge ondernemers [tegenbetekenis] die, in hun zoektocht naar een betekenisvol leven, bedrijven oprichten die hieraan bijdragen.
--
[bet] https://betekeniseconomie.nl https://maatschapwij.nu/videoportret/kees-klomp/ [tegenbetekenis] http://www.npo.nl/vpro-tegenlicht/03-04-2016/VPWON_1246115 De betekeniseconomie richt zich op het algemeen belang, het bewerkstelligen van een betere wereld. Bij 1. hebben we gezien dat hernieuwde nadruk op het algemeen belang van wezenlijk belang is bij het oplossen van de huidige problemen. Zij willen dit bereiken door een tiental uitgangspunten centraal te stellen in maatschappij en economie. https://betekeniseconomie.nl/over-ons/
In wezen zetten zij daarmee in op gedragsverandering in de samenleving, zonder een wezenlijke verandering aan het economisch systeem. Sinds de Club van Rome is al geprobeerd om onze economie zo aan te passen dat we binnen de grenzen van onze planeet blijven.
De hoop is natuurlijk dat de beweging van de Betekeniseconomie het dit keer wel tijdig kan bereiken. Zij heeft hiervoor een duidelijke, zinvolle richting aangegeven. Gezien de net beschreven pogingen in het verleden is dit geen uitgemaakte zaak.

Daarnaast is het zo dat de betekeniseconomie (en alle andere in deze subparagraaf beschreven alternatieven) met hun aanpak alleen kunnen aanslaan in een klein deel van de Westerse wereld. Daar waar burgers in vrijheid een eigen koers kunnen varen en daar waar mensen de uitgangspunten van de betekeniseconomie zich eigen kunnen maken.
Doordat de betekinseconomie zich door haar aanpak beperkt tot een relatief klein deel van de wereld zal het geen wezenlijke bedrage kunnen leveren.

Een andere weeffout in de betekeniseconomie is dat men binnen de huidige economische structuur geen wezenlijke verandering in het gedrag van de consument teweeg kan brengen. In 2.4. is uitgebreid toegelicht dat dit in de vrije markt een vrijwel onmogelijk is.

Ja, in de grote steden zoals Amsterdam richten dertigers een bedrijf op met hun persoonlijke antwoord op deze zoektocht naar betekenis. Als je volgt hoe dat soort bedrijven zich presenteren op sociale media dan wordt duidelijk dat zij een sociaal netwerk vormen van veelal hoger opgeleiden. Het enthousiasme waarmee rond 2020 nog gepraat wordt over de schoonheid in andere delen van de wereld en zakelijke kansen elders doet vermoeden dat in de eigen netwerken meer dan gemiddeld intercontintaal gevlogen wordt.
Zij geven aan het beter te willen gaan doen dan vooraf gaande generaties -net als iedere generatie- maar kunnen de oude valkuilen van de vrijemarkteconomie niet altijd ontwijken.

De ideologie achter de Betekeniseconomie en de overigens ook de Donuteconomie is ronduit positief. De vraag is echter: Kan de beteniseconomie een verschil maken op het moment dat rond 2040 elkaar de versterkende rampen leiden het (hopelijk deels) instorten van de maatschappij?

Het korte antwoord is nee. In zo'n rampensituatie is de samenleving gebaseerd op de betekeniseconomie onvoldoende georganiseerd: In wezen bestaat de samenleving dan uit losse elementen (mensen, bedrijven) die als de economie redelijk draait wel kunnen werken aan de opbouw. Maar op het moment dat het mis gaat is de samenleving slecht georganiseerd zoals al toeglicht in 7.2. Iedereen moet dan individuele keuzes moeten maken om te overleven. En individuele keuzes die je maakt als je in de overlevingsmodes bent zullen het veelal voor anderen moeilijker maken om te overleven.

Het uitgebreide antwoord is te vinden in 5.
De betekeniseconomie zet in op samenwerking. Dat is erg zinvol want een van de lessen uit de Eerste en Tweede Wereld oorlog, zie 5.1., is dat samenwerking een belangrijke bijdrage kan leveren aan een weg omhoog. Na de Tweede Wereldoorlog werd samenwerking succesvol omdat het structureel in de economieën van de betrokken landen werd ingebed. In de Beteniseconomie ligt geen structuur ten grondslag aan de beoogde samenwerking. Dat is in de vrije markt ook moeilijk te realiseren. Maar daarmee zal het effect van de nagestreefde samenwerking zeer waarschijnlijk gering zijn.
In 5.2. is toegelicht dat het vinden van een weg omhoog moeilijk is. En de betekeniseconomie maakt juist onderdeel uit van de vrijemarkteconomie.
In 5.3. wordt duidelijk gemaakt dat een smelkroes aan iedeeën en technische ontwikkelingen binnen de vrijemarkteconomie waarschijnlijk niet zal leiden tot echte verbeteringen. Maar dat is wel wat ondernemers in de betekeniseconomie willen bereiken. In een circulaire economie bestaat in het ideale geval geen afval en worden grondstoffen en producten steeds opnieuw gebruikt. De circulaire economie is een economie die werkt volgens de regels van de vrije markt.

De circulaire economie is dan ook een misleidende term. Het ‘circulaire’ gaat niet over het macro-economische of micro-economische proces, maar over het circulair maken van de grondstoffen- en goederenkringlopen. Het is daarmee geen nieuw economisch model.

De Circulaire Economie richt in feite op een deel van ons gemene goed, onze natuur en al haar rijkdom. Bedrijven zullen in delen van de circulaire econmie willen opereren. En wel in de delen die bedrijfswinst opleveren. Maar veel taken behorend bij dit gemene goed zullen wel winst opleveren voor het milieu en de samenleving maar niet voor bedrijven. Ook als de activiteiten van de betrokken bedrijven middels wetgeving gereguleerd worden leert jarenlange ervaring dat dit uiteindelijk toch weer milieuschade gaat opleveren.

Om een circulaire economie goed te laten functioneren moeten de uitvoerende organisaties niet winstgedreven zijn. Hun enige verantwoordelijkheid zou moeten zijn het dienen van het algemene belang. In paragraaf 3.4. is al ter sprake gekomen dat de huidige vorm van de Circulaire Economie de grondstoffenschaarste niet gaat oplossen.[circulairgaatonsnietredden1] Dat wil zeggen dat we de producten zoals die rond 2020 volop in de (web-)winkels verkrijgbaar waren niet meer verkrijgbaar zullen zijn. Electronika, smartphones, lapotops, windmolens en zonnepanelen en andere technologische producten zullen veel schaarser worden. Maar ook voedingswaren.
Dat maakt dat we als we daarop niet voorbereid zijn in een zwart gat terecht komen. Alleen de echte rijken hebben nog toegang tot de goederen waar we rond 2020 onze welvaart en welzijn mee op pijl hielden. En we zijn slecht voorbereid omdat bedrijven en overheden die werken in het vrije markt regime nauwelijks langetermijnvisie ontwikkelen. Bedrijven (en overheden) gaan ervan uit dat als zij iets nodig hebben er andere bedrijven zullen ontstaan die daarvoor gaan zorgen. Want zo heeft het vanaf 1900 gefunctioneert. Als de grondstoffen niet meer te exploiteren zijn dan gaat deze werkwijze niet meer op. Maar om daarop voorbereid te zijn is in 2020 nog een langetermijnvisie voor nodig.

Een ander aspect is dat de circulaire economie onderdeel is van de vrijemarkteconomie. Hierdoor zijn alle in paragraaf 5. genoemde dilemma's ook van kracht voor de circulaire economie. In de Gemene Goed Economie staan vijf basiswaarden centraal: menselijke waardigheid, solidariteit, duurzaamheid, rechtvaardigheid en democratie. De Gemene Goed Economie (GGE) is een bottumup beweging die ondernemingen helpt met verantwoord management en ondernemerschap. De GGE helpt bedrijven om hun bijdrage aan de samenleving zichtbaar te maken.
Lokale afdelingen, gevormd door lokale politici, wetenschappers, ondernemers en burgers benaderen lokale bedrijven om hieraan deel te nemen. Daarnaast wordt de politiek aangesproken om het gemene goed weer centraal te zetten. De Gemene Goed Economie is de Nederlandse tak van the Economy for the Common Good die rond 2010 onder ander door Martin Felber is gestart. In 2021 ondersteunen zo'n tweeduizend bedrijven de beweging, waarvan een kwart zich helemaal aan de regels van de GGE commuteert.

De GGE heeft van de drie tot nu behandelde stromingen de meest concrete plannen over hoe het economisch systeem en de bedrijven dienen te worden ingericht om tot een duurzaam economisch systeem te komen. De basiswaarden van de Gemene Goed Economie zijn nobel, maar kan dit economisch systeem na 2040 in die perioden van chaos iets betekenen?

Allereerst is de vraag of de Gemene Goed Economie in 2040 groot genoeg kan zijn een factor van belang te zijn?
Het lijkt een onmogelijke missie om tijdig alle bedrijven te verduurzamen op de manier waarop de GGE dat wil doen. De lokale GGE afdelingen gaan namelijk bedrijf voor bedrijf langs met het verzoek om deel te nemen aan de GGE. De tweeduizend symphatiserende bedrijven waarvan een kwart volledig aangesloten in 11 jaar geeft aan dat de groei mogelijk een langdurig proces wordt.
Deelnemen aan de GGE heeft voor een bedrijf nogal wat implicaties. De overgrote meerderheid van de bedrijven zal zich afvragen wat een deelname oplevert. Winst blijft toch een belangrijke drijveer. Zeker tijdens een crisis komt overleven op de eerste plaats en zullen andere daarmee conflicterende principes snel overboord gezet worden. En dan kan dat een duurzaam imago ook wel op andere manieren verkregen kan worden.
Ook zullen bedrijven binnen de GGE die door groei een bepaalde omvang hebben gekregen niet in de handen van de ondernemer zijn, maar bestierd worden door de samenleving. Iets waar menig ondernemer niet op zit te wachten.

Een andere belemmering is dat de GGE het Gemene Goed via de politiek weer centraal in de maatschappij wil plaatsen. Op het moment dat de GGE zich gaat richten tot de politiek kan het aanschuiven bij alle andere lobbyisten.
Daarnaast heeft iedere politieke partij een eigen achterban en een eigen agenda. Ook al is een meerderheid overtuigd van de noodzaak tot handelen in het algemen belang dan nog wordt eerst gekeken naar de eigen achterban.


Net als de eerder beschreven alternatieven is de GGE gericht op Westerse landen. De GGE moet zich bovendien richten op landen met goed functioneerende democratieën om het Gemene Goed weer centraal te kunnen zetten. Daarmee is de invloed van de GGE op wat wereldwijd na 2040 staat te gebeuren beperkt.

Brede economische samenwerking zorgde ervoor dat er na de Tweede Wereldoorlog wel een weg omhoog was, zoals al aan de orde is gekomen in 5.1.. In de GGE, net als in de andere boven beschreven alternatieven, zijn geen mogelijkheden voorzien om een samenwerking op deze schaal mogelijk te maken.
Samenwerking tussen bedrijven bijvoorbeeld wordt wel gestimuleerd binnen de GGE. Toch zal dit in de praktijk pas plaatsvinden als beide partijen daar beter van worden, net als samenwerking tussen bedrijven in de vrije markt. En samenwerking tussen bedrijven gericht op het Gemene Goed is nog hoger gegrepen omdat bedrijven hoe groot dan ook daarvoor te klein zijn en omdat bedrijven zich toch moeten richten op de grillen van de individuele consumenten.
Ook samenwerking tussen burgers onderling en samenwerking tussen burgers en bedrijven is geen wezenlijk onderdeel van de structuur van de GGE.
In 5.1. is er ook al op gewezen dat het minder waarschijnlijk is dat landen dit na 2040 kunnen oppakken. Het ontbreken van structuren binnen de GGE die economische samenwerking stimuleren, maakt het minder waarschijnlijk dat binnen de GGE een weg omhoog gevonden wordt.

Omdat de GGE in principe een vrijemarkteconomie is, is het- met argumenten genoemd in 5.2. en 5.3.- binnen de GGE moeilijk om na 2040 een redelijk draaiend economisch systeem in de lucht te houden.

In paragraaf 5.4. is toegelicht dat na 2040 gedragsverandering wezenlijk is voor het afwenden van rampen.
De grootste weeffout van de GGE is dat men binnen de economische structuur geen wezenlijke verandering in het gedrag van de consument teweeg brengt. Bedrijven binnen de GGE worden geacht duurzaam te opereren, maar de consument mag in de winkel kiezen voor het eigen korte termijn voordeel. De consument zal in de vrije markt altijd sociale dilemma's veroorzaken door door de vrije markt gestimuleerde keuze voor eigen belang op korte termijn. Hij/zij maakt zodoende zeker niet altijd duurzame keuzes.
Omdat gedragsverandering van de consument slechts zeer ten dele een onderdeel is van de GGE zal de weg omhoog na 2040 moeizaan verlopen.

6.2. Politieke inspanningen hebben grotendeels voor 2040 een waardevolle maar beperkte bijdrage

Het terugbrengen van de CO2 uitstoot, bijvoorbeeld het verduurzamen van huizen, transport, industrie komt grotendeels op het bordje van de politiek te liggen. De Green Deal schept in de EU de politieke kaders. Klimaatgerichte organisaties komen met voorstellen voor verdere uitwerking. [eu+orgaKlim]

Rutte spreekt in augustus 2021 over een ‘zeer zorgelijk’ IPCC rapport. Tegelijkertijd houdt hij vol dat het ‘wel haalbaar en betaalbaar’ moet blijven. [polklim] Dat is ook het credo van nogal wat burgers en bedrijven. Zij wachten op de overheid die dan ook de veranderingen zou moeten bekostigen. [berdklim]

--
[polklim] ‘Je moet bij klimaatpolitiek kijken naar de daden, niet naar de woorden’, de Volkskrant 10 augustus 2021 https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/je-moet-bij-klimaatpolitiek-kijken-naar-de-daden-niet-naar-de-woorden~b7b09368/
--
[berdklim] Waar blijven de hemelbestormende klimaatplannen van bedrijven?, NRC 12-8-2021 https://www.nrc.nl/nieuws/2021/08/12/waar-blijven-de-hemelbestormende-klimaatplannen-van-bedrijven-a4054589
--
[eu+orgaKlim] https://www.telegraaf.nl/nieuws/988140565/brussel-presenteert-megaklimaatpakket-dit-zijn-de-belangrijkste-maatregelen https://sdgs.un.org/ https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green-deal_nl https://ec.europa.eu/clima/sites/youth/solutions_nl https://www.urgenda.nl/themas/klimaat-en-energie/40-puntenplan/ De politieke inspanningen van de EU en de afzonderlijke landen zijn gericht op de inspanningsafspraken in het klimaatakkoord van Parijs. In 3.1. is toegelicht dat ondanks deze maatregelen de temperatuursstijging waarschijnlijk groter dan 2 graden zal zijn.

Toch is dat al winst. Bij veel wat op het bordje van de politiek ligt horen ook ingrijpende gedragsveranderingen bij burgers en bedrijven. En daar wordt door de overheid op ingezet. [gwa]
Het is nog een hele uitdaging voor een democratisch gekozen regering om ingrijpendende gedragsverandering te bewerkstelligen. Gedragsexperts bevelen bijvoorbeeld aan om een consistent langdurig beleid. Dat betekent in de praktijk dat de overheid niet moet blijven investeren in asfalt omdat dat gedragsverandering richting duurzaam vervoer ondermijnt. [gwa] Een consequentie van dit beleid zal zijn dat regingspartijen niet de wens van hun achterban uitvoeren en dus afgestraft worden bij de volgende verkiezingen.
Duurzaam beleid voor de lange termijn en eens in de vier jaar verkiezingen is nu al een uitdagende combinatie.

Dat geldt zeker na 2040. De overstromingen in Duitsland en België in 2021 hebben al geleid tot onvrede bij de bevolking over het optreden van de politiek. [onvredeoverstr] De situatie na 2040 zal waarschijnlijk veel chaotischer worden. Dat leidt dan tot veel meer onvrede, ook richting overheid en politiek. Dat maakt democratisch gekozen regeringen op den duur vleugellam.
Na 2040 zullen chaotische omstandigheden er waarschijnlijk toe leiden dat de centrale regeringen niet genoeg middelen en mensen beschikbaar hebben om bij de vele noodsituaties aanwezig te zijn. Dat leidt hoe dan ook tot veel meer onvrede, ook richting overheid en politiek. De kiezer zal in die situatie vaak kiezen voor partijen die eenvoudige snelle maatregelen voorstellen. De dan gekozen regering zal populistischer zijn en niet in staat zijn om in die complexe situatie optimale keuzes te maken. Dit maakt democratisch gekozen regeringen op den duur vleugellam en niet meer in staat om de bevolking uit de crisis te loodsen.

--
[gwa] Samenvattend verslag aanbevelingen gedragsexperts beleidsmaatregelen klimaat en energie, Nederlandse Rijksoverheid april/mei/juni 2022 https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/rapporten/2022/06/24/syntheseverslag-klimaatbeleid-en-gedragsinzichten/syntheseverslag-klimaatbeleid-en-gedragsinzichten.pdf
--
[onvredeoverstr] Laschet nog even niet op campagne, Duitslandinstituut 4 augustus 2021 https://duitslandinstituut.nl/artikel/45170/laschet-nog-even-niet-op-campagne Onvrede in Wallonië over aanpak watersnoodramp, 31-7-2021 https://www.digibron.nl/viewer/collectie/Digibron/id/tag:RD.nl,20210731:newsml_pr17368899

7. In de even­wichts­eco­nomie is en weg omhoog mogelijk

De uitbraak van de Corona pandemie in 2020 is vergeleken met het omslagtraject vanaf 2040 een milde ramp. Ook de oorlog in Oekraïne en de gevolgen daarvan voor de hongersnood in delen van de wereld hebben, hoe vreselijk ook, nog een beperkte impact vergeleken met de rampen die zullen optreden na 2040.

In het volgend thema wordt toegelicht hoe de problemen rondom Corona zouden zijn aangepakt in de ev ec. Daar blijkt dat deze problemen in de ev ec veel beter zouden kunnen worden opgevangen. De economie zou, weliswaar op een net wat andere manier, gewoon hebben doorgedraaid. Iedereen zou in het arbeidsproces betrokken blijven en landen zouden geen extra schulden hoeven te maken.

In deze paragraaf wordt toegelicht waarom de rampen die na 2040 zullen optreden beter in de ev ec kunnen worden opgevangen.

7.1. Waarom een ander economisch systeem?

In het menuonderdeel WAAROM EEN NIEUWE ECONOMIE? wordt uitgebreid toegelicht welke problemen er momenteel al spelen in de vrijemarkteconomie. Ook is telkens aangegeven waarom de even­wichts­eco­nomie veel geschikter is om met deze problemen om te gaan. Beter voor de mens, beter voor de Aarde en beter voor onze economie.

In deze subparagraaf wordt aangegeven waarom de even­wichts­eco­nomie een veel geschikter system is om de uitdagingen na 2040 het hoofd te kunnen bieden.

Bij het accepteren van een echt ander eco­no­misch systeem hoort ook het accepteren van andere normen en waarden. De lezer wordt gevraagd om open te staan voor nieuwe over­tuigingen over hoe een samen­leving het beste kan func­tioneren.

7.1.1. Alleen systeemverandering kan een beweging ten goede bewerkstelligen

Het IPBES - Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services – is het belangrijkste onafhankelijke orgaan van de Verenigde Naties op het gebied van biodiversiteit. Volgens het IPBES moet ons politieke, economische, sociale en technologische systeem op de schop. Het IBES stelt dat een systeemverandering noodzakelijk is. [ibes] Met deze roep stappen de wetenschappers deels buiten hun vakgebied. Iets wat wetenschappers niet snel doen. Maar dit keer worden ze gedreven door wanhoop. [IPCC angst verdriet]
Een aantal jaren later wordt tijdens de persverklaring bij het VN klimaatrapport 2022 eenzelfde boodschap gegeven. “Alleen diepgaande transformatie van onze economie en samenleving kan ons nog redden van steeds grotere klimaatrampen.” [UNEP2022]

---
[wegwerpcul] Help, ik wil weg uit de wegwerpcultuur!, NRC 8 dec 2022 https://www.nrc.nl/nieuws/2022/12/08/gezocht-een-uitweg-uit-de-wegwerpcultuur-a4150717 [ibes] Nature’s decline ‘unprecedented’ in human history: 1 million species threatened with extinction, PBL Netherlands Environmental Assessment Agency 06-05-2019 https://www.pbl.nl/en/news/2019/natures-decline-unprecedented-in-human-history-1-million-species-threatened-with-extinction https://www.asnbank.nl/web/file?uuid=c643fd25-1dd9-4968-b37b-5f6901e7d108&owner=6916ad14-918d-4ea8-80ac-f71f0ff1928e&contentid=3765
---
[IPCC angst verdriet] 'Ja, er is angst: we zien welke ramp er gaande is', NRC 13 augustus 2021 https://www.nrc.nl/nieuws/2021/08/13/ja-er-is-angst-we-zien-welke-ramp-er-gaande-is-a4054681 Relativeerders en crisisontkenners doen de feiten en daarmee de burgers geweld aan, Volkskrant 17 augustus 2021 https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/relativeerders-en-crisisontkenners-doen-de-feiten-en-daarmee-de-burgers-geweld-aan~b06264a0/ 80% van de klimaatonderzoekers heeft burnout verschijnselen. Veel wanhoop, verdiet en rouw. In paragraaf 1. is aan bod gekomen dat we het algemeen belang zijn gaan verwaarlozen. Ook is aan bod gekomen waarom dat gaat leiden tot het omslagtraject. We hebben in paragraaf 3 en 4 gezien hoe dramatisch dit omslagtraject zal zijn. En in paragraaf 5 en 6 is duidelijk gemaakt waarom, binnen de vrijemarkteconomie, een weg omhoog onwaarschijnlijk is. In 6.1. is duidelijk geworden dat ook wat rigoreuzere veranderingen binnen de vrijemarkteconomie dat niet gaan bewerkstelligen.
Om wel een weg omhoog te kunnen inslaan moet het dus compleet anders, zonder vrijemarkteconomie. De boodschap van systeemverandering in het rapport van IPBES wordt door veel politici die het rapport hebben gelezen voor kennisgeving aangenomen.

In paragraaf 1. hebben we gezien dat het algemene belang centraal stellen betekende dat de politiek de vrije markt moest reguleren. De ideologie van de vrije markt -laat iedereen zijn eigen belang nastreven, ongeacht de consequenties- is echter telkens meer onderdeel is gaan uitmaken van de politiek. [vrmart] Afkeer van neoliberalisme is in de politiek toch vooral veel retoriek. [verzontmant]

De politiek zal in de toekomst de vrije markt hoogstens meer gaan reguleren. Maar ondanks alle regulaties -of misschien juist wel dankzij- is de vrije markt in de laatste 25 jaar telkens dominanter geworden in onze samenlevingen.

--
[vrmart] Neoliberalisme is de schuld van alles. Toch? , De Correspondent 28 augustus 2019 https://decorrespondent.nl/10426/neoliberalisme-is-de-schuld-van-alles-toch/1114113591734-5021aded https://lavamedia.be/hoe-het-neoliberalisme-de-democratie-heruitvond/ 10: Doorgeschoten marktdenken, De Groene Amsterdammer 20 april 2011 https://www.groene.nl/artikel/10-doorgeschoten-marktdenken
--
[verzontmant] Keert echt elke partij zich tegen het neoliberalisme? ‘Dat is toch vooral veel politieke retoriek’ , Trouw 27 februari 2021 https://www.trouw.nl/politiek/keert-echt-elke-partij-zich-tegen-het-neoliberalisme-dat-is-toch-vooral-veel-politieke-retoriek~bd9d7875/

7.1.2. Systeemverandering doeltreffend door samenwerking centraal te zetten in de economie

Aangezien de politiek dus geen leidende rol kan spelen, zal het algemeen belang in het economisch systeem verankerd moeten zijn. Maar hoe veranker je het algemeen belang in een economisch systeem?

In een economisch systeem kan het algemeen belang niet als een soort van wetgeving verankerd zijn. Het algemeen belang komt centraal te staan in de economie als de deelnemers meer voordeel hebben bij het handelen in het algemeen belang dan uitsluitend het eigen voordeel na te streven. In zo'n economisch systeem gelden andere regels. Andere economische regels volgen betekent dat mensen andere normen en waarden ontwikkelen over hoe we met elkaar en met onze omgeving omgaan. Afscheid te nemen van de vrije markt is in essentie afscheid nemen van de centrale plaats van volkomen individualistisch handelen in de economie. De economie moet dan meer gericht zijn op samenwerking.

In de ev ec hebben de deelnemers meer voordeel bij samenwerken dan bij handelen uit eigen belang. Het is een economisch systeem met regels die ervoor zorgen dat mensen meer gericht zijn op elkaar, op het milieu en op de toekomst.

In de rest van deze paragraaf 7. gaan we zien hoe dit in grote lijnen wordt vormgegeven in de ev ec.

7.1.3. De even­wichts­eco­no­mie omvat alle invalshoeken om te komen tot systeemverandering

Er zijn een aantal stromingen die een andere aanpak voorstellen over het tegengen gaan van klimaatverandering. We hebben gezien dat technische oplossingen en politieke regelgeving geen echte kentering kunnen bewerkstelligen. Daarnaast zijn er een aantal stromingen die ,ieder vanuit zijn eigen invalshoek, dit willen bereiken door systeemverandering. In deze paragraaf gaan we de belangrijkste stromingen bekijken. En we zullen zien dat de afzonderlijke aanpakken van die stromingen allemaal een belangrijke rol spelen in de systeemverandering die de ev ec gaat bewerkstelligen.

Omdat het denken over systeemverandering het meest plaatsvindt binnen de klimaatbeweging wordt er telkens gesproken over systeemverandering om klimaatverandering tegen te gaan. Maar de systeemverandering kan ook betrekking hebben op het voorkomen van alle in de in paragraaf 3. genoemde rampen.

Het IPPC (Intergovernmental Panel on Climate Change) dat regelmatig rapporten schrijft over klimaatverandering is een organisatie van de Verenigde Naties. Hierdoor zijn de adviezen die het IPCC geeft veelal gericht op overheden. Ook als klimaatwetenschappers aanbevelingen doen dan zijn die veelal gericht aan overheden.

Het voeren van klimaatbeleid is in het belang van iedereen op de wereld, het algemeen belang in brede zin. In paragraaf 1.2. is reeds uitvoerig toegelicht dat overheden niet meer gericht zijn op het algemeen belang. Zij zullen de aanbevelingen van klimaatwetenschappers daarom maar ten dele omzetten in beleid, zoals toegelicht in 7.1.1.. In 7.1.2. hebben we gezien dat de enorme veranderingen -systeemveranderingen- die eigenlijk nodig zijn niet door overheden worden gestimuleerd. We zullen nu gaan zien dat systeemveranderingen wel mogelijk zijn binnen de ev ec. Bij een serieuze aanpak van klimaatverandering kun je een aantal stromingen onderscheiden. [systchange] Iedere stroming heeft een andere benadering van de oorzaak van het probleem, maar heeft in essentie dezelfde boodschap:

• Klimaataanpak vraagt om een systeem zonder groei [systchange]
  De wereld produceert in 2020 8 miljard megawattuur meer schone energie dan rond de eeuwwisseling. Maar door de economische groei is de vraag naar energie dan met het 6 voudige gestegen. [jason] Om al die zonnepanelen, windturbines en e-auto's straks te bouwen hebben we niet genoeg grondstoffen. (zie 7.11.)
  Verwachtingen van politici zoals 'We moeten toch leuk kunnen blijven leven.' (Rutte 2021) [leukleven] en 'Groene Groei' [GG] zullen worden ingehaald door de realiteit. We moeten onze economie op een heel andere manier -zonder groei- gaan inrichten.
• Gedragsverandering niet alleen verantwoordelijkheid van het individu maar ook van de samenleving [gedragver]
  Als het gaat om gedragsveranderingen dan wordt dit vaak gezien als de verantwoordelijkheid van mensen afzonderlijk. [systchange] We weten dat het neerleggen van het klimaatprobleem bij de consument niet werkt. Natuurlijk willen mensen wel kiezen voor zonnepanelen of isoleren als ze het geld hebben en het geld oplevert. Maar grote klimaatoffers waar men zelf geen voordeel bij heeft? Duidelijk omlijnde algemene kaders kunnen het individu wel begeleiden bij de noodzakelijke gedragsveranderingen. [gedrgroep]
• Bij klimaataanpak zouden ook bedrijven en overheden gericht moeten zijn op het algemeen belang
  Bij effectieve klimaatgerichte maatregelen en/of keuzes moet niet het eigen belang van bedrijven of regeringen voorop staan maar het algemeen belang. De betere wereld begint daarom niet alleen bij onszelf, maar ook bij de machtstructuren die we gevormd hebben. [beterewer]
• Klimaataanpak niet los te zien van het breder geheel van maatschappelijke en sociale problemen
  Het tegengaan van klimaatverandering vraagt om het mobiliseren van grote groepen mensen. De huidige vrijemarkteconomie met de nadruk op individualisme veroorzaakt toenemende ongelijkheid, armoede, het verval van de democratie en een versplinterde samenleving. Hierdoor is het mobiliseren van grote groepen mensen rondom eenzelfde thema vrijwel onmogelijk.

Overigens geldt bovenstaande niet alleen voor de aanpak van klimaatverandering. Voor biodiversiteit, milieuverontreiniging, voedseltekorten en ongelijkheid geldt in essentie dezelfde boodschap.

---
[klaanb] IPCC rapporten geven aanbevelingen voor overheden:
Bijdragen diverse wetenschappers met uiteenlopende voorstellen: Boek: Drawdown, the most comprehensive plan ever proposed te reverse global warming, Project Drawdown 2017 website: https://drawdown.org/ Film Kiss the ground waarin wordt toegelicht dat we door regeneratieve landbouw te bedrijven meer CO2 in de grond kunnen opslaan dan we nu produceren, geen pesticiden en kunstmest meer nodig hebbben, het land vruchtbaar houden en meer opbrengst hebben. https://www.youtube.com/watch?v=Z8ZWAYHZdDs
---
[jason] https://www.jasonhickel.org/about
----
[leukleven] https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/de-planeet-redden-en-iedereen-een-tesla-voor-de-deur-dat-kan-dus-niet~b883cd54/ https://www.mo.be/interview/jason-hickel-we-kunnen-zo-veel-beter-dan-het-kapitalisme
----
[GG] Het ‘verhaal’ van groene groei dat wereldleiders houden, is op zijn zachtst gezegd onbewezen, concluderen de onderzoekers, Trouw 6 november 2021 https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/groene-groei-bestaat-dat-de-baten-van-stringent-klimaatbeleid-versus-de-kosten-van-gevaarlijke-opwarming~be3fe20e/ Overheid steunt groene groei economie, Nederlandse rijksoverheid https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzame-economie/groene-groei Groene groei voorlopig utopisch, Groenere groei wel haalbaar https://www.cpb.nl/sites/default/files/publicaties/download/cpb-policy-brief-2011-12-groene-groei-een-wenkend-perspectief.pdf Groene Groei Strategie, Belgische Federaal Instituut voor Duurzame Ontwikkeling https://www.duurzameontwikkeling.be/nl/internationaal-beleid/oeso/groene-groei-strategie
----
[systchange] BELUISTER HET GELUIDSFRAGMENT in de volgende referentie, hierin een overzicht van alle stromingen in aanpakken klimaatcrisis
Goed gedrag is niet genoeg. Om het klimaat te redden is een systeemverandering nodig, Vrij Nederland 18 april 2020, https://www.vn.nl/goed-gedrag-niet-genoeg/ Enkele van het in het geluidsfragment genoemde stromingen worden in de volgende referenties toegelicht:
Vier perspectieven op transitiedenken en doen in vogelvlucht, https://www.sociaalcirculair.nl/wp-content/uploads/2021/02/Houvast-voor-duurzame-vernieuwers_in-vogelvlucht.pdf
https://www.parool.nl/columns-opinie/opinie-het-is-tijd-economische-groei-af-te-zweren-om-de-klimaatcatastrofe-te-keren~bbce4d3a/
https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/4863666/klimaatstaking-staking-klimaat-wetenschappers-petitie
----
[gedragver]Want is het klimaatprobleem wel te reduceren tot mijn individuele gedrag? https://magazine.hva.nl/bewogen-stad-klimaatverandering/gedragsverandering-essay-eelco-van-wijk/)
----
[gedrgroep] https://magazine.hva.nl/bewogen-stad-klimaatverandering/gedragsverandering-essay-eelco-van-wijk/
----
[beterewer] De betere wereld begint helemaal niet bij onszelf, socialevraagstukken.nl https://www.socialevraagstukken.nl/de-betere-wereld-begint-helemaal-niet-bij-onszelf/ Bovenstaande invalshoeken om te komen een effectieve aanpak van klimaatverandering zijn wel een vanzelfsprekend onderdeel van de ev ec. Bij ieder van bovengenoemde stromingen wordt nu toegelicht waarom de ev ec deze vorm van systeemverandering ook hanteert.

• Klimaataanpak vraagt om een systeem dat niet telkens meer groeit
  In essentie wordt concurrentie uit de vrijemarkteconomie in de ev ec vervangen door samenwerken. Echte samenwerking maakt mogelijk dat wij -burgers, bedrijven en overheden- met een op het geheel gerichte aanpak kunnen werken. De samenleving/maatschappij kan zich richten op een gemeenschappelijke klimaataanpak. En dus het verminderen en het verduurzamen van de productie.
  Daarnaast zorgt de manier waarop de ev ec georganiseerd is ervoor dat geen economisch groei nodig is. De nadruk ligt op welzijn ipv welvaart.
• Gedragsverandering van het individu gedragen door de samenleving
  Als individu ben je alleen niet in staat om je gedrag af te stemmen op de klimaatverandering:
  Veel mensen wijken niet graag af van hun gewoontes. Je hebt de informatie niet, je hebt de tijd niet om het uit te zoeken, je kunt je niet altijd zelf motiveren en motivatie is ook moelijk als anderen niets doen.
  In de ev ec staan alle neuzen dezelfde kant op. Doordat alle burgers en organisaties prioriteit geven de aanpak van klimaatverandering blijf je zelf ook gemotiveerd.
• Bij klimaataanpak zijn organisaties en overheden gericht op het algemeen belang
  In de ev ec hoeven organisaties niet gericht te zijn op het eigen overleven, maar stellen zij zich in dienst van de samenleving als geheel. En voor de samenleving als geheel is klimaataanpak van wezenlijk belang.
  De normen horend bij de vrije markt zijn telkens meer gemeengoed geworden. Met deze normen maken kiezers ook hun keuze in het stemhokje. En dat bepaalt uiteindelijk weer het politieke klimaat. Doordat in de ev ec het gemeenschappelijk belang centraal staat zal in de ev ec ook ons politieke systeem het algemeen belang centraal stellen.
• Klimaataanpak door ook maatschappelijke en sociale problemen aan te pakken
  Kenmerkend voor de ev ec is geringe ongelijkheid en een sterke sociale cohesie. Hierdoor nemen maat­schappe­lijke en sociale problemen sterk af en kunnen we gemeen­schappelijk gaan optreden. Daardoor gaan we ook onze klimaat­problemen aanpakken.

Omdat de ev ec alle genoemde systeemverandering samen in één systeem op een vanzelfsprekende manier integreert is het waarschijnlijk dat de ev ec met haar systeemverandering een grote invloed kan hebben op bijvoorbeeld het voorkomen van klimaatverandering.

7.2. Om na 2040 als individu te kunnen overleven moet samenwerken centraal staan in de economie

Iedereen snapt dat het tijdens een langdurige ramp beter is om samen te werken. Als groep kun je dan veel meer bereiken dan als individu.

Dat wordt nog belangrijjker als je je realiseert dat in de chaos na 2040 er waarschijnlijk geen sprake meer kan zijn van een krachtige centrale regering die overal hulp kan bieden.

Na 2040 komen we in een chaotische situatie terecht. Vrijwilligers die spontaan anderen gaan helpen kunnen zonder structuur weinig uitrichten. Je moet er kunnen komen. Er moet materieel zijn en medische voorzieniningen. Er moet eten en slaapgelegenheid zijn. Je moet met anderen kunnen samenwerken. Om na 2040 goed te kunnen samenwerken moet er een structuur zijn voor samenwerking. En het allerbelangrijkste, er moet geen crisis zijn in je eigen omgeving.

Omdat alle beschikbare mankrachten en middelen onderdeel zijn van het economisch systeem zou samenwerking structureel vanuit het economisch systeem kunnen worden opgezet. Dat gebeurt binnen de ev ec door alle organisaties zodanig te hergroeperen dat aan de veranderde behoefte van de samenleving voldaan wordt. In de ev ec kunnen namelijk alle organisaties gereorganiseerd, samengevoegd of opgesplitst worden zodanig dat de samenleving het beste gediend wordt. De Verbindende Organisatie die hierbij in de ev ec een centrale rol speelt kan slagvaardig optreden, zeker in tijden van crisis.
Tegelijktijd reorganiseren de werkenden zich in de hergegroepeerde organisaties zodanig dat de samenleving als geheel daar optimaal profijt van heeft.

Net is al opgemerkt dat er geen sprake meer kan zijn van een krachtige centrale regering. Ook op dit punt biedt de ev ec uitkomst omdat het hele economisch systeem zo lokaal mogelijk georganiseerd is: Organisaties opereren zo lokaal mogelijk en iedereen maakt deel uit van professioneel opererende lokale netwerken. Ook is in de ev ec de sociale cohesie groot.

Dit maakt dat de samenleving in staat is om lokaal veerkrachtig te zijn, ook als hulp van buitenaf achterwege blijft. Het economisch systeem als geheel blijft onder de gegeven omstandigheden optimaal functioneren.

7.3. Lessen uit de Eerste en Tweede Wereldoorlog toegepast in de even­wichts­eco­nomie

In 5.1. is aan bod gekomen dat onder andere de economische steun van de VS Europa na de Tweede Wereldoorlog de mogelijkheid heeft gegeven om er weer bovenop te komen. Zonder steun is het na de Eerste Wereldoorlog niet gelukt.

Dit soort hulp is als het ware ingebakken in de ev ec: De ev ec kent namelijk zogenaamde regio's. Een regio werkt samen met een beperkt aantal andere regio's. En bij het calamiteiten kan het samenwerkingsverband breder getrokken worden.

Bij die samenwerking is economische samenwerking een belangrijk onderdeel. Dan wordt gekeken hoe zijn alle partijen het beste geholpen zijn. Als een regio getroffen wordt door een ramp dan zullen andere regio's bijspringen in de wetenschap dat zij ook geholpen worden als het eens tegen zit.

De samenwerking is namelijk, net als alle samenwerking in de ev ec, gericht op fairness. Samenwerking is niet gericht op het maximale voor jezelf eruit halen. Samenwerken betekent, kijkend naar het eigen belang en het belang van de ander komen tot afspraken waarmee alle partijen tot zijn recht komen.

De samenwerkingsstructuur van de ev ec heeft meer economische potentie dan de manier waarop de vrije markt functioneert. Economische samenwerking levert alle partijen namelijk meer op dan concurrentie.
Ook de productieketens in de ev ec functioneren beter dan de productieketens in de vrije markt.

De samenwerkingsstructuur en de structuur van de productieketens maakt dat de ev ec ten alle tijden een goed functionerend economisch systeem heeft. Hierdoor zijn regio's beter in staat om economische hulp te bieden bij rampen en calamiteiten. Na 1945 was de oorlog over en er werd weer opgebouwd. Geleidelijk kon er weer vertrouwen in de toekomst ontstaan.

Vanaf 2040 blijven de rampen op ons afkomen, tot ver na 2100. De ev ec is in staat om het economisch systeem overeind houden en de samenleving te laten samenwerken bij het omgaan met de rampen. Door de netwerken van aandacht en begeleiding blijft iedereen betrokken bij de samenleving. Sociale cohesie blijft overeind in de ev ec.

Dit maakt dat mensen vertrouwen in de toekomst blijven houden. En vertrouwen in de toekomst maakt dat de samenleving veerkrachtig blijft en een weg omhoog mogelijk is.

7.4. De even­wichts­eco­nomie is principieel geschikt om een weg omhoog te vinden

We zullen de problemen die op ons afkomen niet meer oplossen door op dezelfde manier door te gaan: Wat aanpassingen in de vrije­markt­economie zijn niet meer voldoende hebben we gezien in 5.2. Bij 3. is onder andere aan bod gekomen dat de economie en het financiële stelsel van de vrije markt niet lang na 2040 zal instorten. In 5.2. zijn de principiële nadelen van dit stelsel toegelicht.

Het financiële stelsel van de ev ec heeft deze nadelen niet en kan dan gewoon blijven functioneren na 2040: Binnen de ev ec heeft geld een andere functie dan in de vrije­markt­econmie. Hierdoor is het mogelijk om binnen de ev ec een geldsysteem te hanteren waarbij geen economische groei nodig is. Lang voordat het financiële stelsel van de vrije markt instort zal de ev ec overgegaan zijn op een eigen muntstelsel. Het beschikt dan ook ook over eigen (lokale) financiële organisaties. Ook is de ev ec is een efficiënter economisch systeem. Veel economische activiteiten die noodzakelijk zijn in de vrije­markt­economie zijn overbodig binnen de ev ec. De economie kan zo op een lager pitje draaien terwijl we toch de producten en diensten krijgen waar echt behoefte aan hebben. De manier waarop de economie georganiseerd is zorgt ervoor dat ons welbevinden zal toenemen. In 5.2. wordt duidelijk gemaakt dat de vrije markt een grote crisis opblaast tot nog grotere proporties. En dat gaat tijdens het omslagtraject gebeuren.

In 7.3. is ook aangekaart dat de ev ec door economische en andere vormen van samenwerking tussen regio's, organisaties en burgers optimaal weerbaar is tijdens een crisis. Hierdoor kan de samenleving optimaal blijven functioneren. Tijdens iedere crisis is mogelijk om organisaties en de activiteiten van mensen zodanig in te zetten dat dit een optimaal resultaat levert voor de samenleving als geheel.

Ook zorgt de structuur van de ev ec ervoor dat mensen in tijden van crisis er gemeenschappelijk de schouders onder willen zetten.

7.5. Smeltkroes aan ideeën en technische ontwikkelingen biedt in de even­wichts­eco­nomie een weg omhoog

In 5.3 hebben we gezien dat de dynamiek van een samenleving in de vrije­markt­economie tijdens chao­tische tijden alleen maar leidt tot meer chaos. Daarmee is er een slechte voe­dings­bodem is voor het ontstaan van vruchtbare ideeën en innovatieve ontwikkelingen.

De samenwerking en de sociale cohesie zorgt ervoor dat als er problemen ontstaan men bereid is om er samen de schouders onder te zetten. En omdat de samenleving als geheel in staat is om haar eigen lokale economie en alle lokale organisaties te sturen wordt het samen de schouders eronder zetten een stuk gemakkelijker.

Ook is bij innovatie zeer brede samenwerking mogelijk. In principe kan er wereldwijd worden samengewerkt. Bij innovaties zal iedere organisatie voor wie de ontwikkelingen relevant zijn meedoen. Hierdoor is innovatie in de ev ec veel grootschaliger en krachtiger dan in de vrije markt.

Bovendien kunnen, als de zaken even niet lopen in een regio, andere regio's verder werken aan ideeën en producten die het geheel vooruit helpen.

Al met al creëert de dynamiek in de ev ec een vruchtbare voe­dings­bodem is voor het ontstaan van succesrijke ideeën en innovatieve ontwikkelingen. Ontwikkelingen die de gehele samenleving verder brengen. In 5.3 hebben we gezien dat in de vrije markt een smeltkroes aan ideeën niet werkt zonder centrale regie en waarschijnlijk te laat resultaten oplevert. Je zou de oorzaak daarvan ook zwart/wit kunnen omschrijven als een zoektocht van ondernemers naar hoe zij persoonlijk het beste af kunnen zijn met duurzaamheid, terwijl duurzaamheid gaat over hoe de samenleving en de Aarde het beste af is. Niet het beste product maar het product waarmee investeerders het meeste voordeel kunnen behalen zal de markt bereiken.

De ondernemers in de ev ec richten een organisatie met steun hebben van de Verbindende Organisatie en daarmee met steun van van de samenleving. Door die steun beschikken zij ook over voldoende inkomsten en hebben zij geen focus op geld verdienen. Daardoor richten zij zich ook op de belangen van de samenleving en komt duurzaamheid centraal te staan. Zij hebben de mogelijkheid om optimaal met andere organisaties en onderzoekers samen te werken omdat er geen concurrentie is. We hebben net al gezien dat bij innovatie zeer brede samenwerking mogelijk is. En in principe wereldwijd kan worden samengewerkt.

7.6. Gedragsverandering essentieel onderdeel van de even­wichts­eco­nomie

In 5.4. is na voren gekomen dat ons gedrag klimaatverandering en veroorzaakt. Velen gaan ervan uit of hopen dat zij hun gedrag niet hoeven te veranderen omdat er toch wel weer technische oplossingen zullen worden gevonden. We hebben gezien dat dit geen realistische optie is.

In 2.3. en 2.4. hebben we al gezien dat gedragsverandering wel mogelijk is in de ev ec. Hier lag de focus op verandering van het individuele belang bij een sociale dilemma.
Hier gaan we dit op een manier toelichten die de kern van de ev ec raakt. We zullen nu zien dat de manier van samenwerken in de ev ec resulteert in duurzaam gedrag.

Deelnemers aan de ev ec zullen zich flexibeler opstellen omdat deze economie en deze manier van samenleven veel meer kansen en mogelijkheden biedt. In de ev ec staat namelijk de mens centraal niet het geld. Die flexibiliteit maakt dat mensen zich ook gemakkelijker aan kunnen passen aan zaken die van belang zijn voor de samenleving en het milieu. De brede intensieve samenwerking in de ev ec betekent dat alle betrokkenen een gelijkwaardige langdurige relatie met elkaar aangaan. Een langdurige relatie bouw je met elkaar op door rekening te houden met elkaars wensen en behoeften. Door die langdurige relatie ben je ook eerder bereid je gedrag te veranderen als je het samenwerkingsverband daarmee kunt ondersteunen. Ook zal het samenwerkingsverband het individu ondersteunen bij het daadwerkelijk veranderen van zijn/haar gedrag. Door het samenwerkingsverband zijn burgers en organisaties veel meer gefocussed op de wensen en behoeften van de samenleving. Echt samenwerken betekent een langdurige relatie aangaan en daarmee onstaat ook een focus op goede gemeenschappelijke toekomst. En in een samenleving waarin de mens centraal staat en niet het geld zijn het milieu, de omgang met onze Aarde belangrijk. Een andere belangrijke reden waarom samenwerking richting duurzaamheid gaat is dat organisaties hun klanten niet stimuleren om meer te kopen maar vragen waar echt behoefte aan is. De afwezigheid van de reclame en big data sector gericht op het aanwekkeren van de kooplust van de consumenten zorgt ervoor dat consumenten zich meer bewust kunnen worden van waar zij echt behoefte aan hebben.
Hierdoor zal het gedrag van mensen als consument ook gaan verduurzamen. Deelnemers aan de ev ec komen in een sociale omgeving terecht waarin iedereen duurzaamheid de normaalste zaak van de wereld vindt en daar ook naar handelt. In zo'n sociale omgeving zorgt groepsdruk ervoor dat nieuwkomers of mensen die liever toch wat meer op hun eigen belang letten zich vanzelf duurzamer gaan gedragen.

7.7. Duurzaamheid staat centraal in het economisch systeem en in de samenleving

Voor bedrijven of boerenbedrijven in de vrije markt speelt geldverdienen uiteraard een belangrijke rol. Minder aandacht voor het milieu betekent in de vrije markt vaak kostenbesparing. Met regelgeving kun je ondernemers dwingen om milieumaatregelen te nemen. Maar we weten allemaal dat men dan de grenzen opzoekt of er overheen gaat.

In de ev ec brengt meer aandacht voor het milieu niet minder geld in het laatje. Hier worden organisaties juist afgerekend op hoe zeer zij met hun activiteiten bijdragen aan het algemeen belang. En duurzaamheid is in het belang van ons allemaal. Alle toeleveranciers, ook als het multinationals zijn, kunnen alleen klanten in de ev ec bedienen als zij zelf onderdeel daarvan zijn. Hierdoor wordt duurzaamheid op een brede schaal gedragen. Bij bedrijven ligt de focus begrijpelijkerwijze vaak op de korte termijn en op het bedrijfsbelang. Duurzaamheid is meer iets van de lange termijn en het algemeen belang.
Eerder is al toegelicht dat de politiek gericht is op de dynamiek van de vrije markt en dus ook meer de neiging heeft om de nadruk op de korte termijn te leggen.

De grootschalige, langdurige samenwerking tussen mensen en organisaties in de evenwichts­economie is alleen mogelijk als men investeert in elkaar en elkaars toekomst. We hebben in de voorafgaande subparagraaf 7.6. gezien dat hierdoor een heel eco-systeem gericht is op duurzaamheid en de lange termijn ontstaat.

Hierdoor gaat de politiek zich ook meer richten op samenwerking. In democratieën is dat zeker het geval omdat burgers denken in termen van samenwerking, duurzaamheid en lange termijn en ook partijen kiezen die dat centraal zetten. Maar ook in meer autoritaire regimes zullen de leiders samenwerking meer gaan toelaten als op economisch gebied nauwelijks meer om de ev ec heen kunnen. Of als in hun land burgers meer en meer initiatieven in de ev ec gaan nemen en dat ook leidt tot voordelen voor het regime. Maar daarover meer bij 7.12.

7.8. Klimaatverandering beter te voorkomen en op te vangen in even­wichts­eco­nomie

In paragraaf 3.1. is onderbouwd dat dat de temperatuurstijging tgv klimaatverandering in 2100 fors boven de 2 graden uitkomt en daarna verder zal stijgen. Hierdoor zal ons leven er al voor 2050 heel anders gaan uitzien en generaties lang zullen mensen voornamelijk bezig zijn met overleven.

Het mag duidelijk zijn dat om klimaatverandering tegen te gaan enorme veranderingen nodig zijn in onze economieën en onze samenlevingen. In 7.1 hebben we gezien dat voor deze verandering een echte systeemverandering nodig is. In 7.1. is verder toegelicht dat de systeemverandering die de ev ec bewerkstelligt tot substantiële verbeteringen gaat leiden.

Voor wie zich even in de materie verdiept zijn de hoofdlijnen snel duidelijk: minder energieverbruik, alleen duurzame energiebronnen, véél minder spullen kopen, geen vlees, niet vliegen. Uiteraard zijn er vele klimaatrapporten, artikelen en boeken waarin veelal technische oplossingen worden aangedragen. [klaanb]
Aan technische kennis dus geen gebrek. Maar doordat in de vrije markt de benodigde systeemverandering uitblijft leidt deze kennis niet tot veranderingen die het tij kunnen keren.
De ev ec brengt wel de benodigde systeemverandering. De elementen relevant voor de klimaataanpak zijn:

• Maatregelen worden in samenhang met de andere problemen geschetst in 3. genomen
  Zoals in 5.4. al uitvoerig aan de orde is gekomen hebben veel oplossingen voor (milieu)problemen uiteindelijk weer andere milieuproblemen veroorzaakt. Bij een (technische) oplossing voor een milieuprobleem moet daarom eerst naar het grotere plaatje gekeken worden.
  Aanvullend hierin: Oplossingen voor het klimaatprobleem zouden een ander probleem genoemd bij 3. mogelijk kunnen verergeren. De maatregelen voor de bij 3. genoemde problemen zouden in samenhang met elkaar doordacht moeten worden. Bij 8. is hier een eerste aanzet toe gegeven. In 8.4. wordt daarbij ingegaan op het klimaat.
• Maatregelen zijn effectief als ze gecoördineerd door één centrale organisatie in de maatschappij gebracht worden.
  In 5.3. is toegelicht dat we de langdurige rampenperiode die op ons afkomt alleen te boven kunnen komen als de dingen die we doen gecoördineerd worden door één centraal orgaan. Dit orgaan moet ook de mogelijkheden hebben om maatregelen goed te laten landen in de maatschappij. In de ev ec vervullen de zogenaamde Verbindende organisaties die verbindende rol.
• Als een besluit genomen is dan gaan alle neuzen dezelfde kant op staan
  Als er in Nederland een besluit genomen is ontstaat het kruiwagen-kikker effect: De kruiwagen heeft de kikkers een bepaalde richting op gebracht. Maar als ze, nadat ze de kruiwagen hebben verlaten, geacht worden zelfstandig de aangegeven weg te vervolgen springen ze allemaal een andere kant op.
  De ev ec stimuleert en activeert mensen om tegenstellingen te overwinnen en gemeenschappelijk op te treden. Ook hier heeft de Verbindende organisatie weer een verbindende rol, zowel bij burgers als organisaties.
• De concrete klimaatmaatregelen zijn effectief als ze gedragen worden door de economie en de samenleving
  In de vrije markt blijft een klimaatmaatregel altijd leiden tot freerider gedrag. Een economie met individualisme, concurrentie en eigen belang eerst, heeft te veel free-rider gedrag gedrag. In de ev ec staat samenwerken centraal. De samenwerkinjgsstructuur van de ev ec is zo dat het voor de indivuele burger meer loont om het algmeen belang te dienen. Als het algemeen belang dient geniet je van de vele voordelen van de ev ec. Nastreven van eigen belang leidt tot deelname aan de vrije markt, waardoor je weer terug bij af bent.

In het VN klimaatrapport uit 2022 met de 2,4 - 2,6 graden voorspelling wordt ook gekeken naar welke landen daar een grote bijdrage aan leveren. Vooral China, India, Rusland, Turkije, Brazilië en Saoedi-Arabië zijn grote uitstoters van broeikasgassen en zij blijven achter bij de reductie daarvan. China stoot zo'n 15 miljard ton CO2 aan broeikasgassen uit. Dat is een kwart van de werelduitstoot. En dat is bijna vier keer zoveel als de Europese Unie. [UNEP2022]

Maar veel van de uitstoot in China vindt plaats bij het produceren van goederen voor het Westen. Dus daar is ook voor de EU ook nog een wereld te winnen.
De EU maakt al stapjes door op producten als ijzer, staal, cement, kunstmest, elektriciteit en waterstof importheffingen te vragen als ze buiten de EU ongehinderd klimaatonvriendelijk gemaakt worden. [klimaatheffingEU] Bij 7.12. wordt toegelicht waarom de ev ec de ev ec in aanloop naar 2040 en daarna zal groeien en de potentie heeft om een mondiale economisch systeem te worden. Hierdoor zal de ev ec de uitstoot van de reuzenuitstoters langzaam maar zeker drastisch gaan verminderen:

Ten eerste worden goederen in principe zo lokaal mogelijk geproduceerd. Daardoor is duurzame productie vanzelfsprekend. Hierdoor zal de export van niet duurzame / klimaatonvriendelijke goederen vanuit China sterk verminderen.

Ten tweede zullen de goederen en diensten die van verder weg komen op den duur moeten voldoen aan de normen en waarden ook binnen de ev ec gelden. Voor goederen die buiten de ev ec geproduceerd worden, wordt aan de producent gevraagd om geleidelijk aan telkens meer binnen de kaders gesteld door de ev ec te gaan functioneren. Uiteindelijk zal het bedrijf of een deel ervan een organisatie gaan vormen binnen de ev ec. als dat niet haalbaar is dan zal de ev ec zelf vergelijkbare producten gaan produceren. de ev ec heeft dan daarvoor genoeg economisch gewicht en meer dan voldoende innovatiekracht.

Natuurlijk rijst dan bij de kritische lezer weer de vraag of deelnemers aan de ev ec het zich kunnen permiteren om deze producten, waar in de vrijemarkteconomie een hoger prijskaartje aan hangt, te kunnen kopen. Zoals al op meerdere plaatsen ter sprake is gekomen is dat binnen de ev ec geen belemmering. In de ev ec is het gemiddelde prijspijl aanzienlijk lager dan in de vrijemarkt, ook als er uitsluitend duurzame keuzes gemaakt worden.

Ten derde zal de ev ec haar geopolitieke invloed gaan gebruiken om ook goederenstromen die buiten de ev ec om lopen te verduurzamen. Meer over de ev ec en geopoliotiek in 7.12.

---
[UNEP2022]
VN-klimaatrapport: ‘We hebben onze kans gehad voor geleidelijke veranderingen. Die tijd is nu voorbij’, demorgen.be 27 okt 2022
https://www.demorgen.be/nieuws/vn-klimaatrapport-we-hebben-onze-kans-gehad-voor-geleidelijke-veranderingen-die-tijd-is-nu-voorbij~b67310b9/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F
---
[klimaatheffingEU] Europese Unie akkoord over controversiële grensheffing, nrc 13 dec 2022 https://www.nrc.nl/nieuws/2022/12/13/europese-unie-akkoord-over-controversiele-grensheffing-a4151285

7.9. Biodiversiteitsverlies beter op te vangen in even­wichts­eco­nomie

In paragraaf 3.2. hebben we gezien dat er ingrijpende wereldwijde maatregelen nodig zijn om biodiversiteitsverlies te stoppen. Het rapport dat hieraan ten grondslag ligt[Bendbiodiversity] spreekt van "onmiddelijke inspanningen, een bredere duurzaamheidsagenda en een ongekende ambitie en coördinatie". In 3.2. is aangestipt dat dit waarschijnlijk moeilijk te realiseren in het huidige economische en politieke klimaat. De landbouw is volgens Frans Timmermans een van de belangrijkste oorzaken van het verlies van biodiversiteit in de EU. [volgensFrans]

We gaan nu bespreken in hoeverre deze en andere aanbevelingen uit het rapport [Bendbiodiversity] wel te realiseren zijn in de even­wichts­eco­nomie. Voor de biodiversiteit en natuurlijk ook voor het klimaat zijn onmiddelijke wereldwijde inspanningen vereist. Dit kan de ev ec rond 2020 nog niet waarmaken. Uiteraard heeft de even­wichts­eco­nomie de tijd en de gelegenheid nodig om te groeien.

Daarom wordt teruggegrepen naar het centrale thema van deze paragraaf 7: Kan de even­wichts­eco­nomie tijdens het omslagtraject vanaf 2040 een goede bijdrage leveren aan een weg omhoog naar een samenleving die leefbaar is? Het rapport[Bendbiodiversity] geeft aan dat een brede duurzaamheidsagenda essentieel is voor het verbeteren van de biodiversiteit. In deze paragaaf 7. komen alle onderwerpen aan bod die geheel of gedeeltelijk gelinkt kunnen worden aan duurzaamheid. Bij deze onderwerpen wordt duidelijk gemaakt dat de even­wichts­eco­nomie een veelal belangrijke bijdrage gaat leveren aan het oplossen van deze duurzaamheids issues. In het rapport[Bendbiodiversity] wordt aangegeven dat een ongekende ambitie nodig is om biodiversiteitbehoud te bewerkstelligen. In de vrije markt zorgt het free-rider gedrag gedrag ervoor dat die ongekende ambitie nauwelijks waar te maken is. Niet door burgers, bedrijven en door overheden. In 7.7. is te lezen dat alle elementen voor zo'n ambitie wel aanwezig zijn in de ev ec.

Er is nogal wat coördinatie nodig om een samenhangend pakket aan maatregelen wereldwijd te kunnen uitvoeren. Hiervoor is de ev ec bij uitstek geschikt omdat lokale en mondiale samenwerking de kern van het systeem is. Ook maakt de samenwerking binnen de ev ec mondiaal gecoördineerde innovatie vanzelfsprekend. Zoals we in de literatuur bij paragraaf 3.2. hebben kunnen zien, zijn er zeer veel vormen van biodiversiteitsverleis en er zijn meerdere oorzaken. Om biodiversiteitsverlies tegen te gaan blijkt een uitgebreid pakket van samenhangende maatregelen nodig. [Bendbiodiversity] In deze context is het niet van belang om te bespreken welk type maatregelen hoe geïmplementeerd zouden kunnen worden.

Net zijn ambitie en coördinatie aan bod geweest. We gaan nu bekijken of de ev ec qua structuur geschikt is om dit soort maatregelen optimaal uit te voeren. Globaal zijn er twee type maatregelen. Het eerste type maatregelen zijn maatregelen waarbij we gedane schade aan de natuur, aan het milieu ongedaan maken. Daarbij gaat het om het anders inrichten van het landschap en van onze steden en het aanpakken van milieuverontreiniging.

Bedrijven en burgers in de vrije markt zullen deze uitdagingen minder snel oppakken. Zij zullen al snel wijzen naar de overheid. En de overheid zal al snel kijken naar de kosten.

Burgers en organisties in de ev ec zullen dit, vanuit hun hun focus op duurzaamheid, wel snel willen oppakken. In 7.6. is duidelijk gemaakt dat het economisch systeem flexibel genoeg is om deze veranderingen te dragen. De overheid zal initiatieven vanuit de economie en de samenleving op dit punt wel verwelkomen en samenwerking met de ev ec verwelkomen. Het tweede type maatregelen zijn maatregelen waarbij we zo omgaan met de Aarde dat we geen schade aanrichten. Voor biodiversiteit is het verduurzamen van de voedselketen daarbij een belangrijke stap daarbij. Het gaat dan om minder voedselverspilling in de totale keten en gedragsverandering van de consument door minder dierlijke producten en meer plantaardige producten.
Omdat in de ev ec alle toeleveranciers uit de voedselketen zoveel mogelijk worden ondergebracht in de ev ec is de gehele voedselketen gericht op duurzaamheid. Samenwerking tussen alle betrokken organisaties versterkt dit.

Hierdoor is de hele voedselketen in staat om als één geheel, zonder te hoeven bezig te zijn met concurrentie, verbeteringen aan te brengen. Het verminderen van voedselverspilling is een aspect daarvan.

Het verduurzamen van de voedselketen kan niet zonder de consument. Als het bijvoorbeeld gaat om gedragsverandering als zo weinig mogelijk vlees eten dan zijn consumenten in de ev ec bij dit soort essentiele zaken meer gericht op het belang van de samenleving. Deze focus op wat voor iedereen het beste is maakt zij hun gedrag aanpassen. Zoals we al in 7.6. zagen, wordt de consument hierin meegenomen door het economisch systeem.

7.10. Milieuverontreinigingen goed aan te pakken in even­wichts­eco­nomie

In paragraaf 3.3. is toelicht dat milieuverontreinigingen nu en zeker in de nabije toekomst een grote impact zal hebben op ons leven. In 2012 was milieuverontreininging al de oorzaak 23% van de sterfgevallen wereldwijd volgens de Wereldgezondheidsorganisatie. [mo23as] Dit geeft aan dat milieuverontreiniging qua omvang vergelijkbaar is met klimaatverandering en biodiversiteitsverlies.

Wereldwijd wordt er weinig gedaan aan milieuverontreiniging. [mewnlpj] In Europa wordt er vooruitgang geboekt maar de vooruitzichten zijn weinig bemoedigend. [hmie]

Het Europees Milieuagentschap doet in haar rapport uit 2019 een aantal verstrekkende aanbevelingen om onder andere milieuverontreininging aan te pakken.[hmie] Het Europees Milieuagentschap richt haar aanbevelingen aan de Europese overheden. We hebben echter bij 7.1. gezien dat overheden een bescheiden rol kunnen en zullen spelen als het gaat om duurzaamheid. En we hebben bij 6.2. gezien dat dat na 2040 zeker niet het geval zal zijn.

"Misschien is de belangrijkste factor die ten grondslag ligt aan de aanhoudende uitdaging op het gebied van milieu en duurzaamheid in Europa dat zij onlosmakelijk verbonden zijn met economische activiteiten en levensstijlen." © Europees Milieuagentschap, 2019 [hmie]
Daarmee zegt het Europees Milieuagentschap dat het milieuvraagstuk in wezen hetzelfde vraagstuk dat aan de orde is gekomen in de voor­afgaande paragrafen over het duurzaam­heid, het klimaat en de biodi­versiteit.

'Uitdagingen op het gebied van milieu en duurzaamheid veroorzaakt door economische activiteiten en levensstijlen.' zijn alleen te trotseren door systeemverandering. In 7.1. is geconcludeerd dat systeem­verandering alleen kan met een ander economisch systeem. Een ander economisch systeem waaraan normen en waarden ten grondslag liggen die het goed omgaan met elkaar, de Aarde en al haar levensvormen vanzelfsprekend maken. En in de voorafgaande paragrafen is uitgebreid toegelicht hoe dat in de ev ec wordt vormgegeven.

--
[volgensFrans] https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/brussel-pompt-miljarden-in-biologische-landbouw-we-moeten-evenwicht-herstellen-in-onze-natuur~bb12d7da/
--
[hmie] Het milieu in Europa Toestand en verkenningen 2020 Europees Milieuagentschap, 2019 https://www.eea.europa.eu/nl/publications/het-milieu-in-europa-toestand (citaat pag 10 onderaan)
--
[mewnlpj] Milieuvervuiling eist wereldwijd negen miljoen levens per jaar, RTLnieuws 18 mei 2022 https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5309317/milieuvervuiling-doden-luchtvervuiling-lancet-planetary-health
--
[mo23as] In de media Milieuvervuiling oorzaak 23% sterfgevallen wereldwijd, Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) op basis van de cijfers van 2012 https://www.foodlog.nl/artikel/kort/milieuvervuiling-is-oorzaak-23-sterfgevallen-wereldwijd/

7.11. Grondstoffenproblematiek beter op te vangen in even­wichts­eco­nomie

In paragraaf 3.4. is aangegeven dat vanaf 2040 de eerste grondstoffen moeilijker verkrijgbaar zullen worden. Geleidelijk aan zullen meer grondstoffen schaars worden.

Tijdens de energietransitie ontstaat er schaarste bij grondstoffen die onmisbaar zijn bij die energietransitie. Ook de wereldwijde kunstmestvoorraden in de vorm van fosfaat zullen snel opraken.

In deze subparagraaf wordt je meegenomen in waarom de problemen met grondstoffenproblematiek beter zijn op te vangen in de ev ec. Hierbij wordt gekeken vanuit meerdere invalshoeken.
In 8.7. wordt meer in detail bekeken welke concrete maatregelen er genomen kunnen worden om, gegeven de omstandigheden, optimaal te blijven functioneren tijdens de aanstormende grondstoffencrisis.

De circulaire economie [circulairpbl], waarin afval de nieuwe grondstof is, gaat de grondstoffenschaartste waarschijnlijk niet oplossen. [curculairgaatonsnietredden1][curculairgaatonsnietredden2] De knelpunten worden kernachtig en duidelijk gefomuleerd bij. [curculairgaatonsnietredden1]
Het Cradle to cradle principe gaat er -ten onrechte- van uit dat elke grondstof en elk materiaal zonder verlies kan worden hergebruikt en alles oneindig herbruikbaar is. Het Cradle to cradle principe biedt geen oplossing voor de grondstoffenproblematiek. [cradleutopie]

De circulaire economie leeft vooral bij overheden, platformen voor bedrijven en in 2020 een minderheid van de bedrijven. Cradle to cradle is rond 2020 niet meer zo in trek. De grondigere benadering van cradle to cradle sluit minder aan bij het zoeken naar kostenbesparingen en krenten uit de pap door het bedrijfsleven. [kudp] Probeer een keer alle producten die je naar de milieustraat/milieupark brengt zodanig te demonteren dat er alleen delen overblijven die uit één materiaal bestaan en dus optimaal te hergebruiken zijn. Al was het maar in gedachte. Dan realiseer je je al dat optimaal hergebruiken met de huidige producten ondoenlijk is.
Kijk dan ook eens wat en hoeveel er wordt weggegooid. Als je dat tot je door laat dringen dan realiseer je je dat we daar niet altijd mee kunnen door gaan. In zowel bij de de circulaire economie als bij cradle to cradle wordt ervan uitge­gaan dat we ons vertrouwde consumptie­patroon zo veel mogelijk kunnen voortzetten. Door een gang naar de milieu­straat of het milieu­park zou je hierover al kunnen gaan twijfelen. Maar in de loop van deze sub­paragraaf zal blijken dat ons consumptie­patroon drastisch omlaag zal moeten.

---
[kudp] Ervaringen met circulaire economie bij ruimtelijke ontwikkelingen, Deltares, 2014 https://publications.deltares.nl/1208638_000_2.pdf De lange weg naar een circulaire economie, Trouw 2016 https://www.trouw.nl/nieuws/de-lange-weg-naar-een-circulaire-economie~b28fb6db/
---
[cradleutopie] Groei met circulaire economie blijkt utopie https://stadszaken.nl/artikel/452/cradle-to-cradle-is-utopie
---
[circulairpbl] Integrale Circulaire Economie Rapportage 2021 (erg goed, kritiek zit er wel in maar wollig en verstopt) https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2021-integrale-circulaire-economie-rapportage-2021-4124.pdf
---
[curculairgaatonsnietredden1] Van een circulaire economie worden we niet duurzamer, RTLNieuws 16 januari 2018 (Kernachtig, goed geformuleerd? Stegerman) https://www.rtlnieuws.nl/economie/column/3815121/van-een-circulaire-economie-worden-we-niet-duurzamer Circulaire economie, van wens naar uitvoering, Raad voor leefomgeving en infrastructuur juni 2015 (Zie ook H3 belemmeringen) https://www.rli.nl/sites/default/files/rli028-1_wtk_advies_circ_eco_interactief_2.pdf
---
[curculairgaatonsnietredden2] Ook circulaire economie pleegt roofbouw op planeet, lowtechmagazine 23 juli 2018 (beetje intellectueel,klopt niet helemaal) https://www.lowtechmagazine.be/2018/07/kritiek-de-circulaire-economie-roofbouw.html de circulaire economie alleen gaat ons niet redden, NRC 11-11-2020 https://www.nrc.nl/nieuws/2020/09/11/de-circulaire-economie-alleen-gaat-ons-niet-redden-a4011717 'De circulaire economie slaagt alleen als we onze mindset drastisch veranderen', Noordz.nl 9-11-2020 https://www.noordz.nl/2020/11/09/dommerholt-circulaire-economie/ De ongemakkelijke waarheid van de circulaire economie https://www.oneworld.nl/lezen/achtergrond/de-ongemakkelijke-waarheid-van-de-circulaire-economie/ https://www.universiteitleiden.nl/zoeken?website=external-site&language=nl&q=circulaire+economie Waarom bijna geen enkele circulaire ‘oplossing’ echt duurzaam is de Correspondent 29 december 2020 https://decorrespondent.nl/11912/waarom-bijna-geen-enkele-circulaire-oplossing-echt-duurzaam-is/6016759085744-b37f1d58 thema Circulariteit, DRIFT https://drift.eur.nl/nl/themas/grondstoffen-circulariteit/ https://www.managementimpact.nl/artikel/de-vrije-markt-beperkt-de-circulaire-economie-deel-2/ Circulaire economie (deel 1): Doelen, definities en strategieën => VEEL ECONOMEN ZEGGEN DAT VOOR CIRCULAIR EEN RADICAAL ANDERE ECONOMIE NODIG IS https://www.managementimpact.nl/artikel/circulaire-economie-deel-1-doelen-definities-en-strategieen/ De vrije markt beperkt de circulaire economie (deel 2) Hans Stegeman, erg goed maar te ingewikkeld voor gemiddelde lezer https://www.managementimpact.nl/artikel/de-vrije-markt-beperkt-de-circulaire-economie-deel-2/ https://downtoearthmagazine.nl/lowtech-circulaire-economie/ https://economie.rabobank.com/publicaties/2015/juli/de-potentie-van-de-circulaire-economie/ (soort verkenning macroeconomie-circulair, weinig nut voor hier ) De principes van de circulaire economie (en cradle to cradle) werken averechts in de vrijemarkteconomie. De circulaire economie werkt in grote lijnen met het opknappen van producten, hergebruik van onderdelen/grondstoffen en producten met een langere levensduur. Dit heeft in de vrije markt niet altijd het gewenste effect:

• Als bijvoorbeeld meer goederen worden opgeknapt door bedrijven dan ontstaat er een markt die er daarvoor nog niet was. De markt van refurbished mobieltjes bijvoorbeeld concureert maar beperkt met nieuw. Dus door producten op te knappen wordt de markt groter, een ongewenst effect.
• Als een product gemaakt wordt met een hergebruikte grondstof dan wordt de prijs van de niet hergebruikte grondstof lager. En wordt dus weer aantrekkelijker om de niet hergebruikte grondstof te gebruiken.
• Als de producten langer meegaan dan houdt de consument geld over dat hij ook zal gebruiken voor niet-duurzame consumptie.
• Als de producten van een bepaalde producent langer meegaan dan is de kans groter dat die producent het aflegt tegen de andere minder duurzame productenten.

De vrije markt is primair gericht op winst en dat is ondergeschikt aan het zoveel mogelijk ontzien van grondstoffen in de Aarde. In de meeste literatuur over dit onderwerp valt te lezen dat ons huidige systeem anders moeten worden ingericht. Sommigen hebben het over een ‘radicaal nieuw economisch model’ of een ‘nieuwe manier van kijken naar de relatie tussen markten'. Want een circulaire economie functioneert gebrekkig als financiële waarden ondergeschikt zijn aan de ecologische grenzen. In de ev ec bepalen niet financiële mechanismen hoeveel grondstoffen aan de Aarde worden onttrokken.
Dat wordt afstemd binnen de samenleving op basis van wetenschappelijke inzichten. De organisaties voor sturing en samenwerking begeleiden dit afstemmingsproces en zien erop toe dat er ook gebeurt wat is afgesproken.

De burgers in de ev ec zijn gericht op een duurzame toekomst en zij zullen daarom ook de grootste waarde hechten aan de principes die ten gronslag liggen aan circulair en cadle to cradle.
Maar burgers zullen zich ook als consument duurzamer gedragen doordat de ev ec dit gedrag stimuleert.
En omdat alle organisaties dienstbaar zijn aan hun lokale samenleving zullen zij de duurzame koers uitgezet door de samenleving volgen. Het jaarlijks gebruik van grondstoffen groeide wereldwijd van 27 Gt (Gt=1 miljard ton) in 1970 tot 92 Gt in 2017. Een toename 220%. In diezelfde periode was de economische groei 280%. De stijging van het grondstoffen gebruik houdt dus gelijke tred met de economische groei.

De binnen de vrije markt noodzakelijke economische groei maakt dat we de Aarde blijven uitputten:
Het grondstoffenverbruik stijgt dus met de economische groei. Zelfs al zouden we alle grondstoffen en/of onderdelen volledig kunnen hergebruiken dan zal de hoeveelheid gerecyclede grondstoffen nog altijd kleiner zijn dan de benodigde hoeveelheid grondstoffen. De groei maakt een circulaire economie dus onmogelijk.

Kijk je ook nog naar de groeiende vraag naar zeldzame metalen voor bijvoorbeeld mobieltjes dan zie je dat de circulaire economie daar geen antwoord op kan geven. Men moet weer op zoek naar andere manieren -met weer risico's- om aan de groeiende vraag te kunnen voldoen.[opweg]
---
[opweg] Op weg naar een circulaire econopmie: Hoe staat Nederland ervoor?, scientas 3 febr 2021 https://scientias.nl/op-weg-naar-een-circulaire-economie-hoe-staat-nederland-er-voor/ Economische groei is overbodig in de ev ec. Door de burgers centraal te stellen in plaats van het geldsysteem kan een bloeiende economie ontstaan zonder noodzaak voor groei.
En zoals al eerder vermeld zullen burgers anders gaan denken over consumeren. Er is dan geen behoefte aan meer producten. Het woordje moet roept bij nogal wat mensen weerstand op. Toch is het woord moet in de titel wel van toepassing:

Veel mensen op Aarde leven in armoede. En de wereldbevolking groeit. Iedereen wil op zijn minst een menswaardig leven.

Maar als iedere wereldburger een leven gaat leiden zoals wij dat nu doen dan hebben we drie of vier Aardes nodig. Dus moeten we ons gedrag allemaal gaan aanpassen aan de grenzen van de Aarde. Deze gedragsaanpassing is niet alleen noodzakelijk voor het goed omgaan met onze grondstoffen. Gedragsverandering is uiteraard een veel besproken thema in 7. en 8.. Omdat dit onderwerp breed is en details elders in 7. en 8. uitvoerig aan bod komen wordt nu volstaan met een globale toelichting.
Gedragsverandering lukt nauwelijks binnen de vrije markt. De ev ec vormt een zinvol alternatief omdat deelnemers aan de ev ec hun gedrag op een vanzelfsprekende wijze aanpassen aan wat goed is voor de Aarde. Zowel de mensen die nu nog te veel consumeren, als de armeren die door de ev ec snel een weg kunnen vinden naar een menswaardig bestaan. Wat zijn de mogelijkheden en uitdagingen bij het circulair maken van bepaalde typen afvalstromen?
We beginnen met een inventatisatie van de bulk afvalstromen: De EU streeft naar volledige circulariteit in 2050. Een belangrijke stip aan de horizon. De Nederlandse situatie geeft al aan dat er nogal wat uitdagingen zijn. In 2018 is van alle materialen die in de Nederlandse economie gemaakt en geïmporteerd worden nog geen 10 procent gerecycled. [ned2018] Kijk je naar de door multinationals gehanteerde praktijken dan lijkt circulair nog ver weg.

Van de wereldwijde geproduceerde spullen landt een aanzienlijk deel ongebruikt als chemisch afval op gigantische afvalbergen veelal in derde wereldlanden. [planetairecris]

Ongeveer een derde van de door de grote kledingmerken geproduceerde kleding wordt gemaakt voor het geval dat er meer verkocht wordt. Omdat dit vaak niet het geval is landt deze nieuwe kleding ongedragen op afvalbergen veelal in derde wereldlanden. (2022) [koab]

---
[ned2018] https://www.change.inc/retail/nederland-recyclet-veel-maar-is-nog-niet-heel-circulair-28055 https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2021-integrale-circulaire-economie-rapportage-2021-4124.pdf https://scientias.nl/op-weg-naar-een-circulaire-economie-hoe-staat-nederland-er-voor/ (lange weg, techniek<->gedrag) https://www.volkskrant.nl/economie/2050-de-revolutie-die-nog-30-jaar-duurt~b10ed4fc/
---
[koab] Enorme berg afgedankte kleding gedumpt in Chileense woestijn, Nu.nl 18 januari 2022 https://www.nu.nl/290575/video/enorme-berg-afgedankte-kleding-gedumpt-in-chileense-woestijn.html Tweedehands kleding: een doekje voor het bloeden? De kledingafvalberg blijft groeien. Wat nu? OneWorld 23-52018 https://www.oneworld.nl/lezen/klimaat/tweedehands-kleding-een-doekje-voor-het-bloeden/ Een derde van onze kleding wordt nooit gedragen, nieuwsuur 5 okt 2019 https://www.youtube.com/watch?v=RvENwX6g_MI

Voor een multinational als Amazon is het goedkoper om de vele teruggezonden spullen niet te hergebruiken. Het controleren van de teruggezonden goederen en het opslaan ervan is duurder dan het dumpen en nieuwe kopen. Onder druk van de publieke opinie heeft het bedrijf haar werkwijze rond 2020 aangepast. Naast deze niet circulaire instelling van veelal multinationals zijn er ook andere belemmeringen.
Een aspect van circulair is dat bij het hergebruiken van grondstoffen en materialen vaak veel energie nodig is. Ook als alle energie via duurzame bronnen (wind, zon) opgewekt zouden worden dan nog is er energie nodig om die windmolens en zonnepanelen te maken. Echter maar een klein deel van de energie (zo'n 11% in 2021) wordt duurzaam geproduceert. Voor volledig recyclen van de bulk aan goederen en grondstoffen zijn meer belemmerigen. Dit wordt uitstekend beschreven in de de literatuur. Hier wordt ook aangegeven: 'Nederland volledig circulair in 2050' moet met een korrel zout worden genomen. [zpwer]

---
[zpwer] https://www.managementimpact.nl/artikel/circulaire-economie-deel-1-doelen-definities-en-strategieen/ https://www.managementimpact.nl/artikel/de-vrije-markt-beperkt-de-circulaire-economie-deel-2/ Hernieuwbare Energie in Nederland 2020, CBS 30 sept 2021 https://www.cbs.nl/nl-nl/longread/aanvullende-statistische-diensten/2021/hernieuwbare-energie-in-nederland-2020 (zo'n 11% hernieuwbare energie in 2021) In kringetjes vooruit. De circulaire economie als recept voor duurzaamheid, Universiteit van Leiden 26 februari 2016 https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/access/item%3A2942170/view https://circulareconomy.europa.eu/platform/sites/default/files/pbl-2019-circulaire-economie-in-kaart-3401.pdf Als het gaat de bulk aan stoffen die we gebruiken dan is een aanzienlijk deel niet circulair te maken, zoals aangegeven is in de literatuur. [zpwer] Verduurzaming gaat daarom een echte omslag vergen. Als het gaat om het circulair maken van bulkstoffen dan zijn er in de literatuur globaal twee typen oplossingen te onderscheiden: Technische aanpassingen (in de breedste zin) en gedragsverandering.
Het merendeel van de wetenschappers realiseert zich wel dat technische oplossingen van relatief korte duur zullen zijn. De economische groei en de groei van de wereldbevolking zorgt ervoor dat de mensheid weer snel met de beperkingen van de aardse grondstoffen te maken krijgt.
Maar ook van gedragsverandering zien veel wetenschappers als moeilijk haalbaar. Men beveelt gedragsverandering wel aan en hoopt overheden dit teweeg gaan brengen.

In 7.6. is al aan bod gekomen dat in de ev ec gedragsverandering die ervoor zorgt dat toekomstige generaties ook nog een goed leven kunnen hebben vanzelfsprekend is. Als deze zorg voor onze kinderen betekent dat we anders moeten omgaan met onze grondstoffen dan kan en zal de samenleving in de ev ec daar op anticiperen. In 3.4. is aangegeven dat zeldzame aardmetalen voor de elektronica tijdens het omslagtraject schaars gaan worden. Ook de aardmetalen die een vitale rol spelen bij de bouw van windmolens, zonnepanelen en elektrische auto's zulllen door de grote vraag tijdens de energietransitie schaars worden. In de vrije markt is het 'business as usual' totdat er geen ontkomen meer aan is. We gaan door op de oude manier totdat het niet meer kan. Dan ontstaan er gigantische tekorten en er is geen uitgestippeld plan over hoe verder.

Als de grondstoffen voor onze computers en onze mobieltjes echt schaars worden dan is er in de vrije markt dus weinig alternatief. Overheden die dat soort problemen liever aan de markt overlaten zullen dan ook nauwelijks een alternatief kunnen bieden. Bedrijven krijgen minder de beschikking over technologie waar ze van afhankelijk zijn. Het economisch systeem gaat daardoor haperen.
En de burger krijgt niet meer wat hij jarenlang als een vanzelfsprekendheid tot zijn beschikking had. De Westerse beschaving zal moeilijk kunnen omgaan met dit soort veranderingen, verslaafd als we zijn aan onze moderne verworvenheden. Ook zijn velen moeilijk in staat om zich aan te passen aan een leven met minder moderne technologie. Vraag iemand geboren na 1980 maar eens een dag zonder mobiel door te brengen.

In de vrije­markt­economie leiden deze ontwikkelingen tot een negatieve spiraal omdat we individualistisch zijn ingesteld en gericht zijn op het eigen belang. De geschiedenis leert dat dit soort veranderingen leiden tot veel maatschappelijke onrust, verdeeldheid en agressie. De sociale cohesie neemt af en de samenleving komt in de overlevingsmode. In de ev ec leiden dit soort ontwikkelingen nauwelijks tot serieuze schade aan het economisch systeem. Er zal geen werk­loos­heid ontstaan en het ecosysteem van organi­saties zal worden aangepast aan de nieuwe behoeften van de lokale bevol­king, maar zal gewoon in tact blijven.

We zullen ons gaan voorbreiden op vervangende technologie die waarschijn­lijk minder mogelijkheden heeft. De werkzaamheden in bedrijven en overheden zullen anders -primitiever- moeten worden vormgegeven. Het lange termijn beleid van de ev ec maakt dat we daar tijdig mee beginnen, zoals ook verderop in deze subparafraaf nog wordt toegelicht.

Zoals al in 7.6. toegelicht zijn mensen in de ev ec veel beter in staat om zich aan te passen aan een nieuwe realiteit. Binnen de ev ec kijken mensen hoe zij binnen de geven omstandigheden hun echte behoeften kunnen vervullen. Niet welvaart maar welzijn staat centraal. Om even terug te komen op 'Vraag iemand geboren na 1980 maar eens een dag zonder mobiel door te brengen´: Het mobieltje staat centraal in de vrijemarkt omdat het mobiel het verdieninstrument van multinationals is. Via het mobiel worden mensen door allerlei platforms benaderd met producten en diensten. De Googles, Facebooks en Tiktoks van deze wereld hebben er alle belang bij om ons zoveel mogelijk online te houden. Het effect daarvan is dat we veel minder persoonlijk contact hebben en minder met elkaar communiceren terwijl we elkaar aankijken.

In de ev ec zijn we niet meer interessant voor de multinationals omdat we kopen bij organisaties binnen de ev ec. Elders is toegelicht dat er nauwelijks meer plaats is voor multinationals in een volwassen ev ec. Hierdoor krijgen we geen prikkels meer om voortdurend online te blijven.
Ook de mensen die na 1980 geboren zijn zullen daardoor weer de behoefte krijgen aan een gewoon gesprek van mens tot mens. Als een gesprek van mens tot mens weer de norm wordt passen we ons net zo snel weer aan als we verslaafd zijn geraakt aan de smartphone. We gaan elkaar weer in de ogen kijken. Rond 2020 wordt kunstmest op het overgrote deel van de landbouwgronden gebruikt om de grond te bemesten. Onder andere het gebruik van kunstmest heeft ertoe geleid dat het overgrote deel van de landbouwgrond van onze planeet aangetast is. [mbc]

Fosfaat is een belangrijke grondstof voor kunstmest. In 3.4. is aan bod gekomen dat als we zo doorgaan hebben rond 2030-2050 de piekwinning van fosfaat hebben gehad. En in principe is het mogelijk om te werken zonder kunstmest. Als we de bodem weer gaan voeden met koolstofrijk organisch materiaal en deze zo min mogelijk verstoren dan blijkt dat in de bodem zelf weer fosfaat wordt aangemaakt. [Mycorrhizale schimmels]

De EU gaat ervan uit dat met haar Grean Deal de EU zelfvoorzienend zal zijn in 2050. Mits we een grote inspanning verrichten. De Europese Commissie wil het gebruik van 'gewas­beschermings­middelen' tegen 2030 te halveren en het gebruik van kunstmest met 20% te verminderen. Zij streeft naar een aandeel biologische landbouw van 25%. [EUzelf2050]

Ook wetenschappelijk onderzoek wijst in de richting van een groter aandeel biologische landbouw. Dit kan ook weer niet zonder gedragsverandering bij de consument. Wetenschappelijke studies tonen aan dat de biologische landbouw de wereld in 2050 kan voeden, [Biokanwereldvoeden] maar tegengeluiden zijn er uiteraard ook. [Tegengeluid:]

Regeneratieve landbouw is ook een manier om kunstmest overbodig te maken. Ook daarmee worden met name in de VS goede resultaten geboekt. [regenerat]

Bij het bepalen van welke maner van landbewerking het meest geschikt is, zullen er keuzes gemaakt moeten worden. Keuzes waar iedereen zich gaat achter gaat scharen. Anders zal het resultaat niet optimaal kunnen zijn. En dat laatste is nauwelijks mogelijk in een vrije markt.
De EU doet het op dit punt redelijk. En goed gezien de positie waarin de EU zich bevindt. De EU maakt in ieder geval duurzamere keuzes gericht op de toekomst. Het zand in de 'EU landbouw-motor' komt van de boeren die in de positie waarin ze zich bevinden maar moeilijk kunnen/willen veranderen, van de lobby rond de landbouwindustrie en van de lidstaten die proberen om er zoveel mogelijk voor zichzelf uit te slepen.

Zoals al meermaals is toegelicht, zal in een volwassen ev ec 'geen zand in de motor' terecht komen. Ook gedragsverandering zal daaraan bijdragen. Het sterk verminderen van onze vlees- en zuivelconsumptie zal veel verbetering brengen.
Hierdoor worden er minder dieren gehouden, hoeft er minder veevoer geproduceert te worden en is er dus minder landbouwgrond nodig. Dat vermindert het fosfaatgebruik.
Omdat er per inwoner minder landbouwgrond nodig is, wordt de voedselschaarste rond 2050 tgv de wereldwijde bevolkingsgroei beter hanteerbaar.
Ook het klimaatprobleem wordt enigsinds verminderd doordat minder veehouderij leidt tot minder broeikasgassen.

Dat mensen in de ev ec bereid zijn tot dit soort gedragsverandering is al uitvoerig aan bod gekomen in 7.6.. Omdat de ev ec gericht is op de lange termijn zal er geanticipeerd worden op toekomstige tekorten aan kunstmest. De integrale aanpak binnen de ev ec maakt dat ook het verlies aan biodiversiteit -7.9.- en de te verwachten wereldwijde voedselcrises vanaf 2030-2050 -7.14.- betrokken worden in het kunstmestbeleid.

De landbouw in de ev ec is georganiseerd rond boerenorganisaties ipv boerenbedrijven. Een organisatie is een samenwerkingsverband tussen de boer en zijn klanten. Door deze organisatievorm zijn boeren optimaal flexibel. Iedere ingrijpende verandering, zoals het overgaan naar biologische landbouw of regeneratieve landbouw, verloopt daarom in principe soepeler. De veranderingen en mogelijke bijbehorende innovaties worden en kunnen worden gedragen door de lokale samenleving, ook financiëel.
Het beleid van de ev ec kan daarom soepel worden vormgegeven.

---
[mbc] Alarm voor de mondiale bodemcrisis: kwaliteit agrarische grond holt keihard achteruit, Reporters Online 2 mei 2022 https://reportersonline.nl/alarm-voor-de-mondiale-bodemcrisis-kwaliteit-agrarische-grond-holt-keihard-achteruit/ https://www.nemokennislink.nl/publicaties/fosfaatmijnen-raken-leeg-tijd-voor-hergebruik/
---
[fosher] https://www.nemokennislink.nl/publicaties/fosfaatmijnen-raken-leeg-tijd-voor-hergebruik/
---
[belfosf] Hergebruik van grondstoffen uit afvalwater, RIVM 2015 https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2015-0206.pdf
---
[regenerat] Regeneratieve landbouw in de VS in opmars, Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit mei 2020 https://www.agroberichtenbuitenland.nl/landeninformatie/verenigde-staten/achtergrond/bodemverbetering_sp Kiss the Ground, Netflix 2020 https://www.netflix.com/nl/title/81321999 Documentaire Kus De Grond op https://consciousplanet.org/nl/soil https://www.sustainablefoodsupply.org/zes-stappen-voor-wereldwijde-duurzame-voedselzekerheid-in-2050/ Wat als… onze landbouw regeneratief zou zijn?, MaatschappijWij 13 juli 2022 https://maatschapwij.nu/blogs/regeneratieve-landbouw/

---
[Mycorrhizale schimmels] Mycorrhizale schimmels werken samen met fosfaatsolubiliserende bacteriën, die fosfaat vrij kunnen maken uit hun chemische binding. De schimmels vervoeren de fosfaat naar planten en bomen, die anders bijna niet aan fosfaat zouden kunnen komen. Er is dus geen fosfaatcrisis, maar een bodemlevencrisis. Als we de bodem weer gaan voeden met koolstofrijk organisch materiaal en deze zo min mogelijk verstoren (door minimale bodembewerking, maar ook door te stoppen met het gebruik van kunstmest en pesticiden), kunnen deze natuurlijke processen weer op gang komen. https://www.duurzaammbo.nl/kennisbank/57-kennisbank/planet/4347-schaarsegrondstoffen-2
---
[EUzelf2050] Met Biologische landbouw kan EU zelfvoorzienenend zijn in 2050: ON AN ACTION PLAN FOR THE DEVELOPMENT OF ORGANIC PRODUCTION, EU 25-3-2021 https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/food-farming-fisheries/farming/documents/com2021_141_act_organic-action-plan_en.pdf Organic farming could feed all of Europe by 2050, say scientists, euronews.com 21/06/2021 https://www.euronews.com/green/2021/06/21/organic-farming-could-feed-all-of-europe-by-2050-say-scientists
---
[Biokanwereldvoeden] Zes stappen voor wereldwijde duurzame voedselzekerheid in 2050, sustainablefoodsupply 6 maart 2020 https://www.sustainablefoodsupply.org/zes-stappen-voor-wereldwijde-duurzame-voedselzekerheid-in-2050/ Biologische landbouw kan de hele wereld voeden, Duurzaamnieuws 11 maart 2018 https://www.duurzaamnieuws.nl/biologische-landbouw-kan-de-hele-wereld-voeden-2/ Kan bio de wereld voeden?, bionext.nl https://bionext.nl/wat-doen-we/advies-en-onderwijs/biologische-vragenlijn/faq/Biologisch/kan-bio-de-wereld-voeden/ Wat we weten over Biologische en wereldvoedselproductie, wur https://edepot.wur.nl/116034
---
[Tegengeluid:] Kun je de wereld voeden en tegelijk de natuur redden? de Correspondent 2016 https://decorrespondent.nl/3932/kun-je-de-wereld-voeden-en-tegelijk-de-natuur-redden/878665980324-178fe959 Opinie: Duurzaam’ en ‘biologisch’ staan elkaar in de landbouw voorlopig nog in de weg,de Volkskrant 13 oktober 2021 https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/opinie-duurzaam-en-biologisch-staan-elkaar-in-de-landbouw-voorlopig-nog-in-de-weg~b04b5b75/ Tegengeluid op het tegengeluid: Is biologische landbouw slechter voor het klimaat? Tuurlijk niet, een antwoord! https://biomijnnatuur.be/nieuws/antwoord-zweedse-studie In de volgende subparagraaf 7.12. wordt toegelicht waarom de ev ec de potentie heeft om tot een mondiaal economisch systeem uit te groeien. Een mondiaal economisch systeem dat, in ieder geval na 2040, meer economische slagkracht heeft dan de huidige economische grootmachten. Op het moment dat grondstoffen erg schaars zijn of op een andere manier niet beschikbaar zijn, dan kunnen landen daar eigen voordeel mee willen halen. Dat leidt tot spanningen tussen landen. [grondspan] In 2022 schatten experts de kans dat China in periode 2022-2032 een grondstoffenembargo oplegt zo'n 60 procent. [chipoorlog] Als ev ec een economisch systeem van betekenis is dan maken een groot aantal landen onderdeel uit van de ev ec. Deze landen hebben er belang bij om de samenwerking binnen dit economisch systeem, waar ieder land voordeel van heeft, in stand te houden en niet te schaden.
Deze samenwerking is gebaseerd op fairness. Er wordt daarom gestreefd naar een samenwerking bij de verdeling van grondstoffen waarbij ieder belanghebbend land zoveel mogelijk recht wordt gedaan. De economische slagkracht van de landen binnen de ev ec is rond 2040 maar zeker daarna zo groot dat zij ook in staat zijn landen buiten het de ev ec ertoe te bewegen geen geopolitiek bedrijven met grondstoffen. Unfair handelen wordt afgestraft door de ev ec als geheel.

Daarnaast zullen de economieën van landen die gericht zijn op samenwerking minder een bedreiging vormen dan landen in de vrije markt. Hierdoor is de noodzaak om te domineren, bijvoorbeeld met grondstoffen, voor sommige landen minder urgent.

----
[grondspan] Grondstoffen schaars door geopolitiek, NEMO kennislink 2012 https://www.nemokennislink.nl/publicaties/grondstoffen-schaars-door-geopolitiek/ Analyse grondstoffenstrijd, De vuile strijd om de metalen van de toekomst, de Volkskrant https://www.volkskrant.nl/kijkverder/track-en-trace/v/de-vuile-strijd-om-de-metalen-van-de-toekomst/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F
----
[chipoorlog] In de chipoorlog met China is Amerika bezig aan een omsingeling, en is Nederland pion, de Volkskrant 16 dec 2022 https://www.volkskrant.nl/economie/in-de-chipoorlog-met-china-is-amerika-bezig-aan-een-omsingeling-en-is-nederland-pion~b4c3242e/

7.12. Geopolitieke conflicten beter op te vangen in evenwichtseconomie

De voornaamste geopolitieke uitdagingen nog even op een rijtje:
In 3.5. zijn aan bod gekomen de wens van China om Taiwan in te lijven, Rusland dat geopolitiek gezien mogelijk sterker gaat worden en de EU meer gaat bedreigen, het groeien van een scheiding tussen 'het Westen' en landen onder de paraplu van China en Rusland. Zoals hierboven besproken zullen grondstoffen ook onderdeel zijn van deze geopolitiek. President Xi heeft ervoor gezorgd dat hij een grote machtsbasis heeft en dat hij lang aan de macht kan blijven. De Chinese geschiedenis leert dat eerdere leiders met een vergelijkbare macht door hun autoritaire optreden ook problematische perioden hebben veroorzaakt. [hzcdvx] Het opereren van Xi als absoluut leider zonder echte tegenspraak zou ook die kant op kunnen gaan.
Daarnaast gaan de problemen die rond 2040 op China afkomen China hard raken.

Het is daarom te verwachten dat Xi en/of de communistische partij een andere koers zal moeten gaan varen.
China heeft namelijk een grote welvarende klasse [vhezem] en een welvarende middenklasse die zal handelen op het moment dat de eigen belangen in het geding komen. En zij kunnen ook handelen omdat de Chinese ICT infrastructuur (kamera's in publieke ruimten, controle op internet) die de burgers controleert na 2040 zoals zoveel zaken gebrekkig gaat functioneren.
De welvarende klasse zal haar geld, kennis en kunde elders gaan inzetten waardoor het land in grotere problemen komt. Gelet op de problemen die de bevolking gaat ervaren is in ieder geval veel onvrede te verwachten. Hoe dat uitpakt is moeilijk te voorspellen, maar het zal waarschijnlijk wel zorgen voor interne instabiliteit. Als Xi al veel eerder dan 2040 pogingen heeft ondernomen om Taiwan in te lijven dan zal de Chinese economie waarschijnlijk te leiden krijgen onder de sancties van het Westen. Hoe de machtverhoudingen in de wereld daarna zullen zijn is moeilijk te voorspellen. Maar China zal daardoor waarschijnlijk slechter voorbereid op de ontwikkelingen vanaf 2040.

China heeft geen echte bondgenoten op NoordKorea na. (ook Rusland niet) [hzcdvx] China vergrooot zijn macht in de wereld door landen economisch afhankelijk te maken. [chmb] Op het moment de Chinese economie na 2040 sterk afzwakt wordt de machtspositie wereldwijd wankeler in zullen economisch afhankelijke landen een eigen koers gaan varen.

Met het instorten van de wereldwijde economische activiteiten na 2040 zal de met name de Chinese economie sterk krimpen. Hierdoor zijn veel grondstoffen en producten van buiten minder nodig. Het is daarom te verwachten dat China beduidend minder aspiraties in het buitenland zal hebben. China moet haar grip op het buitenland loslaten. Het is ook te verwachten dat China dan haar ambities met Taiwan (als het nog geen actie ondernomen heeft) zal bijstellen. China heeft al eens in haar geschiedenis onder grote druk de overstap gemaakt naar een ander economisch systeem: Deng Xiaoping, regeerperiode 1978 - 1989, heeft China omgevormd van een gesloten socialistisch economisch systeem naar een economie waarin telkens meer vrije markt werd toegelaten.
Ook na 2040 zal de druk om weer radicale veranderingen door te voeren groot worden.

In 5. en 6. is duidelijk gemaakt dat de vrije markt, op wat voor manier dan ook aangepast, niet voldoet. In 7. en 8. wordt duidelijk gemaakt dat de ev ec wel een weg omhoog zou kunnen bewerkstelligen. Dat kan de communistische partij triggeren. Peking zal uiteraard wel een eigen draai aan de ev ec proberen te geven. Echter daar is maar beperkte speelruimte voor. Want iedere aanpassing richting de oude Chinese situatie leidt al snel tot een systeem dat minder goed functioneert.

Daarbij komt de de ev ec ook een antwoord heeft op andere problemen die kenmerkend zijn voor de vrije markt en waar China ook mee worstelt.
Xi spreekt zich altijd scherp uit tegen " corruptie, extravagante levensstijl en overmatige consumptie" en pleit voor een meer "sober leven". China wil de kloof tussen arm en rijk kleiner maken. Een doelstelling van China is om iedereen uit de armoede te halen. Bij de bovenstaande links wordt toegelicht dat de ev ec een goed antwoord heeft op deze problemen.

Ook is het niet ondenkbaar dat de ev ec na 2040 een groot economisch systeem is, zie toelichting verderop. Als China dan deelneemt aan de ev ec dan zal dat voor China voordelen opleveren.

Als op enig moment na 2040 de nood echt aan de man komt dan is het vrij logisch dat de Chinese overheid in eerste instantie beperkte lokale experimenten met de ev ec toestaat. Omdat die eerste stapjes een veel stabielere, welvarendere samenleving zullen opleveren ligt uitbreiding voor de hand.

---
[hzcdvx] Deze hoogleraar doet je begrijpen hoe China werkt (en wat het Chinese belang is in de oorlog in Oekraïne) , 12 maart 2022 https://decorrespondent.nl/13196/deze-hoogleraar-doet-je-begrijpen-hoe-china-werkt-en-wat-het-chinese-belang-is-in-de-oorlog-in-oekraine/930222355392-55e7535e Hoe ziet de Chinese droom van Xi Jinping eruit?, npokennis https://npokennis.nl/longread/7745/hoe-ziet-de-chinese-droom-van-xi-jinping-eruit
---
[vhezem] Voor het eerst zijn er meer rijke Chinezen dan vermogende Amerikanen, RTL Nieuws 2019 https://www.rtlnieuws.nl/economie/life/artikel/4892106/rijke-chinezen-amerikanen-wereldwijd-vermogen-rijkdom-verdeling [chmb] Met miljardenleningen als machtsmiddel muilkorft Xi Jinping andere landen, EW 30 september 2021 https://www.ewmagazine.nl/buitenland/opinie/2021/09/met-miljardenleningen-als-machtsmiddel-muilkorft-xi-jinping-andere-landen-847551/ Biden worstelt met Chinastrategie: de VS komen meer halen dan brengen, de Volkskrant 13 mei 2022 https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/biden-worstelt-met-chinastrategie-de-vs-komen-meer-halen-dan-brengen-is-het-gevoel-in-zuidoost-azie~b13d16612/ Ongeacht of de oorlog met Oekraïne na 2022 lang blijft voortduren of snel stopt, Rusland blijft in de periode tot 2040 nog een belangrijke geopolitieke speler.

Rusland zal door de klimaatverandering waarschijnlijk over meer landbouwgrond beschikken. Daarnaast heeft het invloed op de voedselpolitiek in Kazachstan. Ook een belangrijke leverancier van voedsel op de wereldmarkt. Op het moment dat voedselschaarste wereldwijd nijpend wordt, vanaf 2030, heeft Rusland daarmee mogelijk een geopolitiek instrument in handen. Maar ook in Canada, delen van de VS en Scandinavië komen er landbouwgebieden bij door opwarming van de Aarde. Daarom is het de vraag of de voedselcrises na 2030 Rusland meer politieke macht in het buitenland opleveren.

Ook heeft Rusland (via Kazachstan) invloed op meer dan 45% van de Uraniumleveringen wereldwijd. En gezien het toenemend aantal kernreactoren in de wereld worden alle Uraniumleveranciers belangrijk. Als Rusland hiermee geopoltiek gaat bedrijven tov het Westen dan zal het Westen zal zeker schade van gaan ondervinden.

Al met al zou Ruslands geopolitieke macht in de aanloop naar 2040 kunnen toenemen, maar zeker is dat allerminst. In Rusland zelf zorgt klimaatverandering [rskv] en ernstige milieuverontreiniging [rvmvo] voor minder goed draaiende maatschappij. Omdat intern de zaken niet op orde zijn kan Rusland minder effectief geopolitiek bedrijven. De geopolitieke macht van Rusland zal sneller minder worden dan die van de andere geopoltieke spelers, zoals we nu gaan zien:

Met het inzakken van de machtsbasis van China na 2040 zal ook de machtsbasis van Rusland verzwakken.

Olie en gas hebben Rusland tot dan toe een machtige positie gegeven. Met het inzakken van de wereldwijde economie en/of de overgang naar duurzamere energie zal ook de vraag naar olie en gas inzakken. Rusland kan daardoor minder effectief geopolitiek bedrijven met deze brandstoffen.

De Russische economie stort echter al in ver voordat de wereldeconomie instort.
Een groep regeringsgezinde oligarchen leidt namelijk grote delen van de economie. En de Russische economie draait voor een groot deel op olie. Hierdoor is de economie weinig vernieuwend en heeft Rusland weinig eigen hoogwaardige industrie. Als dat de eerste serieuze problemen in de globale productieketens optreden dan zal Rusland dat als eerste merken. Gebrek aan hoogwaardige apparatuur maakt dat de economie inzakt.

---
[vsr] Rol Rusland in mondiale voedselzekerheid steeds groter, Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit https://www.agroberichtenbuitenland.nl/specials/voedselzekerheid/rusland
Verschuift de landbouw naar het noorden door opwarming?, De Nieuwe Oogst 18-6-2021 https://www.nieuweoogst.nl/nieuws/2021/07/16/verschuift-de-landbouw-naar-het-noorden-door-opwarming
---
[rskv] Rusland spreekt zorgen uit over klimaat, doet mee met Parijsakkoord https://www.nu.nl/klimaat/6001217/rusland-spreekt-zorgen-uit-over-klimaat-doet-mee-met-parijsakkoord.html
---
rvmvo] Greenpeace: 'Ecologische ramp Oost-Rusland onthulde meer milieuproblemen'.Nu.nl 3 aug 2022 https://www.nu.nl/buitenland/6085212/greenpeace-ecologische-ramp-oost-rusland-onthulde-meer-milieuproblemen.html Wetenschappers pogen cijfers over vervuilde steden te verdoezelen https://raamoprusland.nl/actueel/1834-wetenschappers-pogen-cijfers-over-vervuilde-steden-te-verdoezelen Milieuramp Nornikel toont kwetsbaarheid van het poolgebied, Raam op Rusland https://www.raamoprusland.nl/dossiers/economie/1696-milieuramp-nornikel-toont-kwetsbaarheid-van-het-poolgebied Milieukwesties in Rusland https://stringfixer.com/nl/Environmental_issues_in_Russia (rare site) Milieu in Rusland, frwiki.wiki https://nl.frwiki.wiki/wiki/Environnement_en_Russie Voor het Kremlin is een machtig Rusland dat een belangrijke plaats op het wereldtoneel heeft van groot belang. Het lot van burgers is daarbij van ondergeschikt belang.

In de ev ec is het in stand houden van een grote machtsbasis door een afzonderlijk land niet mogelijk. De ev ec is namelijk gericht op samenwerken. Ook staan burgers centraal in de ev ec. Burgers en organisaties in de ev ec werken toekomstgericht samen op basis van gelijkwaardigheid. Zij bepalen zelf welke richting de economie op gaat. Dat maakt dat het Kremlin niet entousiast zal zijn over een ev ec binnen en buiten haar landsgrenzen.

De economie van Rusland is echter maar twee maal zo groot als die van Nederland. China valt na 2040 weg als belangrijke 'partner' en in geopolitiek opzicht zijn er wellicht minder mogenlijkheden dan gehoopt.

Na 2040 is de ev ec uiteindelijk het enige systeem dat haar economie nog overeind kan houden, zoals verderop uitgebreid toegelicht. Met het groeien van de ev ec wordt het op een gegeven moment moeilijk voor Rusland met haar eigen toch al niet te sterke economie om om de ev ec heen te kunnen. En handel drijven met de ev ec betekent nu eenmaal dat de eigen economie anders wordt vormgegeven, met andere normen en waarden. De eigen economie zal daardoor wel beter gaan draaien.
Als na 2040 ook het Kremlin zelf geraakt wordt door de rampen en er is op een gegeven moment behoefte aan een uitweg uit de noodsituatie dan komt de ev ec in beeld.

Zoals we niet hebben gezien licht het in de lijn der verwachting dat de Russiche economie veel eerder inzakken dan de economieën van de meeste Westerse landen. Ook als het Kremlin geen stappen onderneemt, dan onstaat na 2040 uiteindelijk toch veel eerder dan bij andere landen een situatie waarin de chaos zo groot is dat het Kremlin effectief geen zeggenschap meer kan uitoefenen over geheel Rusland en de landen in zijn invloedssfeer.
Of de ev ec dan zijn intrede doet in Rusland en omringende landen hangt ervan af hoe goed de ev ec dan georganiseerd is. Belangrijk is daarbij hoe goed de ev ec in staat is om deze landen te ondersteunen bij het opzetten van sterke lokale economieën naar model van de ev ec.
Ondanks de anti-Westerse propaganda en de berustende houding van de bevolking [berRusl] zal de uitzichtsloze situatie een deel van de Russische bevolking ertoe bewegen deel te nemen aan de ev ec. Als de chaos in Rusland groot is dan zal de wens om kunnen te overleven en zelfs een beter leven te hebben voor velen echter zwaarder gaan wegen.



---
[berRusl] Waarom de meeste Russen niet demonstreren voor Navalny, Volkskrant 19 jan 2021 https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/waarom-de-meeste-russen-niet-demonstreren-voor-navalny~b3d7e80c/ In de EU is het geloof in het neoliberalisme nog lang aanwezig, ook al is daar geen rationele grondslag meer voor. Rond 2022 begint de EU met zaken als de Green deal, Fit for 55 [Fitfor55] het neoliberalisme langzamerhand uit te faseren. De vrije markt blijft dan echter nog een rotsvast onderdeel van de koers van de EU.

De ev ec past niet in veel van de wetten die de EU heeft vastgelegd over het functioneren van de vrije markt omdat er binnen de ev ec letterlijk geen vrije markt meer is. Dat gaat op EU nivo wat spanningen opleveren.

Verderop wordt toegelicht waarom de ev ec relatief snel kan groeien. In de EU zal de politiek de ev ec in vergelijking tot diktaturen relatief weinig in de weg leggen: De groei van de ev ec is het resultaat van de keuze van vrije burgers om hun economie anders te organiseren. In de EU kunnen burgers verschillende beweegredenen hebben om deel te nemen aan de ev ec.

Burgers in de West-Europese landen gaan deelnemen aan de ev ec om samen effectief te kunnen handelen bij de toekomstige crises. Er zijn echter veel tegenstrijdige beweegredenen:
In de Nederlandse randstad bijvoorbeeld staat men meer open voor verandering, maar is de sterke hang naar individuele vrijheid een belemmering.
In de rest van Nederland zijn burgers mogelijk meer geneigd om te handelen in het collectief belang, maar heeft men minder belangstelling voor grote veranderingen.
Duitsland is als land meer gericht op de gemeenschap en op samenwerking. Maar Duitsland bouwt ook sterk op haar compitatieve industrie in de vrije markt.

Landen met relatief veel corruptie in Europa zijn; zeker Bulgarije, maar ook Hongarije, Polen, Roemenië en in mindere mate Italië. [corrEU] Burgers in die landen gaan deelnemen aan de ev ec om zich te kunnen ontrekken aan corruptie en armoede.

Maar ook zonder deze dwingende reden is de ev ec aantrekkelijk: Deelname aan de ev ec betekent dat je onderdeel bent van een positieve samenleving die impact kan gaan hebben op de geschiedenis van de mensheid. Ook stelt de ev ec je in staat om zelf hele concrete stappen te zetten die voor jou als persoon belangrijk zijn, maar die in de vrije markt moeizamer verlopen. Al met al is het dus goed mogelijk dat de ev ec sterk groeit in de EU. Als dat zo is dan zal dit ook gevolgen hebben in de geopolitiek. De groei van de ev ec wereldwijd, onder andere geinspireerd door de gebeurtenissen in de EU, maken dat negatieve geopolitieke ontwikkelingen ten goede kunnen worden beïnvloed, zoals we nu zullen zien.

---
Poetin heeft gelijk: Europa wil Oekraïne helemaal niet redden , De Correspondent 18 apr 2014 https://decorrespondent.nl/1058/poetin-heeft-gelijk-europa-wil-oekraine-helemaal-niet-redden/98218819534-8a3c5a71 Fitfor55] Hoe de EU de wereld wil dwingen te verduurzamen, CHANGE.INC 8 jun 2022 https://www.change.inc/industrie/hoe-de-eu-de-wereld-dwingt-te-verduurzamen-38410 [corrEU] EU: Bulgarije scoort allerslechtst op corruptie-index https://www.ad.nl/buitenland/eu-bulgarije-scoort-allerslechtst-op-corruptie-index~a9b19594/
In de EU is het geloof in het neoliberalisme waarschijnlijk nog lang aanwezig, ook al is daar geen rationele grondslag meer voor. De ev ec past niet in veel van de wetten die de EU heeft vastgelegd over het functioneren van de vrije markt omdat er dan letterlijk geen vrije markt meer is.
Bij een in eerste instantie gering deel van de Europese bevolking zullen de ideeën en de principes van de ev ec aanslaan. Elders wordt uitgelegd waaron de ev ec autonoom zal groeien als de ev ec eenmaal in bepaalde gebieden functioneert.
Nederland en wel randstad erg individualistisch en gericht op eigen belang. Moet komen van buiten de randstad. Duitsland veel meer gericht op het collectief. Mogelijk snel intrede. Slechts enkele landen zijn in staat om veel invloed uit te oefenen op veel andere landen. De geschiedenis leert dat deze landen vaak een sterke economie, een grote bevolkingsomvang en/of militaire slagkracht hebben. Anno 2020 zijn dat de VS, China en Rusland.

Is de ev ec in staat om een eigen koers te varen en om tegenwicht te bieden aan geopolitieke krachten van een land of een groep van landen? We zullen nu gaan zien waarom de ev ec in ieder geval zal uitgroeien tot een mondiale economie. Daarna komt aan bod waarom deze mondiale evenwichtseconomie een sterke mondiale geopolitieke speler zal zijn.

---
https://www.ser.nl/nl/Publicaties/geopolitiek GOED, geen aandacht voor klimaatinvloed in Afrika Er zijn een aantal reden waarom de ev ec in de aanloop naar 2040 en daarna snel zou kunnen gaan groeien:

• Er is geen andere optie. Er ontstaat een bewustwordingsproces dat na 2040 de vrije markt zal bezwijken en alleen zoiets als de ev ec kan functioneren. Kleine groepen early adopters [Note earlyadopt] gaan deelnemen aan de ev ec om het straks ook nog een redelijk leven te hebben en/of deel uit te maken van economie die wel nog kan draaien.
• Redenen van deelname voor andere early adopters zijn; klimaat, duurzaamheid, kleinschaligheid en lokaal, een meer menselijke samenleving en niet geld/economie maar mens centraal.
• Na deze beginfase volgt een periode van autonome groei: Als de ev ec eenmaal draait dan zien ook anderen de andere voordelen van deze economie. Ook de mensen die in eerste instantie nog even de kat uit de boom keken gaan nu overstappen op de ev ec.
• Na 2040 wordt het op enig moment pompen of verzuipen. Kies je voor de ev ec (of iets lokaals wat daar op lijkt, zie 8.) dan zijn je overlevingskansen aanzienlijk groter. Dat geldt zowel voor het individu als voor een land.
• En niet onbelangrijk: de ev ec is zo gestructureerd dat het een snelle mondiale goei kan doorlopen.

Het is dus zeer goed mogelijk dat de ev ec een snelle groei doormaakt en dat het een groot economisch systeem kan worden.

---
[Note earlyadopt] Het economisch systeem van de ev ec kan in volle omvang groter zijn dan de economie van de EU, de VS of China:
We hebben net al gezien dat de ev ec relatief snel kan aanslaan in de EU. Mogelijk zal de ev ec zich op een vergelijkbare manier in de VS ontwikkelen en als de nood aan de man komt zou China kunnen volgen.
Hoe zou de groei verlopen in de overige delen van de wereld? Kijken we naar de wereldkaart dan is te zien dat de wereld redelijk gelijk verdeld is in meer democratisch georiënteerde landen en landen met meer autoritaire trekken.



Het ligt meer voor de hand dat burgers in democratisch georiënteerde landen op enig moment gaan deelnemen aan de ev ec. Deze early adoptor landen en hun burgers gaan zich voorbereiden op wat na 2040 komen gaat (Waarom 1.) Of men is geraakt door een of meerdere rampen en ziet de ev ec als enige oplossing. (Waarom 4.)

Bij autoritair geregeerde landen hebben burgers zelf veelal niet de mogelijkheid om zonder toestemming van het regime deel te nemen aan de ev ec. In het gunstigste geval zou het regime, getroffen door een of meerdere rampen, besluiten om haar burgers te stimuleren om deel te nemen aan de ev ec om te redden wat er te redden valt.
Ook is het goed mogelijk dat een regime uiteindelijk geen middelen meer heeft om controle te houden over zijn inwoners. Mogelijk dat burgers dan nog in staat zijn om deel te nemen aan de ev ec. Vertegenwoordigers van de ev ec elders zouden dan het economisch systeem ter plaatste kunnen gaan opzetten volgens het model van de ev ec.

Het kan ook zijn dat het autoritaire regime in economisch opzicht niet om de ev ec heen kan en (een deel van) het land laat deelnemen aan de ev ec. (Waarom 4.) In paragraaf 1. is toegelicht dat de overheid het algemeen belang is gaan verwaarlozen.
In de vrije markt streven burgers en bedrijven hun eigen belang na, hetgeen niet het optimale resultaat levert voor de gemeenschap als geheel. Om het algemeen belang wel te dienen moeten er regels worden opgelegd aan de vrije markt, het reguleren van de vrije markt. Maar de vrije markt brengt op korte termijn ook voordelen voor de schatkist of het banksaldo van de dictator. En het is daarom vaker verleidelijk om niet te reguleren omdat je daarmee jezelf benadeeld. Ook lobbyen bedrijven die benadeeld dreigen te gaan worden door de regulatie.
Bovendien, in geval van democratieën, denken kiezers in termen van de vrije markt en politieke partijen volgen het liefst de opvattingen van hun achterban.

Hierdoor is de overheid de logica, de normen en waarden van de vrije markt telkens meer is gaan internaliseren.

Omgekeerd zal het ook zo zijn dat een overheid die werkt met de ev ec de logica, de normen en waarden van de ev ec zal overnemen. Bijvoorbeeld als in de economie samenwerking centraal staat en de overheid wil voor een project diverse organisaties benaderen voor een zo scherp mogelijke offerte dan loopt dat mank: In de ev ec zullen organisaties met elkaar samenwerken om de opdracht, zonder winstoogmerk, zo goed mogelijk uit te voeren. Daarbij kan iedere organisatie putten uit alle kennis van de collega-organisaties en men kan samenwerken op het personele vlak.

Bedrijven steken veel geld en energie in het binnenhalen van een opdracht. De economie als geheel verliest alleen maar als alle deelnemende bedrijven (op een na) nauwelijks iets gehad hebben aan alle geld en moeite die is gaan zitten in het binnenhalen van de opdracht. Zeker als dat in de ev ec op een veel efficientere manier geregeld kan worden.

Landen die werken met de ev ec hanteren normen en waarden die horen bij samenwerking en zijn gericht op het versterken van elkaar. [Note samenwerking] Deze samenwerking is gericht op het fair met elkaar omgaan. En landen stellen hun gemeenschappelijk belang centraal. Landen in de ev ec hebben ervaren en/of realiseren zich ook dat deze vorm van samenwerking op de lange termijn voor alle deelnemers veel beter uitpakt. Natuurlijk zullen er ook landen bij zijn die liever wat meer letten op het eigen belang ipv het algemeen belang. Daarom zijn er richtlijnen voor samenwerking tussen landen opgesteld. Op die richtlijnen wordt gehandhaafd. Het niet opvolgen van de richtlijnen zal consequenties voor het betreffende land hebben.

Omdat de samenwerking is gebaseerd op fairness zullen eventuele spanningen afnemen: Landen stellen niet hun eigen belang maar hun gemeenschappelijk belang voorop. Deze landen hebben er dan belang bij om de samenwerking binnen dit economisch systeem -waar ieder land voordeel van heeft- in stand te houden en niet te schaden. Het economisch systeem van de ev ec beslaat in volle omvang meer dan de EU, de VS of China. En na 2040 zal het op enig moment een van de weinige economieën zijn die nog operationeel kunnen zijn.

De landen in de ev ec hebben geen gemeen­schappe­lijke krijgsmacht. Maar hun gemeen­schappe­lijke economische belangen en hun samen­werking gericht op het gemeen­schappelijk belang maakt dat zij ook in militiar opzicht elkaars belangen zullen behartigen.

Daarmee heeft de ev ec genoeg mogenlijkheden om geopolitieke bedreigingen van landen buiten haar invloed op een effectieve manier af te wenden. En ook hebben de samenwerkende landen in de ev ec de mogelijkheid om andere landen die hun eigen belang sterk laten prefereren op andere gedachten te brengen. Toch blijft samenwerking de eerste insteek.

----
[Note samenwerking] Samenwerken gaat in dit verband verder dan samenwerking volgens de waarden van de vrije markt. Samenwerken heeft in de vrije markt het primaire doel om er zelf beter van te worden. Er wordt vaak beduidend minder rekening gehouden met de uitkomst voor andere landen in het samenwerkingsverband. Samenwerken in de ev ec betekent dat iedereen elkaars belangen behartigt.

7.13. Instabiliteit in de armere delen van de wereld is beter te voorkomen met de ev ec

In 3.6. is aan bod gekomen dat voor Europa het voorkomen van instabiliteit in Afrika belangrijk is. Een actieve houding van Europa bij het voorkomen van armoede, voedselproblemen en daarmee gepaard gaande honger en geweldsuitbarstingen is in haar eigen belang. Toch doet Europa relatief weinig.

In de wereldkaart hierboven is te zien dat Afrika nogal wat autoritaire regimes kent. Veel van die landen met die regimes bevinden zich rond de evenaar. Daar worden landen het het snelst en het hardst getroffen door klimaatverandering. Het zal niet zo lang duren voordat die landen hulp van buitenaf nodig hebben. Het is waarschijnlijk dat andere landen met een vrije markt dan al genoeg eigen problemen hebben en nauwelijks hulp kunnen bieden. Het toelaten van een rol van de ev ec in deze Afrikaanse landen zou deze landen wél kunnen helpen.

Natuurlijk is het naïef om te denken dat corruptie of een dictatoriaal regime wel zal bijdraaien als de ev ec zich begint te settelen in een land. Maar het is wel mogelijk om uit te gaan van wat wel al werkt en zo langzamerhand meer stabiliteit, economische bloei en samenwerking tot stand te brengen.

In de ev ec zullen regio's in Europa samenwerken met regio's in Afrika. In eerste instantie zal de samenwerking gericht zijn op de humanitaire rampen die zich voltrekken.

Tegelijkertijd wordt begonnen met samenwerking volgens het model van de ev ec. De Europese ev ec zal regio's in Afrika ondersteunen. De ondersteuning houdt in dat een Europese regio en een Afraanse regio op een gelijkwaardige manier handel drijven, kennis uitwisselen en elkaar helpen bij het opzetten van organisaties die producten maken bedoeld voor de andere regio zodat er een gelijkwaardige handelsrelatie kan ontstaan. Deze organisaties gaan ook zorgdragen voor de lokale samenleving, zodat de lokale economie versterkt wordt en de bevolking uit de armoede geraakt. Faire samenwerking houdt overigens ook in dat de Europese economieën de Afrikaanse niet overeind hoeven te houden. De ondersteuning hoeft daarom niet persé financiëel te zijn.

Omdat de regio's elkaar ondersteunen wordt ook gekeken naar hoe geholpen kan worden bij het bereiken stabiliteit in een regio. Daarbij hoort het opzetten van een lokale economie en infrastructuur. En het werken aan het voorkomen of indammen van mogelijke geweldsuitbarstingen in de regio. China investeert op grote schaal in Afrika en krijgt zo invloed. Rusland wint politieke invloed door de autoritaire regimes met militair ingrijpen in het zadel te houden.

In 7.12. is toegelicht dat de volwassen ev ec groter zal zijn dan de geopolitieke grootmachten anno 2020. De ev ec zal wel de verantwoordelijkheid nemen voor het lot van de mensen in Afrika. Met haar geopolitieke invloed zal de ev ec ernaar streven dat de na 2040 onbetaalbare schuldenlast van het land de inwoners in ieder geval minder zal raken. Ook de militaire invloed van een land als Rusland kan sterk verminderd worden door de inzet van de samenwerkende landen binnen de ev ec. De Afrikaanse bevolking krijgt na 2040 te maken met veel tegenslagen die door gemeenschappelijke acties ook vanuit welvarendere landen waarschijnlijk grotendeels voorkomen kunnen worden. In vogelvlucht de bijdrage die de ev ec kan leveren:

Klimaatverandering heeft in grote delen van Afrika een desastreuze uitwerking. In Noord Afrika zullen mensen niet meer kunnen overleven. De inzet van de ev ec zal zijn deze burgers te helpen elders in de regio een bestaan gaan opbouwen, zie ook 7.15.. Deze inspanningen zullen al bij voorbaat beginnen ver voordat de periode van massale sterfte door klimaatverandering is aangebroken. Hiervoor kan de geopolitieke invloed van de ev ec van grote betekenis worden.

Zoals we net zagen zal het streven van de ev ec zijn om stabiele goed functionerende economieën in Afrika van de grond te krijgen. Hierdoor zal de gigantische bevolkingsgroei in Afrika beter in goede banen geleid kunnen worden.
De gigantische bevolkingsgroei in Afrika zou sneller verminderen als het huidige hoge aantal jonge meisjes niet in armoede opgroeit en toegang krijgt tot goed onderwijs en geboortebeperkende middelen.[bevgrojm] Dat is ook wat de ev ec gaat bewerkstelligen. In de ev ec zorgt de economie namelijk ook voor het welzijn van zijn burgers.

Ook kunnen de voedselproblemen, die deels het gevolg zijn van de bevolkingsgroei, wel worden aangepakt binnen de ev ec. Dit wordt toegelicht in 7.14..

Waarschijnlijk zullen er toch humanitaire rampen gaan plaatsvinden of dreigen tegaan plaatsvinden. In 7.15. wordt toegelicht hoe er door de ev ec wordt omgegaan met de daaruit voortkomende vluchtelingenstromen.

---
[bevgrojm] https://spectator.clingendael.org/nl/publicatie/de-gevolgen-van-afrikas-kolossale-bevolkingsgroei

7.14. Voedseltekorten minder problematisch in de ev ec

In 3.7. is aan bod gekomen dat voedselproblemen al sinds 2014 voornamelijk in ontwikkelingslanden toenemen. Ook is het vanaf 2030 waarschijnlijker dat misoogsten zullen optreden die leiden tot een wereldwijde voedselcrises. En vanaf 2050 zal een langdurig wereldwijd voedselprobleem gaan optreden.

Wereldwijde voedseltekorten door misoogsten van basisgewassen (zoals maïs, tarwe en soya) in enkele regio's in de wereld zijn in de ev ec in principe niet aan de orde. In de ev ec wordt namelijk zo lokaal mogelijk geproduceerd. Hierdoor zal ons voedsel niet op een beperkt aantal plaatsen in de wereld geproduceerd worden. En als een lokale oogst mislukt dan zal door de samenwerking andere regio's bijspringen. Als we kijken naar de te verwachten langdurige wereldwijde voedselcrisis na 2050 dan hebben we in 3.7. gezien dat twee elkaar bestrijdende kampen met verschillende benaderingen -technologische benadering versus de ecologische/gedrags verandering /systeem verandering benadering- beiden geen sluitende oplossingen kunnen bieden. In beide kampen consteert het merendeel van de onderzoekers dat een radicale gedragsverandering bij de consument -plat: minder vlees- noodzakelijk is. In de ev ec is de consument op de hoogte wat het effect van zijn consumptie op de rest van de wereld is en de consument is flexibel genoeg om zijn consumptiepatroon aan te passen. Dit is al uitvoeriger aan bod gekomen in 7.6.. En uiteindelijk is een verandering van consumptiepatroon een collectieve beslissing waarvan de naleving ook door het collectief wordt gedragen en gehandhaafd. Ook is het vraagstuk grotendeels een verdelingsvraagstuk: Als het voedsel beter verdeeld zou worden dan zou het voedselprobleem geheel of gedeeltelijk -afhankelijk van het onderzoek- zijn opgelost.

Maar zo'n grootschalige herverdeling is een vrije markt nauwelijks mogelijk. Immers de koopkrachtige consument kan vaak zijn deel kopen ten koste van de consument uit het armere deel van wereld. Ook is het onwaarschijnlijk dat zo'n grootschalige herverdeling door de rijkere landen wordt georganiseerd.

Het voedselprobleem zal in de ev ec minder catastrofaal zijn doordat het verdelingsvraagstuk op globaal niveau wel kan worden aangepakt. In de ev ec is er namelijk samenwerking tussen alle regio's in de wereld. Die regionale samenwerking zorgt er voor dat regio's elkaar ondersteunen op basis van gelijkwaardigheid en fairnes.

Of een -volwassen- ev ec uiteindelijk de vele voedselproblemen zal kunnen oplossen of in ieder geval grotendeels zal kunnen verlichten hangt af van welke wetenschappelijke publicaties als uitgangspunt genomen worden. Als je bijvoorbeeld er vanuit kunt gaat dat het voedselprobleem van na 2050 uitsluitend een verdelingsvraagstuk is dan zal de ev ec hierop een sluitend antwoord hebben. Maar ook met een grootschalige systeemverandering is het mogelijk om de voedselproblemen vanaf 2050 te vermeiden. [zzove] Dat blijkt moeilijk te realiseren. Zoals al eerder uitvoerig aan bod gekomen is, is deze systeemverandering wel mogelijk in de ev ec.

---
[zzove] Wetenschappers komen een grootschalige systeemverandering op zes verschillende gebieden, een systeemverandering die prima gedragen kan worden door de ev ec:
Zo zou ons voedelsysteem eruit kunnen zien in 2050, VPROTegenlicht 27 januari 2021 https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/lees/artikelen/2021/prijswinnende-systeem-milieu-verantwoord-vlees-eten.html technologen en ecologen staan lijnrecht tegenover elkaar https://www.volkskrant.nl/kijkverder/2018/voedselzaak/artikelen/weg-met-het-hokjesdenken-in-de-landbouw/ Genuaceerd, prima https://www.natureandmore.com/nl/all-about-organic/kan-bio-de-wereld-voeden

7.15. Grote vluchtelingenstromen beter te voorkomen en op te vangen met de ev ec

In 3.8. en 4.2. is aan bod gekomen dat het waarschijnlijk is dat grote bevolkingstromen met mensen op zoek naar een veilig bestaan op gang komen. In delen van Afrika, Asië en Zuid-Europa zullen mensen op drift raken en de neiging hebben richting West-Europa te trekken. De vrije­markt­economie is niet toegerust om om te gaan met grote vluchtelingenstromen.

Mogelijk dat de EU besluit om haar grenzen richting 2040 verder te sluiten. Maar of gaat gebeuren, of dit mogelijk is en of daarmee de problemen worden afgewend is nu niet te overzien.

De ev ec kan beter omgaan met de vluchte­lingen­proble­matiek. In een volgend thema wordt dieper ingegaan op waarom de ev ec hiervoor principieel geschikter is dan de vrijemarkteconomie. Ook wordt in detail toegelicht hoe de ev ec omgaat met de vluchtelingenproblematiek.

Nu wordt globaal toelicht waarom de ev ec hiermee wel kan omgaan. Lang voordat in een gebied mensen massaal gaan sterven door bijvoorbeeld onleefbare hoge temperaturen en vochtigheid zal door de ev ec gewerkt worden aan oplossingen. In de ev ec staat beleid op de lange termijn voorop. Dat zou kunnen betekenen dat de bevolking geholpen wordt om elders in de regio een nieuw bestaan op te bouwen.

Vluchtelingenstromen kunnen worden voorkomen door te zorgen voor stabiliteit in de regio waar mensenlevens bedreigd worden door repressie, oorlog, genocide, voedselschaarste, overstromingen of droogten.

Een belangrijk onderdeel van die stabiliteit is het voorkomen van voedselschaarste. In 7.14. is al aangegeven dat de ev ec zo is georganiseerd dat gedragsverandering van de welvarende consument en een betere voedselverdeling wereldwijd de schaarste grotendeels zullen voorkomen.

In 7.13. is al aangegeven dat de ev ec beter in staat is om stabiliteit in de Afikaanse regio's te bewerkstelligen.

Om stabiliteit in een land of regio te bereiken kan het nuttig zijn om economische en/of politieke druk uit te oefenen. Zoals we in 7.12. zagen heeft de ev ec in principe voldoende mogelijkheden om de regering van een land zo te beïnvloeden dat vluchtelingenstromen kunnen worden voorkomen.

Daarnaast zal de ev ec gevestigd in Afrika ook de uitdagingen die genoemd zijn in 7.4. tot en met 7.11. oppakken. Ook hierdoor zal Afrika stabieler blijven. Toch is het waarschijnlijk dat mensen na 2040 grotere vluchtelingenstromen op gang komen.
De ev ec kan dan werken aan een goede opvang in de regio of een goede opvang in de eigen regio.

Het kan hierbij nuttig zijn om economische en/of politieke druk uit te oefenen op landen die niet werken met de normen en waarden van de een ev ec. Zoals we in 7.12. zagen heeft de ev ec voldoende mogelijkheden om deze landen nadrukkelijk te verzoeken om vluchtelingenstromen in goede banen te leiden.

7.16. Pandemieën veel beter op te vangen in even­wichts­eco­nomie

Het Coronavirus legt in 2020 de economie langdurig en bijna volledig plat. Het virus blijft daarna ook de economie en de samenleving teisteren. In 3.9. is al vermeld dat vergelijkbare pandemieën binnen afzienbare tijd te verwachten zijn.

In het volgende thema zal uitgebreid aan bod komen waarom de ev ec veel beter met de Coronapandemie zou omgaan. De belangrijkste punten worden nog even benoemd:

Overheden hebben de vele waarschuwingen en rapporten van virologen over een goede voorbereiding op dergelijke pandemieën lang voor de Coronapandemie telkens genegeerd. In het thema is aangegeven dat het op de lange termijn beleid in de ev ec een veel betere voorbereiding op een pandemie verzekert.

Ook is in het thema het crisismanagement van de Nederlandse regering in de beginperiode van de crisis onder de loep genomen. Hier is uitvoerig aan bod gekomen dat de samenwerking binnen de ev ec een effectiever crisismangement zal betekenen.

De Coronapandemie legt de zwakheden van de marktwerking bloot. Zonder op deze plaats in detail te treden wordt in deze vergelijking duidelijk dat de ev ec meerwaarde heeft omdat de economie gebaseerd is op onderling vertrouwen. Door het vertrouwen dat alle betrokkenen handelen in het algemeen belang zal de economie en de samenleving niet gesaboteerd worden. In de vrije markt gaan consumenten, bedrijven en overheden wel handelen in eigen belang handelen wordt het algemeen belang -samen de schouders eronder- verwaarloosd.

Maar ook zou tijdens de Cronacrisis financiële steun aan de bedrijven en zzp'ers overbodig zijn, zou er geen werkloosheid ontstaan -ja, in 2020 nog wel- en zouden de in de vrijemarkteconomie haperende productieketens soepel blijven lopen.

7.17. Veel minder overgewicht en oplossingen voor vergrijzing in even­wichts­eco­nomie

In 4.2. is aan bod gekomen dat in Nederland en België een groeiend aantal mensen overgewicht en bijbehorende ziekten zullen krijgen. In onze vrije­markt­economie zal dat rond 2040 een ernstige problemen gaan veroorzaken. Er zijn dan te weinig werkenden.

In de vrije­markt­economie is de verleiding van ongezonde producten te groot. De honderden reclame boodschappen per dag, de manier waarop je door de supermarkt geleid wordt, snackbars in de buurt van scholen, pizza bestellen via app op het schoolplein. Begrijpelijk, de individuele ondernemer of de winkelketen zal er alles aan doen om de omzet te vergroten en dat leidt in toenemende mate tot dit soort grote verleidingen. De Nederlandse overheid probeert via het preventieaccoord alles aan om het tei te keren. [prevacc] Dat is een onbegonnen zaak omdat ondernemers nieuwe manieren zullen vinden om de klant te verleiden. De overheid holt er altijd achteraan met het reguleren van de vrije markt.

De ev ec heeft geen ondernemers de klant graag meer ongezonde producten zouden willen verkopen. In het model van de ev ec, waarbij iedere organisatie vaste inkomsten heeft van een vaste klantenkring zal een ondernemer niet streven naar meer omzet. Hij verdient al een goede boterham. (Overigens zijn zijn inkomsten het resultaat van hoe de samenleving het heeft ingericht en hij is op die basis begonnen.) Een belangrijke reden van de toename van overgewicht vervalt daarmee.
In de ev ec wordt de lokale economie vormgegeven door de gemeenschap. Omdat de gemeenschap als geheel stuurt staat het algemeen belang centraal. En het is in het belang van de gemeenschap om een samenleving te hebben met een gezonde, vitale bevolking. Daarom zal de maatschappij in principe worden in gericht zonder verleidingen van ongezonde producten en zonder bijbehorende reclameboodschappen.

---
[prevacc] Aantal mensen met overgewicht stijgt: 'Verleiding ongezonde producten te groot', nu 18 mei 2022 https://www.nu.nl/gezondheid/6201461/aantal-mensen-met-overgewicht-stijgt-verleiding-ongezonde-producten-te-groot.html Drinken, roken en overgewicht ondanks Preventieakkoord 2018 nog lang niet genoeg omlaag: 'Rijksoverheid moet tandje bijzetten' https://eenvandaag.avrotros.nl/item/drinken-roken-en-overgewicht-ondanks-preventieakkoord-2018-nog-lang-niet-genoeg-omlaag-rijksoverheid-moet-tandje-bijzetten/ Leuk: Goede tips Gezonde voedingspatronen https://www.nice-info.be/nutrinews/gezonde-voedingspatronen In 3.10. is ter sprake gekomen dat er door de vergrijzing te weinig mensen beschikbaar zullen zijn om de economie in de toekomst draaiende te kunnen houden. We zullen nu zien dat er in de ev ec ondanks de vergrijzing genoeg er mensen zullen zijn om de gehele ev ec draaiende te houden. In de ev ec zijn veel van de beroepen uit de vrije markt overbodig omdat de economie effeciënter is ingericht. Zo zijn veel beroepen uit de marketing sector overbodig omdat de reclame zoals we die uit de vrije markt kennen overbodig is. Ook is de gehele financiële sector zoals we die nu kennen van banken, schaduwbaken, flitshandelaren, beleggingsmaatschappijen en het beleggingsdeel van pensoenfondsen zijn overbodig. Ook direct betrokken bedrijven in bijvoorbeeld advokaten, autolease, catering, ICT voorzieningen en vastgoed worden overbodig. Één organisatie komt daarvoor in de plaats. Door deze efficiëntere manier van inrichten van de economie komt veel arbeid vrij die bijvoorbeeld door de vergrijzing nodig kan zijn. Verder is de functie van organisaties (ipv bedrijven) afgeslankt: Organisaties hebben uitsluitend als doel om goede duurzame producten en diensten te maken voor de samenleving.
Managementlagen die bezig zijn met strategische belangen van een bedrijf (overnames, groei, nieuwe markten, etc.) zijn overbodig in de ev ec. Zoals al eerder ter sprake is gekomen dienen die afzonderlijke bedrijfsbelangen niet het algemeen belang.
In de ev ec kent daarom een centrale organisatie die alle andere organisaties op hoofdlijnen stuurt. Deze centrale organisatie zal wel het algemeen belang (kunnen) dienen. Hierboven zagen we al waarom in de ev ec de consument niet met ongezonde producten verleid zal worden. Mensen zullen daardoor een gezonder leven leiden. Hierdoor zijn er minder huisartsbezoeken, ziekenhuisopnames, minder revalidatie en minder tandartsbezoeken nodig. In die sector komen dus veel uren vrij. Als we nog even hierop verder gaan: de consument zal in de ev ec ook niet verleid worden om een overdaad aan veelal wegwerpspullen te kopen. Hierdoor is er geen overconsumptie. En uiteraard worden in de ev ec duurzame producten verkocht. Er worden dus minder producten verkocht en ze blijven ook nog eens langer goed. Hierdoor zijn naar alle waarschijnlijkheid minder mensen nodig in het deel van de economie dat producten maakt. En er zijn ook geen mensen nodig die de niet geproduceerde spullen zouden moeten verwerken in de afvalverwerking of bij de recycling.
Ook hierdoor kunnen gaten opgevuld worden die door de vergrijzing zouden kunnen ontstaan. Nederland en België zijn vanaf 2022 intensief bezig met het stikstofprobleem. Boeren worden geraakt in hun bestaan en besteden daar veel energie en tijd aan. Boeren moeten met veel geld geholpen of uitgekocht worden en de politiek is veel tijd kwijt met het managen ervan.

Indien eerdere kabinetten het algemeen belang centraal als uitgangspunt hadden genomen dan zouden in het verleden andere keuzes zijn gemaakt. Er was nauwelijks tijd en geld nodig nodig geweest voor het stikstofprobleem. Natuurlijk is het achteraf altijd makkelijk praten.
In een ev ec waar het gemeenschappelijk belang voorop staat zouden hoogst waarschijnlijk minder dramatische keuzes zijn gemaakt.

De gerichtheid van de ev ec op het geheel maakt dus dat er uiteindelijk veel minder arbeidsuren verloren gaan aan het blussen van brandjes. De ev ec kent zogenaamde netwerken van aandacht en begeleiding. Iedere burger maakt deel uit van een of meerdere netwerken en krijgt intensieve begeleiding op het werk maar ook privé. Die aandacht en begeleiding zorgt er ook voor dat mensen die de neiging hebben om zich richting criminaliteit te begeven ver van te voren worden gecorreerd binnen zijn/haar netwerk. Hierdoor is er nauwelijks criminaliteit. Ook drankmisbruik en andere verslavingen zullen afnemen. Dat houdt in dat er minder politie, minder rechters, minder gevangenissen, minder reclasering en minder therapeuten nodig zijn. Minder mensen bezig met het opsporen van witte boorden criminaliteit, belasting ontduiking, ...

Maar aan slachtofferzijde is enorme winst. Minder verkeersslachtoffers, minder slachtoffers van geweldsdelicten, minder verkrachtingen, minder mensen die opgelicht zijn, minder slachtoffers op sociale media. Doordat er nauwelijks slachtoffers zijn worden veel medische voorzieningen minder belast, is er veel minder psychische hulp nodig, enzovoorts. Maar ook: iedereen die geen slachtoffer is geworden kan gewoon doorgaan met zijn sociale en zijn werkende leven. Door de manier waarop de ev ec is ingericht kan niemand zijn kapitaal gebruiken om anderen voor zich laten werken en zelf te rentenieren: Iedereen die kan werken neemt normalerwijze op een of andere wijze deel aan het arbeidsproces. Hierdoor zijn er veel mensen dan in de vrije markt die deelnemen aan het arbeidsproces. In de ev ec zijn er dus veel minder mensen nodig om de economie en het maatschappelijke systeem draaiende te houden. Het totaal aantal te werken uren in de ev ec in principe veel lager. Zonder vergrijzing zou dat betekenen dat iedereen een werkweek ver onder de 38 uur hebben. Hoeveel dat is, is ook afhankelijk van wat de gemeenschap onderling afspreekt. Met de druk van de vergrijzing is de verwachting dat de gemiddelde werkweek een aantal uren zal toenemen maar niet de 38 uur zal naderen. Hierboven zagen we waarom de consument in de ev ec niet met ongezonde producten verleid zal worden. In principe is dus iedereen veel fitter en blijft iedereen productiever in zijn werkzame leven.

Werk is niet een manier om geld te moeten verdienen, maar een manier om onderdeel uit te maken van de samenleving. Omdat werk geen straf meer is maar iets aantrekkelijks, zeker voor ouderen, zullen veel ouderen die nu nog in de eenzaamheid belanden waarschijnlijk langer een steentje willen blijven bijdragen. En dat kan ook omdat iedereen begeleid wordt.
Door de netwerken voor aandacht en begeleiding wordt iedereen in principe gehoord en opgevangen in de samenleving. Hierdoor voelen mensen zich meer hun gemak in de samenleving en houden ze vertrouwen in hun omgeving. En omdat de ev ec investeert in opleidingen, ook op privé-terrein, zullen mensen zich mentaal en emotioneel beter voelen. In de ev ec zullen werkenden zich flexibeler opstellen en door het stimuleren van hun persoonlijke ontwikkeling zijn ze breder inzetbaar. Essentie van bovenstaande is dat de mens centraal staat in de economie en de economie het mogelijk maakt dat iedereen zich persoonlijk ontwikkelt. Werk is niet een manier om geld te vergaren en goederen te kopen, maar een manier is om jezelf te ontwikkelen en deel te nemen aan de samenleving. Dat maakt dat mensen hun werk met plezier doen en er meer hun ziel en zaligheid in liggen.

En uiteindelijk betekent dat ook dat zij meer voor de samenleving gaan betekenen. En dan het hoeft nog niet eens zo te zijn dat zij productiever worden.

7.18. Geen instabiele samenlevingen in even­wichts­eco­nomie

In 3.11. is toegelicht waarom onze samenlevingen telkens instabieler zullen worden na 2040. Om allerlei redenen zijn grote groepen mensen niet meer solidair met elkaar en zoeken een eigen weg.

In de ev ec worden we sterk gestimuleerd om weer samen op te trekken. Dit gebeurt voornamelijk op lokaal nivo. In 8. wordt het functioneren van de ev ec op lokaal nivo toegelicht en in 8.12. worden de mechanismen beschreven die ervoor zorgen dat de samenleving stabiel blijft.

7.19. Even­wichts­eco­nomie heeft de veerkracht om na tegenslagen telkens weer de weg omhoog te vinden

Na 2040 zullen we niet voortdurend in alle hevigheid geraakt worden door rampen. Wel zullen problemen en rampen telkens weer optreden. Je moet het dak maken als het niet regent, liefst als de zon schijnt. De perioden dat het even kan zullen optimaal moeten gebruiken om ons leven weer zo goed mogelijk op orde te krijgen.

Zoals we in deze paragraaf 7. gezien hebben heeft de samenleving in de ev ec altijd een perspectief, hetzij omdat de samenleving goed georganiseerd, hetzij omdat de economie goed georganisaeerd is. En daar waar we in de vrije markt moeten wachten dat de economie weer aantrekt kan in de ev ec de economie zo vormgegeven worden dat problemen snel aangepakt worden en de economie zo optimaal mogelijk draait, zodat mensen hun leven weer kunnen oppakken.

Maar de ev ec is bij uitstek geschikt om structurele oplossingen op lange termijn te bieden. We hebben in 7. gezien dat bijvoorbeeld het grondstoffenprobleem maar ten dele oplosbaar is en we dus forse stappen terug zullen doen. Als we ons daarop voorbereiden dan hoeft dat niet zo problematisch te zijn.
Ook ten gevolge van andere crises gaan wel door een diep dal. Maar binnen de ev ec is wel de mogenlijkheid om op termijn de weg omhoog weer te vinden.

8. Lokale aanpak: inspiratie voor gemeenten en lokale groepen deelnemers aan de even­wichts­eco­nomie

In paragraaf 7. is de globale invalshoek van de ev ec belicht. We hebben gezien hoe de ev ec als globaal economisch systeem de wereldproblemen kan aanpakken.

Deze paragraaf is bedoeld als inspiratie voor gemeenten / gemeentenraden. Hoe kunnen gemeenten lokaal gaan anticiperen op de gebeurtenissen na 2040?
Ook kan het een inspiratie vormen voor mensen die op zoek zijn naar handelingsperspectief: Mensen die handelingsperspectief met impact zoeken kunnen zich vereningen in de ev ec. Samen kunnen zij lokaal invulling te geven aan een weg omhoog na 2040. Het goede nieuws is dat tijdens de in het verleden opgetreden rampen het overgrote deel van de bevolking zichzelf kon redden en ook anderen de helpende hand bood. [zelfredzaam]

Het slechte nieuws is dat dit na 2040 niet meer voldoende is.
Na 2040 is zelfredzaamheid niet meer voldoende om een leven te leiden dat enigszinds vergelijkbaar hoe we leefden rond 2020. In 3. zagen we dat in de vrije markt alle burgers langdurig -een groot deel van hun leven- bezig zijn met overleven en hierdoor volledig in beslag genomen worden. Eenmaal in de overlevingsmodes zijn we nog maar beperkt in staat om goede keuzes gericht op de lange termijn en het gemeenschappelijk belang te maken. Hierdoor kan het niet beter worden en blijven we als samenleving in de overlevingsmode.

Om de gebeurtenissen goed te kunnen doorstaan is ver voor 2040 een goede voorbereiding nodig. En juist dit is niet het sterke punt van veel mensen. [zelfredzaam] Mensen blijken zich nauwelijks voor te bereiden op rampen die pas later op kunnen treden en die ook door anderen kunnen worden opgelost.[vvr]

Bij de gemeenschappelijke problemen die we pas na 2040 tegemoet gaan treden, gaat men het liefst ervan uit dat overheid het zal oplossen of de vrije markt het oplost of dat toekomstige technische ontwikkelingen een uitweg gaan bieden. Rond 2020 is slechts een klein deel van de bevolking bereid om daadwerkelijk in actie te komen.

De in 3. genoemde rampen vergen zoals gezegd een lange voorbereiding. Daarbij moeten ook nog voorbereidingen getroffen worden die ook effectief kunnen zijn als meerdere rampen tegelijk optreden, zoals we al zagen en in 7. en ook in deze paragraaf weer zullen zien.

In deze paragraaf wordt stap voor stap toegelicht hoe we de economie en de samenleving lokaal zo kunnen inrichten dat mensen meegenomen meer focus krijgen op de lange termijn en het gemeenschappelijk belang.

---
[vvr] Rampzalige voorbereiding? https://essay.utwente.nl/59222/1/scriptie_M_de_Laat.pdf (erg goed) Zelfredzaamheid bij rampen en crises Stimulerende beleidsinstrumenten van de overheid https://essay.utwente.nl/60784/1/BSc_F_Newton.pdf HOE KUNNEN GEMEENTEN DE ZELFREDZAAMHEID VAN BURGERS BEVORDEREN? https://hetccv.nl/fileadmin/Bestanden/Onderwerpen/Burgerparticipatie_en_veiligheid/Documenten/Hoe_kunnen_gemeenten_de_zelfredzaamheid_van_burgers_bevorderen/literatuuronderzoek_zelfredzaamheid.pdf [zelfredzaam] Nederlanders zelfredzaam bij rampen, WODC 20-5-2021 https://www.wodc.nl/actueel/nieuws/2021/05/20/nederlanders-zelfredzaam-bij-rampen Zelfredzaamheid van burgers bij rampen en zware ongevallen, COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement Regionale Brandweer Amsterdam e.o https://crisislab.nl/wordpress/wp-content/uploads/Zelfredzaamheid-van-burgers-bij-rampen-en-zware-ongevallen.pdf ERG GOED,maar weloud van rond 2004--------------ik ben bij p 68--------------- (Internationale onderzoek naar zelfredzaamheid van burgers bij rampen en zware ongevallen dat laat zien dat burgers zich niet voorbereiden op risico’s met een kleine kans ook al hebben die een groot effect.) Een gemeentebestuur zou zich kunnen afvragen of zij haar gemeente zo kan inrichten en haar inwoners zo kan begeleiden dat het leven er ook na 2040 leefbaar is. Om deze vraag te kunnen beantwoorden gaan we gaan eerst eens bekijken of een gemeente een ommekeer in de manier van leven van haar burgers zou kunnen bewerkstelligen.

Dat de inwoners van een gemeente onder invloed van een bevlogen gemeentebestuur wel degelijk een andere levenswijze kunnen gaan oppakken bewijst het voorbeeld van Ungersheim in de Elsas. Daar zorgde de burgemeester ervoor dat het dorp redelijk zelfvoorzienend is geworden, zowel wat voedsel als wat energie betreft.
Ungersheim is een klein dorp van zo'n 2000 inwoners waarin de omslag bereikt kon worden door de directe invloed van één man die midden in zijn gemeente is gaan staan. In grotere gemeenten kan dat niet door slechts één persoon gebeuren. Grotere gemeenten kunnen zo'n transitie doorlopen door de structuur van de ev ec op te zetten.

De zelfvoorzienendheid op het gebied van voedsel en energie is indrukwekkend maar beperkt: Voor de vele andere producten en diensten maakt de gemeente gebruik van de omgeving. Dat is na 2040 niet meer houdbaar omdat ook de economie van de Elsas zal inzakken op het moment dat grote delen van de wereld in crisis zijn.
Ungersheim zou met andere zelfvoorzienende gemeenten kunnen gaan samenwerken volgens de structuur van de ev ec om ook na 2040 hun inwoners een redelijk veilig bestaan te kunnen bieden. De gemeenten hoeven geen buurtgemeenten te zijn, wel de dichstbijzijnde op zelfvoorzienigheid gerichte gemeenten of organisaties.

Voor de bewoners van Ungersheim, maar eigenlijk voor iedereen, is het belangrijk om na 2040 nog een perspectief te hebben op verbetering van de situatie wereldwijd. In 5. is toegelicht dat met een dominante vrije markt niet mogelijk is. Om de bewoners toch perspectief te bieden zouden zij deel moeten uitmaken van een economisch systeem dat uiteindelijk wel een uitweg kan bieden. In 7. is toegelicht dat de ev ec wel die mogelijkheden heeft.

---
Autarkie: Ein Dorf steht auf eigenen Beinen, Südkurier 21 juli 2017 https://www.suedkurier.de/ueberregional/wirtschaft/Autarkie-Ein-Dorf-steht-auf-eigenen-Beinen;art416,9341929 Aus eigener kraft Ungersheim im Elsass entwickelt sich zum autarken dorf, trendsderzukunft.de 24 april 2019 https://www.trendsderzukunft.de/aus-eigener-kraft-ungersheim-im-elsass-entwickelt-sich-zum-autarken-dorf/

We gaan nu bekijken welke stappen gemeenten en/of deelnemers aan de ev ec kunnen nemen om na 2040 lokaal een redelijk bestaan te kunnen behouden. Deze stappen zijn overigens bijna allemaal ook vergelijkbaar met hoe de ev ec lokaal zou kunnen worden opgezet.

8.1. Bouwen aan een sterke lokale economie

Wetende dat na 2040 het mondiale economische systeem langdurig nauwelijks zal functioneren -zie 4.2.- is het van belang dat dan een sterk lokaal economisch systeem ervoor kan zorgen dat de economie in ieder geval nog de echte behoeften van de inwoners van de gemeente kunnen vervullen. De lokale economie moet dan in de echte levensbehoeften en in inkomen/werk voor de inwoners kunnen voorzien. Hierboven is al op diverse plaatsen toegelicht dat dit onmogelijk is in een vrijemarkteconomie. Iedere gemeente kan gaan inventariseren welke elementaire goederen/diensten binnen de eigen gemeente gemaakt kunnen worden en wat van andere naburige gemeentes betrokken kan worden. Te denken valt aan water, voedsel, electriciteit, verwarming, lokaal transport, kleding, elementaire communicatie, bouwmaterialen, elementaire medische voorzieningen. Anno 2020 heeft een gemeente hierop weinig invloed. Toch is zaak om dit soort elementaire behoeften voor 2040 veilig te stellen. Daar zou de gemeente snel mee moeten beginnen en geleidelijk haar bewoners erbij moeten gaan betrekken.


Op termijn zal de gemeente haar burgers duidelijk moeten laten kiezen voor welke zaken zij na 2040 essentieel vinden en hoe de beroepsbevolking door een nieuwe werkverdeling hieraan gaat bijdragen.
Het credo is dan: Geen bijdrage dan geen toegang tot essentiële voor­zie­ningen waar men gemeen­schap­pelijk aan gewerkt heeft. De burgers zullen samen verant­woordelijk moeten gaan nemen voor hun voort­bestaan.

Veel mensen zullen pas willen veranderen als het echt niet anders meer kan, citaat van Jean Monnet aan het begin van dit thema. Als het echt niet anders meer kan dan komt de verandering te laat en moet men naderhand leren leven met de consequenties. Gezien de na 2040 te verwachten economische ontwikkelingen zullen bedrijven die internationaal opereren weinig overlevingskansen hebben. Bedrijven gericht op de internationale markt zullen na 2040 gaten nalaten in de gemeente. De faillissementen en de daarmee gepaard gaande onrust zullen dan veel aandacht vragen van de gemeente. Daar zou een gemeente rekening mee moeten houden in haar beleid.

Het weren van dat soort bedrijven betekent dat de gemeente na 2040 veel stabieler kan opereren. Om dan overeind te kunnen blijven zal de gemeente er nu voor moeten zorgen dat dat bedrijven die afhankelijk zijn van de internationale handel en/of productieketens zich niet meer gaan vestigen binnen de gemeente. En bestaande globaal opererende bedrijven zouden zoveel mogelijk gestimuleerd moeten worden om zich om te vormen of elders te vestigen.

Concreet zou dat bijvoorbeeld betekenen dat een meubelwinkel die grotendeels meubels uit Azië verkoopt na 2040 niet meer onderdeel zouden moeten uitmaken van de lokale economie. Hetzelfde geldt voor industriële productiebedrijven gericht op de wereldmarkt, supermarkten die hun producten nauwelijks lokaal betrekken [ege], agrarische bedrijven gericht op de mondiale afzetmarkt.
Iedere gemeente zou een inventarisatie moeten maken van welke type bedrijven er nu binnen de gemeentegrenzen zijn en welke bedrijven men na 2040 binnen de grenzen zou willen hebben. En met name bij dit laatste zou ze haar inwoners moeten betrekken.

De gemeente kan beginnen met bewuste keuzes te maken voor bedrijven die een zo lokaal mogelijk afzetgebied hebben en lokaal werkgelegenheid bieden. Anno 2020 maakt het lokaal produceren slechts een klein deel uit van de totale economie omdat we onderdeel zijn van een globaal opererende vrije markt. Maar een initiatief als herenboeren en vele anderen [hb] geeft een goede indruk hoe lokaal produceren zou kunnen worden vormgegeven.
Uiteindelijk, al naar gelang 2040 dichter bij komt, zal lokaal produceren de belangrijkste manier worden om het lokale economisch systeem nog draaiende te kunnen houden. Als de gemeente geen beleid maakt dan is rond 2040 niet de juiste infrastructuur aanwezig en stort de lokale economie in. Om een lokale economie echt van de grond te krijgen moet een grote klantenkring bereid zijn om bijna uitsluitend lokaal te kopen. De gemeente zou hiertoe initiatieven als herenboeren [hb] kunnen stimuleren. Bij het opzetten van een herenboeren boederij zoeken initiatiefnemers mensen die bereid zijn om gezamelijk te investeren in een boederij en als eigenaar duurzame en niet te dure producten af te nemen. Het nadeel van deze manier van werken is dat bij het opzetten van ieder nieuw bedrijf weer opnieuw investeerders moeten worden gevonden. Investeerders moeten voor ieder nieuw op te richten bedrijf weer overtuigd worden van de meerwaarde, de duurzame bedoelingen van de intiatiefnemers, etc.

Binnen de setting van de ev ec zou lokale productie beter kunnen worden opgezet: De deelnemers aan de ev ec hebben bij andere intitiatieven al gezien dat het betrouwbaar is, de opzet werkt en zij weten precies welke visie er gehanteerd wordt.
En een praktisch voordeel is natuurlijk dat prijs van producten en diensten in de beginfase iets lager en daarna veel lager zijn dan in de vrijemarkteconomie.
---
[hb] Herenboeren.nl boederijwinkels; lekker bij de boer [https://www.foodbusiness.nl/bedrijven/artikel/10892811/een-boer-verdient-ook-loon-naar-werken] Mintjens Meubels en Maatkasten opent eigen brandstore in Hopland: “Lokaal produceren, lokaal vermarkten”, nieuwsblad.be 14 juni 2022 https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20220614_95937222 Mintjens stelt na 60 jaar fabriek open voor klanten, made-in.be 17 maart, 2021 https://www.made-in.be/antwerpen/mintjens-stelt-na-60-jaar-fabriek-open-voor-klanten/ http://www.omslag.nl/wonen/ecodorpen.html Tot nu toe zijn enkele voor de hand liggende aspecten van een lokaal functionerde economie aan de orde geweest. Wat niet aan de orde is geweest is hoe je dat in de praktijk gaat vormgeven. Dan moet er een structuur zijn. Een structuur die ervoor zorgt dat alles in elkaar past en werkt. Deze structuur is de basis van de ev ec. De structuur wordt in detail elders beschreven. In 7.2. is deze globale structuur toegespitst op de gebeurtenissen na 2040. We gaan nu bekijken hoe dit lokaal uitpakt.

8.2. Voorzieningen treffen voor een lokaal financieel stelsel

In 3.12. is aan bod gekomen dat het huidige financiële stelsel slecht gaat functioneren of zal ophouden te bestaan. Als het globale financiële stelsel er niet meer is, is er een alternatief nodig.

Nieuwe financiële instellingen oprichten en hopen dat dit zin heeft in de heersende chaotische situatie na 2040 is ijdele hoop. Daardoor worden namelijk weer dezelfde fouten gemaakt:
Zo'n financiële instelling gaat geld behandelen als iets waarmee gehandeld, belegd en winst gemaakt moet worden. Geld beleggen in aandelen, obligaties of andere financiële constructies is zinloos omdat de vrijemarkteconomie niet draait.
Geld uitlenen aan mensen of bedrijven die dat met rente gaan terugbetalen gebeurt ook niet. De bank gaat immers alleen geld uitlenen aan mensen of bedrijven die het met rente kunnen gaan terugbetalen. En die zijn er dan niet meer.

Het financiële stelsel waarmee je met geld meer geld kunt maken werkt dan niet meer. Daarmee stopt het stelsel dat rijkeren aanspoort om met geld meer geld te maken. Om in termen van de hieronder uitgebeelde 'Kringloop van het geld' te spreken: Daarmee stopt het stelsel dat rijkeren aanspoort tot graaien, gierig te zijn, gulzig te zijn en dat de verliezers veroordeelt tot de bedelarij.



In de ev ec geldt dat geld zo lokaal mogelijk moet blijven rouleren. Daardoor is er geen kapitaalophoping meer. In die economie vind je daarom bovenuitgebeelde archetypes niet meer.
Ook door het echt samenwerken in de ev ec verdwijnen deze archetypes. Daarbij is deze vorm veel beter voor de economie dan concurrentie. Economische bedrijvigheid wordt hierdoor op een veel robuustere manier gestimuleerd.

Dit alternatief voor het oude financiële stelsel wordt elders uitgebreid beschreven. Nadat het bankenstelsel van de vrije markt is ingezakt is het zinvol als er wel waardevast geld is.
Om nog een sterke lokale economie te kunnen hebben zal de waarde van arbeid en product én het algemeen belang verdisconteerd moeten worden in de prijs ervan. Het centraal stellen van het algemeen belang bekent namelijk dat de lokale economie en de lokale samenleving blijven floreren.

In het verleden zijn er lokale munten van betenis geweest die de lokale economie stimuleerden. [lm] Zeker in tijden van crisis kon die lokale munt een belangrijke steunpilaar zijn bij het draaiend houden van de lokale economie.

Na 2010 is de lokale munt met golfbewegingen voorzichtig aan het opkomen in Nederland [lmned] en België. [lmbel] Ook dan is het versterken van het midden en klein bedrijf een belangrijk argument. Omdat de globale vrijemarkteconomie na 2040 niet meer zal aantrekken is een lokale munt blijvend nodig om een sterke lokale economie te ondersteunen. Bij het opzetten van een lokale munt zou de gemeente en de lokale burger betrokken moeten zijn.

Bij het opzetten van een lokale munt zouden de volgende overwegingen meegenomen kunnen worden:
Bij 8.7. komt aan bod gekomen dat onze digitale infrastructuur in de toekomst gebrekkiger zal functioneren. Een toekomstbestendige lokale munt zou daarom ook onafhankelijk digitale apparatuur moeten kunnen functioneren.
De munt zou een ruilmiddel voor arbeid en goederen moeten zijn.
Een lokale munt moet door de samenleving vertrouwd kunnen worden. Daarmee samenhangend moet het algemeen belang vertegenwoordigd zijn in de waarde van arbeid en goederen.

---
[lm] Lokale munteenheid https://nl.frwiki.wiki/wiki/Monnaie_locale
---
WIR Bank https://nl.frwiki.wiki/wiki/Banque_WIR Lokaal geld, negatieve rente en het wonder van Wörgl https://financieel.infonu.nl/geld/154086-lokaal-geld-negatieve-rente-en-het-wonder-van-worgl.html
---
[lmned] Amsterdamse munt moet lokale ondernemer beschermen, NAPnieuws , 9 feb 2022 https://www.napnieuws.nl/2022/02/09/amsterdamse-munt-uitkomst-voor-lokale-ondernemer/ De opmars van de lokale munt, BN De Stem, 17-11-13 https://www.bndestem.nl/overig/de-opmars-van-de-lokale-munt~ac3f6607/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F
---
[lmbel] Wallonië en Brussel tellen 16 lokale munten, Business AM 12 maart 2021 https://businessam.be/wallonie-en-brussel-tellen-16-lokale-munten/

8.3. Sterke professioneel functionerende netwerken met nadruk op sociale cohesie

De centrale overheid is bij ernstige rampen niet meer in staat om adequate hulp te bieden. Dat zagen we al bij de ernstige overstromingen in België en Duitsland in 2021, rampen die niets zijn vergeleken met wat ons na 2040 nog te wachten staat. De vele vrijwilligers die vanuit de niet getroffen delen van het land te hulp te schoten zijn ook niet meer te verwachten. Na 2040 zijn er waarschijnlijk in veel meer delen van het land problemen zijn.

Wil je als individu kunnen overleven in een rampsituatie dan heb je niet alleen een goede buur nodig. Om na 2040 te overleven zal de lokale samenleving zodanig georganiseerd moeten zijn dat zij als een goed geoliede machine kan optreden om impact van rampen op te vangen en te herstellen.
Daar zal de lokale politiek een belangrijke rol in kunnen spelen. Plannen over hoe te handelen in de diverse situaties zullen moeten zijn uitgewerkt en moeten worden geoefend.
Overigens zal de structuur van de ev ec bewerkstelligen dat dit soort plannen gemakkelijk zullen worden opgepakt door de lokale samenleving. Om dit soort betrokkenheid te laten groeien zouden burgers uit alle wijken en/of plaatsen en alle lagen van de bevolking met elkaar in contact moeten komen. Het opzetten van dit soort netwerken kan eigenlijk aleen als dat professioneel wordt opgezet. Hierbij kunnen bedrijven/organisaties en gemeente een rol spelen. Lokaal opererende bedrijven zouden daar belang bij kunnen hebben omdat zij hierdoor een vastere relatie met hun klantenkring kunnen opbouwen.

In de ev ec zijn dit soort professioneel functionerende netwerken een vast onderdeel van de economie en de samenleving. Zij zijn onderdeel van een professioneel gevormde sociale structuur die opgezet is rond het stimuleren van samenwerking, sociale cohesie. De netwerken stimuleren burgers om een actief onderdeel te zijn van de samenleving.

Deze professionele netwerken zijn een ideale voedingsbodem voor het opzetten van een goed georganiseerde samenleving zie kan handelen na 2040.

8.4. Lokale klimaatadoptatie, klimaataanpak als onderdeel van groter geheel

Rond 2020 betekent klimaatverandering voor de gemeente voornamelijk het bijdragen leveren aan de klimaatdoelstellingen van Parijs. Zij probeert haar inwoners te bewegen tot verduurzaming voornamelijk door isoleren, het plaatsen van zonnepanelen of een duurzamere verwarming.
Daar zal waarschijnijk na 2030 veel bij gaan komen. Dan zal het besef geleidelijk aan bij het brede publiek doordringen wat in wetenschappelijke kringen al rond 2010 de vrees was: Dit soort inspanningen zijn niet voldoende. De gemeente zou haar inspanningen erop kunnen richten om dit inzicht eerder in de gemeenschap te laten indalen. Hoe eerder dit inzicht gemeengoed is geworden hoe eerder er men gemeentebreed bereid is actie te ondernemen. De kloof tussen waar binnen gemeenten en provinties vanuit gaan als ze naar de toekomst kijken en wat wetenschappers ons kunnen vertellen over de toekomst is nog groot. In 2. is hierop al uitgebreid ingegaan.

Ook bij veel projecten in de gemeente wordt ervan uitgegaan dat in de toekomst alles min of meer blijft zoals het was. Daar zou de gemeente verandering in kunnen aanbrengen. Een eerste stap zou kunnen zijn om bij alle reeds lopende projecten na te gaan of zij nog wel zinvol zijn gezien wat er op ons afkomt. Had het geld achteraf gezien niet nuttiger kunnen worden besteed?

Daarnaast zouden nieuwe projecten niet meer alleen moeten voortkomen uit waar de burgers hier en nu behoefte aan hebben. Er dient veel meer in samenhang gekeken te worden naar de toekomstige problemen, waaronder klimaatverandering.

Daar zal veel exra geld voor nodig zijn. Omdat de uitdagingen van een gemeente telkens groter zullen worden al naar gelang 2040 nadert is dat er niet. Burgers zullen het moeilijker krijgen en exra belasting op gemeentelijk niveau of op rijks niveau wordt daardoor moeilijk.

Dan is er eigenlijk maar een optie en dat is een economisch systeem dat veel effectiever functionert en burgers daardoor over veel meer middelen beschikken. Aanpak van klimaatverandering is niet mogelijk met technische oplossingen of eenvoudige campagnes gericht op gedragsverandering. Voor echte aanpak van klimaatverandering is systeemverandering op wereldniveau nodig, zoals we zagen bij 7.8.

Wil de gemeente een echte bijdrage leveren aan klimaatverandering en de vele andere problemen die na 2040 op ons afkomen dan moet de gemeente onderdeel worden van systeemverandering.
Er zijn veel voorstellen gedaan om te komen tot systeemverandering. Dat zijn veelal globale voorstellen die vanuit overheden zouden moeten worden opgepakt en uitgewerkt. Dat gebeurt om allerlei redenen niet. In 6.1. is bovendien toegelicht deze voorstellen geen positieve verandering na 2040 kunnen bewerkstelligen.
In 7.8. is aan de orde gekomen dat de ev ec een systeemverandering brengt die wel klimaatverandering kan keren. Het systeem is wel gedetailleerd uitgewerkt en kan relatief eenvoudig op lokale schaal kan worden ingevoerd. Doordat de ev ec ook de potentie heeft om op diverse plaatsen in de wereld snel te groeien is de gemeente daarmee ook onderdeel van systeemverandering op wereldniveau. Op het gebied van klimaatadaptatie kan de gemeente wel veel doen.

Allereerst zijn daar de voor de hand liggende (technische) voorzieningen: Wegen, huizen, andere gebouwen, het milieu, medische voorzieningen, opvanglokaties en voedselvoorziening kunnen zodanig worden aangepast dat overstromingen, stormen, droogte en waterschaarste minder gaan leiden tot ernstige ontwrichting.

Om deze voorzieningen geschikt te maken voor na 2040 wordt een uitdaging maar is te doen. Dit wordt hieronder toegelicht aan de hand van de ziekenhuisvoorzieningen.

Het is na 2040 niet voldoende om te wachten tot de gemeente door een ramp getroffen is en dan voorbereidingen te treffen voor precies zo'n zelfde ramp in de toekomst. De impact van een nieuw type ramp is dan te groot en wellicht is het niet meer goed mogelijk om nog adequate maatregelen te treffen.

Klimaatadoptatie is in de brede zin ook het bouwen aan een sterke lokale economie (8.1.) en het opzetten van professionele netwerken (8.2.) die bewerkstelligen dat de bevolking zichzelf beter kan organiseren bij het gemeenschappelijk bestrijden van de gevolgen van een ramp. Laten we één voorbeeld wat gedetaillerder bekijken: de veranderingen in het lokale ziekenhuis.

Na 2040 zal de geldstroom die ziekenhuizen draaiend houden afnemen. De landelijk operenende ziekenfondsen zullen het moeilijk krijgen doordat in een crisis nu eenmaal meer behoefte aan zorg ontstaat, het gebrek aan personeel leidt tot hogere salariskosten en de schaarser wordende medicijnen duurder worden. Daarnaast zullen de problemen in het financiële systeem ook ziekenfondsen raken. In tijden van een relatief korte crisis zal een ziekenhuis haar taken wel blijven verrichten, maar al naar gelang het langer duurt wordt dat onder andere in financiëel opzicht moeilijker. Om dit scenario te voorkomen zou een structuur moeten worden opgezet waarbij het ziekenhuis direct door de lokale samenleving in de lucht gehouden wordt. Hiervoor zou de organisatiestructuur van de ev ec kunnen worden opgezet. Maar daarover straks meer. Medicijnen en medische hulpmiddelen worden ingekocht op veel plaatsen in de wereld. Na 2040 zal de productie en aanvoer daarvan regelmatig stagneren of stilvallen. De bijbehorende medische voorzieningen komen in gevaar.
Gekeken zou kunnen worden naar wat er lokaal geproduceerd kan worden. Slechts een deel kan lokaal geproduceeerd kan worden en er moeten er keuzes gemaakt worden. Hiervoor zou een plan opsteld moeten worden. De hightech medische apparatuur in een ziekenhuis is ook afhankelijk van voorzieningen buiten het ziekenhuis. Reserve onderdelen en reparatie bijvoorbeeld zullen problematisch worden bijvoorbeeld omdat de grondstoffen voor onderdelen slecht verkrijgbaar zullen zijn, zie 8.6. Ook hiervoor zou een plan en lokale productie een uitkomst kunnen bieden. Ondanks goede noodvoorzieningen zal op den duur de energievoorziening van een ziekenhuis problematisch worden als de energievoorzieningen lokaal niet meer goed functioneren. Ook daar zullen keuzes in gemaakt moeten worden. En het gebouw zal zodanig (her)ontworpen moeten worden dat basale functies toch redelijk in de lucht kunnen blijven als de energievoorziening langdurig hapert. We weten allemaal dat na 2040 de krapte op de arbeidsmarkt in de vrijemarkteconomie zeer groot zal zijn en dat er geen oplossingen zijn. De medische voorzieningen zoals we die rond 2020 kenden kunnen door personeelsgebrek waarschijnlijk niet meer in de lucht gehouden worden. Natuurlijk kunnen er mensen van het buitenland worden aangetrokken. Maar om al het benodigde personeel, met familie, in Nederland/België een plek te geven is in de dan heersende omstandigheden problematisch. In 7.17. is toeglicht dat in de ev ec nauwelijks personeels­tekorten zullen optreden.

Ook zal een ander type medisch personeel en medisch specialisten moeten worden aangetrokken. De huidige generatie medisch specialisten zullen eerder van baan veranderen als de beloning of de arbeids­omstandig­heden minder worden. Wil een ziekenhuis na 2040 blijven functioneren dan is het belangrijk dat personeel dat prioriteit geeft aan het het overeind houden van de medische voorzieningen. Het personeel zou meer gemotivineerd moeten zijn vanuit de binding met de lokale samenleving.

Ook zal het personeel anders opgeleid moeten zijn. Omdat in de toekomst niet alle voorzieningen meer beschikbaar zullen zijn moet het personeel in staat zijn om goed te handelen onder primitievere omstandigheden. En na 2040 zullen veel meer mensen gebruik gaan maken van de ziekenhuisvoorzieningen. Dan moeten de medische hulpmiddelen, de ziekenhuisomvang en de beschikbaarheid van flexibel getraind medisch personeel op orde zijn.

Het voorbereiden van een ziekenhuis voor de chaos na 2040 gebeurt bij voorkeur samen met omliggende gemeenten. Gemeenten kunnen hun lokale ziekenhuis stimuleren om voorbereidingen in gang te zetten. Zij kunnen dit proces begeleiden. Maar uiteindelijk zullen deze voorbereidingen door de klanten/burgers gedragen en begeleid moeten worden. Zeer waarschijnlijk ook in financieel opzicht.

Zoiets kan bijna alleen plaatsvinden binnen een structuur als die van de ev ec. Het ziekenhuis gaat dan (deels) over in de organisatiestructuur van de ev ec. De omwonenden van het ziekenhuis die in de chaotische situatie na 2040 ook nog gebruik willen maken de elementaire voorzieningen zorgen dat het ziekenhuis zich kan voorbereiden.

Omdat de ev ec veel efficiënter georganiseerd is dan de vrijemarkteconomie is er genoeg arbeidspotentieel om deze extra taken te kunnen oppakken. Ook hebben deelnemers aan de ev ec meer financiële ruimte. Ruimte die zij gezamelijk kunnen gaan gebruiken om bij te dragen aan de nieuwe structuur van hun ziekenhuis na 2040. Kan de tandartspraktijk blijven draaien na 2040?
Een eerste inventarisatie: Het composiet dat een tandarts gebruikt voor het vullen van een gaatje kan momenteel uit verschillende delen van de wereld (Japan[compjap], Duitsland[compduits]) komen. De grondstoffen voor het maken van composiet zijn niet zeldzaam. Het in de toekomst beschikbaar houden van composiet zou mogelijk moeten zijn, gelet op de materialen. De levingszekerheid vanaf de huidige productielokaties zou wel onderzocht moeten worden.
De apparatuur waar een tandarts mee werkt bevat standaard enkele grondstoffen die schaars zijn en niet in de nabije omgeving gewonnen kunnen worden. Om apparatuur in de toekomst voor de tandarts beschikbaar te houden zou gezocht moeten worden naar geschiktere materialen. Ook zou onderzocht moeten worden of productiefaciliteiten lokaler opgezet zouden moeten worden.

De overige bij de ziekenhuisvoorzieningen genoemde aandachtspunten zijn ook, in mindere mate, van toepassing op de tandartspraktijk. Aangezien een tandarts een vitaal onderdeel vormt van de gezondheidszorg is het voor de gemeente / de lokale samenleving van belang om deze zorg overeind te houden. Zij zouden met tandartsen, tussenhandel en producenten kunnen overleggen hoe de de levering van de tandartsbenodigdheden veilig gesteld zouden kunnen worden.

--
[compjap] Composiet van goede kwalitiet, Beautifil II LS, uit Japan: Duurzaam vullingsmateriaal voor klasse-I- en klasse-II-caviteiten, https://www.shofu.de/wp-content/uploads/2018/02/Beautifil-II-LS-Artikel-NL-Teil-02-2018-02.pdf
--
[compduits] Sicherheitsdatenblatt file:///home/me/Downloads/Harvard_ZirconCore_20150716_DE.pdf

8.5. Lokale biodiversiteitsverbetering als onderdeel van een groter geheel

In 3.2. is aan de orde gekomen dat biodiversiteitsverlies mogelijk nog een groter probleem is dan klimaatverandering. Bij 7.9. is aan de orde gekomen dat biodiversiteitsverbetering alleen echt tot stand kan komen als er onmiddelijke wereldwijde inspanningen worden verricht.

Lokaal kan er weinig gedaan worden aan het echte grootschalige verlies aan biodiversiteit zoals dat ook in Nederland en België optreedt.

Uiteraard zijn er lokaal [lbv] en op een wat grotere schaal initiatieven. De Nederlandse provincie Noord-Holland werkt bijvoorbeeld aan een goed opgezet Natuurbeheerplan. [la] Toch lijkt dit plan voorbij te gaan aan de moeilijke keuzes die volgens IPBES, het belangrijkste onafhankelijke orgaan van de Verenigde Naties op het gebied van biodiversiteit, noodzakelijk zijn om biodiversiteitsverbetering tot stand te brengen.

Samenwerkende gemeenten zouden andere keuzes moeten maken bij het omgaan met afvalstoffen, pesticiden en andere gifstoffen, gebruik van landbouwgronden, natuur, industrie en het bewerkstelligen van gedragsverandering bij burgers. De keuzes zouden in lijn moeten zijn van de aanbevelingen [ibes] van het IPBES.

Dit zal voor een gemeente of een groep bedrijven of een groep mensen een uitdaging zijn. Ook hier weer geldt dat de ev ec dit proces efficiënter in goede banen zou kunnen leiden. En in de ev ec is het lokale altijd onderdeel van een groter geheel.

---
[la] Natuurbeheer, met Natuurbeheerplan 2022 en Ontwerp Natuurbeheerplan 2023 https://www.noord-holland.nl/Onderwerpen/Natuur/Natuurbeheer NATUURBEHEERPLAN 2022 Provincie Noord-Holland, 28 september 2021 https://www.bij12.nl/wp-content/uploads/2022/01/Natuurbeheerplan-2022-provincie-Noord-Holland.pdf Masterplan biodiversiteit, Provincie Noord-Holland https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwiB65am9Pv5AhVgwQIHHfbiDlM4ChAWegQIIxAB&url=https%3A%2F%2Fwww.noord-holland.nl%2FActueel%2FArchief%2F2022%2FMaart_2022%2FAantallen_lepelaars_nemen_toe_in_Noord_Holland_huismussen_worden_zeldzamer%2FMasterplan_biodiversiteit.pdf&usg=AOvVaw3aHx4CTq1yBhqNqIjoBUze Ruimtelijke ordening, biodiversiteit en ecosysteemdiensten, lesmateriaal https://www.publicspaceinfo.nl/media/uploads/files/BDSKILLS_2012_0001.pdf

---
[lbv] biodiversiteit op de kaart, Samen voor Biodiversiteit https://www.samenvoorbiodiversiteit.nl/projecten
Herstelmaatregelen in Nederland bereiken vooralsnog alleen biodiversiteitsverbetering in natte ecosystemen: BIJDRAGE VAN HERSTELMAATREGELEN AAN VERBETEREN BIODIVERSITEIT IN HET NATUURNETWERK, Plan bureau voor de leefomgeving 24 juni 2020 https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-bijdrage-herstelmaatregelen-aan-verbeteren-biodiversiteit-natuurnetwerk-4204.pdf
De biodiversiteit wordt door maatschappelijke initiatieven lokaal verbeterd, maar de impact op landelijke schaal is meestal gering: Maatschappelijke initiatieven voor natuur en biodiversiteit in feiten en cijfers, Wageningen University & Research https://www.wur.nl/nl/nieuws/Maatschappelijke-initiatieven-voor-natuur-en-biodiversiteit-in-feiten-en-cijfers-.htm
Om op grote impact te hebben zouden deze tips voor burgers nuttig zijn, mits men daaraan massaal gehoor zou geven: 52 tips voor de biodiversiteit, Europese Commissie https://ec.europa.eu/environment/nature/info/pubs/docs/brochures/biodiversity_tips/nl.pdf

8.6. Milieuverontreiniging, lokale aanpak en aanpak als onderdeel van een groter geheel

In 3.3. is aan de orde gekomen dat milieuverontreiniging qua impact vergelijkbaar is met klimaatverandering en biodiversiteitsverlies. Door op lokaal nivo onderdeel te willen zijn van de in 7.10. geschetste veranderingen van levensstijl en economische activiteiten kan op dit punt vooruitgang geboekt worden. Maar de grote problemen kunnen niet alleen lokaal worden opgelost.

Bij milieuverontreining zijn bijna altijd economische belangen in het spel. Enkele voorbeelden.

• Bij de milieuvervuilendende activiteiten van Tata Steel en vele andere milieuvervuilende bedrijven wegen financiële voordelen en/of werkgelegenheid zwaarder dan de volksgezondheid.
• Het gros van het geld dat wordt verdiend in de landbouw gaat naar bedrijven die om de boer heen cirkelen: handelaren in veevoer, slachterijen, producenten van kunstmest en pesticiden. Deze vaak grote ondernemingen [ll] lobbyen voor behoud van het huidige landbouwsysteem. Zij houden daarmee de verontreinigingen veroorzaakt door de bioindustrie en de intensieve landbouw in stand. [gvland]
• De plasticindustrie lobbyt tegen de EU richtlijn over wegwerpplastic om door te kunnen gaan met de productie ervan. [plsf]
• Nederlanders krijgen via voeding en drinkwater meer Pfas binnen dan volgens het RIVM veilig wordt geacht. [rivmpfas] Doordat het Nederlandse drinkwater het vieste van Europa is komt onze drinkwatervoorziening in gevaar. [puurherst2022] Ook in onze woningen zitten in huisstof mengels van bestrijdingsmiddelen die volgens onderzoekers zorgen baren. [SPRINT1Vandaag]
• Nederlandse consument moet zich wel degelijk zorgen maken over gevaarlijke stoffen in bijvoorbeeld cosmetica, verzorgingsproducten, schoonmaakmiddelen, speelgoed, tapijten en in regenkleding. [wecf]

Deze milieuverontreiningingen zijn moeilijk op te ruimen. En omdat bedrijven voortdurend nieuwe producten op de markt brengen die milieurisico's kunnen opleveren, werken regels en richtlijnen niet om de toename van de verontreinigingen wereldwijd te stoppen.

---
[puurherst2022] Schoon water de tijd dringt, PUUR natuurmonumenten herst 2022 https://issuu.com/natuurmonumenten/docs/pn_herfst_2022_single/6

Dit soort problemen worden voorkomen als bedrijven niet hun eigen economisch belang zouden nastreven, maar zich zouden richten op het belang van de samenleving als geheel. Dat betekent echter systeemverandering. In het economisch systeem van de ev ec is verankerd dat organisaties gericht zijn op het algemeen belang oftewel op de samenleving als geheel. Maar ook aan de consumentenkant zou er veel kunnen veranderen.
Daarbij zijn de volgende punten van belang:

• Transparantie informatie over duurzaamheid van producten.
• Wegnemen van reclameprikkels die niet duurzaam gedrag stimuleren.
• Gedragsverandering door consument in omgeving te plaatsen waarin duurzaam gedrag vanzelfsprekend/de norm is. Of door normen te stellen.

Transparantie en wegnemen van reclame prikkels daar kan iedere gemeente met haar beleid lokaal wel verbetering in aanbrengen. Ook zouden gemeenten gedragsveranderingen van hun burgers kunnen bewerkstelligen. De gedragsverandering die in de gemeente Ungersheim teweeg is gebracht is hiervan een voorbeeld.

Transparantie en het ontbreken van reclame prikkels is in de ev ec vanzelfsprekend. In 7.6. is toegelicht dat gedragsverandering een essentieel onderdeel van de ev ec is. Wederom zou de gemeente beter af zijn als het van deze faciliteiten gebruik zou maken. Het RIVM adviseert geen groente te eten uit moestuinen in een straal van zo'n 10 kilimeter rond Chemours (voorheen Dupont). Het teflon geproduceerd bij Chemours werd gemaakt van de stof PFOA. PFOA hoopt zich op in het milieu en is schadelijk voor mens, dier en plant. Met verschillende ziekten en doden tot gevolg. [rivmpfas] PFOA is een stof die tegenwoordig voorkomt in praktisch ieders bloed. Ook in het uwe. Zelfs pinguïns op de Zuidpool hebben deze giftige stof in hun bloed. [c8claim]
GenX wordt momenteel gebruikt voor de productie van teflon. GenX is ook een schadelijke stof.

Milieuverontreiniging moet bij de bron worden aangepakt anders is het dweilen met de kraan open. Jammer genoeg gaan gemeenten alleen tot actie over als het hun eigen burgers betreft. In het geval van Chemours in Dortrecht hebben uiteindelijk enkele getroffen gemeenten een rechtszaak aangespannen.

Gemeenten en overheden in Nederland en België hebben vaak laat of niet gereageerd op vervuilingen. Vervuilers zouden veel eerder lokaal moeten worden aangepakt. En als men overal lokaal deze verantwoordelijkheid zou nemen dan zou de wereld er veel beter voor staan.

Maar wanneer zullen gemeenten of mensen uit een lokale samenleving deze verantwoordelijkheid wel opppakken? Zoals we net zagen spelen economische belangen vaak een belangrijke rol. Dat zou niet het geval zijn als men lokaal economisch onafhankelijk was van het vervuilende bedrijf. De lokale economie zou zo flexibel moeten zijn dat het wegvallen van het vervuilende bedrijf gemakkelijk opgevangen zou kunnen worden. Die flexibiliteit is er vaak niet.

Het economisch systeem zou daarom -lokaal- flexibileler moeten zijn. Daar zouden gemeenten naar moeten streven.

In de ev ec is er altijd voldoende werk en kan werkgelegenheid elders wel relatief eenvoudig gecreëerd worden. Dat kan omdat de ev ec een flexibel economisch systeem is.

---
[c8claim] https://www.c8claim.nl/artikelen/12-artikelen/47-chemiebedrijf-dupont-heeft-decennialang-de-giftigheid-van-een-bestanddeel-van-teflon-verdoezeld [rivmpfas] RIVM: eet geen groente uit moestuin vlak bij chemiebedrijf Chemours, en pas op met gewassen iets verderop, de Volkskrant 6 ept 2022 https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/rivm-eet-geen-groente-uit-moestuin-vlak-bij-chemiebedrijf-chemours-en-pas-op-met-gewassen-iets-verderop~bdd2dac0/ DuPont en wat er in Nederland gebeurde, BNNVara, 25 jan 2017 https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/dupont-en-wat-er-in-nederland-gebeurde
[wecf] https://www.wecf.org/nl/een-snelle-manier-om-te-achterhalen-of-er-pfas-in-jouw-product-zit/

---
[gvland] Terwijl-de-boer-zwoegt-verdienen-grote-bedrijven-goud-geld-aan-hun-harde-werk, de Volkskrant 28 mei 2022 https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/terwijl-de-boer-zwoegt-verdienen-grote-bedrijven-goud-geld-aan-hun-harde-werk~bff0f638/ Dit zijn de rijkste ondernemers in de bio-industrie, Quote 22 juni 2022 Betaal boeren een eerlijke prijs, Trouw 21 sept 2018 https://www.trouw.nl/opinie/betaal-boeren-een-eerlijke-prijs~b8482968/ https://www.quotenet.nl/zakelijk/a40370909/dit-zijn-de-rijkste-ondernemers-in-de-bio-industrie/ Natuurlijk milieuverontreiniging treedt op een bepaalde plaats -dus lokaal- op. Maar de oplossing ligt niet alleen bij het lokaal oplossen:
---
[ll] Een lobby van prominente Nederlanders tegen biologische landbouw’foodlog.nl 19 ja 2013 https://www.foodlog.nl/artikel/een-lobby-van-prominente-nederlanders-tegen-biologische-landbouw/allcomments/ De lobby voor de intensieve veehouderij is nietsontziend, Trouw 28 mei 2017 https://www.trouw.nl/nieuws/de-lobby-voor-de-intensieve-veehouderij-is-nietsontziend~b22d5dea/ Boerenlobby misleidt achterban over gevolgen EU duurzaamheidsplannen https://www.ftm.nl/artikelen/boerenfoodlobby-verdoezelt-kansen-voor-boer-met-eu-duurzaamheidsplannen Lobbyen in een veranderend klimaat, scriptie Universiteit van Utrecht 29 aug 2016 https://studenttheses.uu.nl/bitstream/handle/20.500.12932/25239/Scriptie%20igitur.pdf?sequence=1
---
[plsf] Ordinaire lobby door plasticindustrie in tijden van crisis, Plastic Soup Founbdation https://www.plasticsoupfoundation.org/2020/04/ordinaire-lobby-door-plasticindustrie-in-tijden-van-crisis/ Nederland EU-koploper export plastic afval naar Azië, eenvandaag, https://eenvandaag.avrotros.nl/item/eenvandaag-09-09-2022/ [SPRINT1Vandaag] In huisstof op boerderijen zitten grote aantallen bestrijdingsmiddelen, blijkt uit nieuw onderzoek, 1Vandaag 02-02-2023 https://eenvandaag.avrotros.nl/item/in-huisstof-op-boerderijen-zitten-grote-aantallen-bestrijdingsmiddelen-blijkt-uit-nieuw-onderzoek/ Behalve de milieuverontreiniging die we nu al kunnen constateren zijn er ook milieuveronreiningen te verwachten door de ontwikkelingen na 2040. We gaan bekijken hoe we nu onze omgeving zo kunnen inrichten dat er in de toekomst lokaal geen grote milieuongelukken te verwachten zijn. Gezien de chaos die op ons afkomt is het zaak dat er geen stoffen en/of processen zijn die -onbewaakt- een potentieel gevaar vormen voor de volksgezondheid. De vele bedrijven in onze dorpen en steden die werken met gevaarlijke stoffen en een vijftal kerncentrales rond Nederland en België [vkc] kunnen na 2040 een gevaar gaan vormen omdat zij dan niet altijd meer adequaat beheerd kunnen worden. De oorlog in de Oekraïne heeft ons meermaals duidelijk gemaakt dat kerncentrales een doelwit van een agressor kunnen zijn. [vskv]

---
[vkc] - kerncentrales Borsele(Nederland), Tihange(België), Doel(België), Gravelines(Noord-Frankrijk), Cattenorm(Noord-Frankrijk)- https://www.google.com/maps/d/u/0/viewer?ie=UTF&msa=0&mid=1WoDA4389S9wOurgTlAgL4kl0w64&ll=50.629094881535906%2C4.34545794232259&z=8 https://www.portofantwerp.com/nl/grootste-petrochemische-cluster-europa http://avn.geo.uu.nl/09bedrijven/35/35.html https://ibz.be/nl/pers/optreden-tegenover-risico-ivm-de-seveso-sites-10-juli-2019

Een ongeluk in een kerncentrale kan er voor zorgen dat radioactief afval over honderden kilometers wordt meegevoerd waardoor regio's lang niet meer bewoonbaar zullen zijn. [zokc] De vele voorbeelden van schade voor de volksgezondheid door giftige stoffen spreken voor zich.

De risico's van degelijke fabrieken worden ingeschat of berekend op basis van de nog rond 2020 heersende/normale omstandigheden. De klimatologische omstandigheden zullen echter vanaf 2040 veel slechter worden. Ook is te verwachten dat door de chaos de bewaking van de processen en afvalstoffen in dergelijke fabrieken niet altijd meer op orde zal zijn. De economische omstandigheden -wereldhandel stort in- zullen ervoor zorgen dat veel van dit soort bedrijven vanaf 2040 hun deuren zullen moeten sluiten. Dat zal in veel gevallen extra gevaar voor de volksgezondheid en het milieu betekenen.

---
[zokc] ‘Een kerncentrale is niet gebouwd met het oog op een bominslag’, 10 augustus 2022 https://www.standaard.be/cnt/dmf20220809_97642310 'Kerncentrales niet gebouwd op oorlog, bij inslag dreigt grote ramp', NOS 4 maart 2022 https://nos.nl/collectie/13888/artikel/2419772-kerncentrales-niet-gebouwd-op-oorlog-bij-inslag-dreigt-grote-ramp Toch zijn er ook optimistische geluiden over het gevolg van schade aan kerncentrales. Het effect van een terroristische aanslag is echter moeilijk te voorspellen. Schade aan kerncentrale hoeft geen ramp te betekenen, de Volkskrant 9 okt 2022 https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/schade-aan-kerncentrale-hoeft-geen-ramp-te-betekenen~b608bee9/
---
[vskv] De voormalige kerncentrale in Tsjernobyl Rusland en Oekraïne beschuldigen elkaar van oorlogsgeweld bij kerncentrale, de Volkskrant 21 juli 2022 https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/rusland-en-oekraine-beschuldigen-elkaar-van-oorlogsgeweld-bij-kerncentrale~ba012de5/
kerncentrale in Zaporizja https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/buitenland/artikel/5292440/rusland-wim-turkenburg-zaporizja-kerncentrale https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20220304_93803461
kerncentrale in Pivdennoukrainsk Explosie bij kerncentrale in Oekraïne, Zelenski noemt Russen 'een gevaar voor de hele wereld', Dagblad van het Noorden 19 sept 2022 https://dvhn.nl/buitenland/Explosie-bij-kerncentrale-in-Oekra%C3%AFne-Zelenski-noemt-Russen-een-gevaar-voor-de-hele-wereld-27934650.html

Het is reëel dat terroristische organisaties die in Afrika na 2040 invloedrijk zullen zijn door de volksverhuizingen ook een machtsbasis in Europa zullen krijgen. In de chaotische tijden na 2040 zal het voor deze organisaties aantrekkelijk zijn om kerncentrales of andere kwetsbare bedrijven te betrekken bij terroristische aanslagen.

Gemeenten zullen breed moeten gaan samenwerken aan maatregelen die ervoor zorgen dat dergelijke fabrieken voor 2040 in ieder geval voorzieningen hebben getroffen. En zeker als de bedrijfsactiviteiten door een faillisement beëindigd worden. Maar verstandiger is het om deze bedrijven al voor 2040 te begeleiden naar een veilige bedrijfsbeëindiging. Van veel verontreininging wordt de volle impact pas zichtbaar op de lange termijn. Het gemakkelijker om te denken dat de volgende generatie dat dan wel zal oplossen. Het is verleidelijk om te denken dat afvalstoffen die geloosd worden in een rivier of beek alleen de mensen stroomafwaarts zullen raken en niet de inwoners van de eigen gemeente. Het verplaatsen van de problemen naar anderen of naar de toekomst maakt wel dat de problemen blijven opstapelen.

De samenleving als geheel is er gebaat bij dat iedere gemeente de verantwoordelijkheid neemt voor wat er binnen de eigen gemeentegrenzen gebeurt.

8.7. Lokaal aanpassen aan grondstoffenschaarste

In 3.4 is toegelicht dat er geen oplossing is voor de toekomstige tekorten aan grondstoffen voor de energietransitie, elektronica, kunstmest en kernenergie. We gaan nu bekijken hoe we ons hierop lokaal zouden kunnen voorbereiden.

Een grondstof die schaars wordt is fosfer. Van fosfor wordt kunstmest gemaakt. Rond 2030 wordt de maximale hoeveelheid fosfor gewonnen. Daarna neemt de vraag toe en de beschikbaarheid af. [fo]
----
[fo] https://interessantetijden.nl/2021/10/14/ramp-peak-phosphorous-in-2030-roepen-academici/ https://geografie.nl/artikel/fosfaatschaarste-bedreigt-wereldvoedselvoorziening

De prijs van kunstmest zal daarom na 2030 stijgen. En daarmee worden ook de agrarische producten die verbouwd worden met kunstmest duurder. Op den duur wordt zelfs in de vrijemarkteconomie landbouw zonder kunstmest aantrekkelijker. Een optie zou dan verticale landbouw kunnen zijn. Verticale landbouw is het telen van gewassen in afgesloten ruimte waarin de omstandigheden geheel met techniek gecontroleeerd worden. De zon is vervangen door ledlampen. De aarde is vervangen door steenwol. De voedingsstoffen worden via water toegediend. Er wordt geen gebruik gemaakt van kunstmest of pesticiden.[vl] Verticale landbouw staat nog in de kinderschoenen, maar is aan een opmars bezig met enkele groenten en kruiden. [opmars]
---
[opmars] https://www.nieuweoogst.nl/nieuws/2021/08/25/plantlab-breidt-indoor-farming-in-amsterdam-uit https://www.infarm.com/

Onder normale omstandigheden zou verticale landbouw met name in grote steden een alternatief kunnen zijn als de hoge investeringskosten en de hoge energiebehoefte voor lief genomen worden. Een belangrijk voordeel is dat de productie onafhankelijk is van weersomstandigheden die door de klimaatverandering minder geschikt zouden kunnen zijn voor landbouw.

Na 2040 is verticale landbouw waarschijnlijk kwetsbaar. De benodigde hoeveelheid technische voorzieningen zijn niet altijd meer voorhanden in de minder stabiele tijden die dan volgen. Ook de afhankelijkheid van energie maakt kwetsbaar.
Voor een gemeente en/of een lokale gemeenschap zou verticale landbouw pas zinvol zijn als deze problemen getackeld zijn.

De hoge investeringskosten en de benodigde hoeveelheid technische voorzieningen maken dat verticale landbouw gedomineerd zullen gaan worden door enkele mondiale spelers., [opmars] De ondernemers die rond 2020 zijn begonnen aan het bouwen van een sterke, mogelijk dominante positie op de wereldmarkt hebben de beste uitgangspositie.
Voedselafhankelijkheid van techbedrijven maakt de voedselvoorziening lokaal echter kwetsbaar na 2040. Er is lokaal geen controle over de eigen voedselvoorziening. In tijden van grote schaarste zou zo'n techbedrijf kunnen besluiten om te leveren aan de hoogste bieder buiten de gemeente of lokale gemeenschap.
---
[vl] https://edepot.wur.nl/523437 Bio(ja want eu), verticale landbouw(teveel techniek die kapot kan), urban farming(te weinig opbrengst maar ) https://aardeboerconsument.nl/verticale-kassen-als-oplossing https://nl.wikipedia.org/wiki/Verticale_landbouw https://nl.insectengineers.com/about-us/verticale-landbouw Grondgebonden landbouw zonder kunstmest en pesticiden is daarom na 2040 een veel gevallen de betere optie. [grp] Wil een gemeente na 2040 niet in de problemen komen dan zou het dit type landbouw moeten stimuleren.

En als gemeente behoud van biodiversiteit ook als een beleidsvoornemen hanteert of gaat hanteren dan zou biologische landbouw in het verlengde liggen. [biolv] Maar ook regeneratieve landbouw zou een optie kunnen zijn. [rgl] Gezien op de milieuverontreiniging van de conventionle landbouw [gvland][SPRINT1Vandaag] (ref komen van 8.6.) heeft dit type landbouw de voorkeur binnen de ev ec.

Meer over mogelijk landbouwbeleid van gemeente of lokale gemeenschap binnen de ev ec bij het onderwerp voedselschaarste.

---
[grp] https://www.greenpeace.org/nl/natuur/5612/plan-bee-landbouw-zonder-pesticiden/ https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/kan-de-landbouw-niet-zonder-miljoenen-kilo-s-chemische-middelen~bdc493cf/
---
[biolv] https://www.eur.nl/nieuws/de-enige-manier-om-de-wereld-te-voeden-door-over-te-schakelen-op-lokale-en-biologische-landbouw-zegt https://www.tubantia.nl/hetschoneoosten/pesticiden-het-kan-echt-ook-zonder-laat-boer-john-arink-uit-lievelde-zien~ac93a7ab3/
---
[rgl] Wat is regeneratieve landbouw? https://www.voordewereldvanmorgen.nl/artikelen/wat-is-regeneratieve-landbouw “Regeneratieve landbouw kan wel degelijk veel koolstof opslaan” https://vilt.be/nl/nieuws/regeneratieve-landbouw-kan-wel-degelijk-veel-koolstof-opslaan Hoe definiëren we regeneratieve landbouw? https://hetgroenebrein.nl/2020/11/03/hoe-definieren-we-regeneratieve-landbouw/ Lokaal kan er natuurlijk weinig gedaan worden aan grondstoffenschaarste die onder andere de energietransitie gaat bemoeilijken. Enkele producten waarin schaarse metalen zitten zijn windmolens, zonnepanelen, electrische auto's, laptops, mobieltjes en andere electronica producten. Een economie gebaseerd op lokale, slim opgewekte, duurzame energie is te afhankelijk van zeldzame materialen.

Het produceren van volledig te recyclen producten zou theoretisch kunnen voorkomen dat deze schaarse metalen niet meer beschikbaar zijn. Zoals we al gezien hebben bij 3.4. is dit praktisch nauwelijks mogelijk. En omdat de vraag naar deze producten groeit zullen er zelfs meer grondstoffen gewonnen moeten worden.

---
[wzm] https://www.eoswetenschap.eu/natuur-milieu/groene-elektriciteit-kampt-met-grondstoffencrisis https://www.klimaathelpdesk.org/answers/zijn-windmolens-%C3%A9cht-wel-zo-duurzaam/ kan wel Toch zijn er wel mogenlijkheden om daar lokaal voorbereidingen voor te treffen. Er kunnen keuzes gemaakt worden die ervoor zorgen dat we minder afhankelijk zijn van schaarse metalen. Elektriciteit opwekken zonder CO2 uitstoot kan met een windmolens. De huidige generatie windmolens leggen echter een groot beslag op de zeldzame metalen. De exploitatie van dergelijke windmolens zal voor hun economische levensduur beëindigd is mogelijk al tot problemen kunnen leiden. De reparatie van onderdelen waarin zeldzame metalen verwerkt zijn zal op den duur een uitdaging gaan vormen.

Het is echter ook mogelijk om windmolens te bouwen waarin geen zeldzame metalen worden toegepast. [wddd] [weazzm] Gemeenten en lokale gemeenschappen die windmolens gaan plaatsen zouden dit type windmolens in overweging kunnen nemen.

---
[wddd] https://www.change.inc/energie/windmolens-moeten-circulair-worden-om-echt-klimaatvriendelijk-te-zijn-34453 De zeldzame metalen in zonnepanelen als silicium van hoge kwaliteit en zilver worden nauwelijks hergebruikt in nieuwe zonnepanelen. [frauninst] Zonnepanelen hebben een levensduur van 20 à 30 jaar en zullen vanaf 2030 massaal in onze afvalstromen terecht komen. Dan moet er vervanging zijn. Geleidelijk aan zullen deze zeldzame metalen echter in prijs gaan stijgen en uiteindelijk niet meer beschikbaar zijn. [prijszilver] De monopoliepositie van China op dit terrein zou hieraan kunnen bijdragen. Zilver zal rond 2050 echt op zijn.[zschaars]

Gemeenten zouden de aanschaf van zonnepanelen, waaruit deze zeldzame metalen wel kunnen worden teruggewonnen, kunnen stimuleren. [frauninst] [zzm] Als voor 2030 alleen deze hoogwaardig recyclebare zonnepanelen gekocht worden dan is het mogelijk dat we lang gebruik kunnen blijven maken van zonnepanelen. Al zullen niet meer zonnepanelen geproduceerd kunnen worden omdat bij recyclen niet meer grondstoffen zullen vrijkomen.

---
[frauninst] Onderzoekers produceren nieuwe zonnecellen voor zonnepanelen van gerecycled silicium https://solarmagazine.nl/nieuws-zonne-energie/i26471/onderzoekers-produceren-nieuwe-zonnecellen-voor-zonnepanelen-van-gerecycled-silicium De impact van zonnepanelen op het milieu https://volt4u.nl/informatie-zonnepanelen/de-impact-van-zonnepanelen-op-het-milieu/ [prijszilver] Vraag zilver stijgt door zonnepanelen naar nieuwe recordhoogte, 25 april 2022 https://solarmagazine.nl/nieuws-zonne-energie/i27021/vraag-zilver-stijgt-door-zonnepanelen-naar-nieuwe-recordhoogte [zschaars] https://www.duurzaammbo.nl/kennisbank/57-kennisbank/planet/4347-schaarsegrondstoffen-2
---
[zzm] Zonne-energie: van hernieuwbaar naar duurzaam, TNO https://www.tno.nl/nl/duurzaam/hernieuwbare-elektriciteit/zonnemodules-massamaatwerk/silicium-zonnemodules-circulair-ontwerp/zonne-energie-hernieuwbaar-duurzaam/ Volledig recyclebare zonnepanelen in aantocht, TNO https://www.tno.nl/nl/aandachtsgebieden/energietransitie/roadmaps/hernieuwbare-elektriciteit/zonne-energie/pv/recyclebare-zonnemodules/
De provincie Zuid Holland geeft in haar Kennisnotitie Zonnepanelen circulair nog wat aanbevelingen. Al komen zij niet met een remedie voor de schaarste van de zeldzame metalen. Kennisnotitie Zonnepanelen circulair https://circulairemaakindustrie.nl/app/uploads/2021/02/Kennisnotitie-Zonnepanelen.pdf (https://geldoogsten.nl/investeren-in-zilver/)

Deze circulaire aanpak kan alleen succesvol zijn als zeer veel gemeenten hierbij de handen in elkaar slaan. En omdat in de vrije markt de kosten een belemmerende factor zullen zijn is het nuttig om een breed samenwerkingsverband binnen de ev ec aan te gaan. Binnen de ev ec is de kostprijs namelijk aanzienlijk lager dan die in de vrije markt.

Bij deze circulaire aanpak hoort ook dat de recycelbare zonnepanelen zo lokaal mogelijk worden verwerkt en dat verkregen grondstoffen gebruikt worden voor de lokale productie van zonnepanelen voor de lokale markt maakt.

Overigens wordt door veel zonnepanelen fabrikanten al in 2020 aangegeven dat hun zonnepanelen volledig hergebruikt kunnen worden. Dat is niet hetzelfde als dat de zeldzame metalen eruit gehaald kunnen worden en weer gebruikt kunnen worden in nieuwe zonnepanelen. Men bedoeld dan dat de stoffen wel hergebruikt kunnen worden maar niet altijd op dezelfde hoogwaardige manier als in het oorspronkelijke product: Het is niet rendabel om de restproducten van oude panelen zodanig te bewerken dat er weer nieuwe zonnepanelen van gemaakt kunnen worden. Zijn er manieren om warmte op te wekken zonder een groot beslag te leggen op zeldzame metalen?

Lokaal warmte opwekken kan met zonnepanelen in combinatie met een warmtepomp. Maar net hebben we gezien dat voor zonnepanelen zeldzame metalen gewonnen moeten worden.
Er is een alternatief met minder zeldzame metalen: de heatpipe warmtecollector [hpwc] met langdurige warmteopslag. [hpwo] Gemeenten zouden het plaatsen van een grote warmteaccu voor meerdere huizen kunnen faciliteren. [nagele] Overigens worden heatpipe's in Duitsland een veel toegepast.

Natuurlijk hebben beide alternatieven hun voor en nadelen, maar zonnepanelen in combinatie met een warmtepomp zetten maximaal 30% van de zonne-energie om in warmte en een heatpipe heeft een rendement van zo'n 40%-70%.[rh]
---
[hpwo] Basaltaccu voor continu schone energie, de ingenieur 3 jun 2020 https://www.deingenieur.nl/artikel/basaltaccu-voor-continu-schone-energie https://en.m.wikipedia.org/wiki/Drake_Landing_Solar_Community https://www.vakbladwarmtepompen.nl/onderwerp/energieopslag https://www.tno.nl/nl/aandachtsgebieden/bouw-infra-maritiem/roadmaps/veilige-en-duurzame-leefomgeving/duurzame-gebouwen-naar-een-energieproducerende-gebouwde-omgeving/thermochemische-warmteopslag/ https://eenvandaag.avrotros.nl/item/engelbert-86-verwarmt-zijn-huis-al-10-jaar-klimaatneutraal-maar-niemand-wil-over-zijn-uitvinding-horen/ https://www.hieropgewekt.nl/kennisdossiers/duurzame-warmteopslag-methoden-voor-woningen-en-wijken https://2-improve.com/cpc-zonnecollectoren/ https://www.kijkophetnoorden.nl/hydrobag-revolutionaire-warmtebatterij-voor-elke-woning/ https://ce.nl/wp-content/uploads/2021/03/CE_Delft_200260_Verkennend_onderzoek_zonthermie_ZH_DEF.pdf https://rensa.nl/nieuws/overtrop-regucor-maakt-zonneboiler-overbodig ? http://www.zonne-energie-wageningen.nl/wp-content/uploads/2013/07/Rapport-inventarisatie-zonthermisch_mei-2013.pdf [nagele] Nagele gasloos door centrale seizoensopslag voor warmte,Bouwtotaal https://www.bouwtotaal.nl/2021/07/nagele-gasloos-door-centrale-seizoensopslag-voor-warmte/
---
[rh] https://s-energynederland.nl/public/uploads/adc72a60f86c5a648ba9e6df75a2dfee.pdf

In de toekomst is er nog een alternatief met minder beslag op zeldzame metalen: De combinatie van een windmolen gebouwd zonder zeldzame metalen met warmtepompen. De meeste elektrische auto's leggen een groot beslag op de voorraad zeldzame metalen. Het is de vraag of dit deel van autoindustrie op den duur kan blijven voortbestaan.

Maar elektrische auto's met een elektomotor die gemaakt wordt met aanzienlijk minder zeldzame metalen, zijn ook al in productie. [weazzmBEL] Toch blijft het gebruik van het zeldzame metaal lithium in de accu's van de auto een probleem [weazzm] Het goede nieuws is dat accu's zonder zeldzame metalen wel eens de realiteit zouden kunnen worden. [azzm] Dit type elektrisch vervoer, zo lokaal mogelijk geproduceerd, zou eraan kunnen bijdragen dat we ook in de toekomst vervoer blijven hebben. Met de nadruk op zou want rond 2020 is dit nog geen realistische optie.

---
[weazzmBEL] https://www.renouvelle.be/nl/duurzame-energie-zal-zich-ontwikkelen-zonder-zeldzame-aardmetalen/ BELANGRIJK [weazzm] echter de lithium batterij van de electrische auto blijft nog een probleem. Hoe onduurzaam zijn batterijen? https://www.voordewereldvanmorgen.nl/artikelen/hoe-onduurzaam-zijn-batterijen Een nieuwe orde, VPRO Tegenlicht 7 maart 2022 https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2022-2023/een-nieuwe-orde.html In de VPRO Tegenlicht reportage wordt uitsluitend ingezet op technische maatregelen, terwijl ook aan bod komt dat deze technische ontwikkelingen wel erg innovatief zouden moeten zijn om onze huidige levensstijl te kunnen continueren. Gedragsverandering is geen populaire boodschap en wordt daarom mogelijk/waarschijnlijk vermeden.
---
[azzm] Voor accu van toekomst is ritje van 1000 kilometer een makkie, tubantia 2-jan 2021 https://www.tubantia.nl/enschede/voor-accu-van-toekomst-is-ritje-van-1000-kilometer-een-makkie~a80e1286/ Deze doorbraak tackelt het pijnpunt van de elektrische auto, Manners 1 sept 2021 https://www.manners.nl/batterij-kobalt-elektrische-auto-doorbraak/ IBM ontdekt kobaltvrije batterij die lithium-ion overtreft, autovisie 23 dec 2019 https://www.autovisie.nl/nieuws/ibm-ontdekt-kobaltvrije-batterij-die-lithium-ion-overtreft/

Waterstofauto's die nauwelijks zeldzame metalen bevatten kunnen worden geproduceerd, al gebeurt dat nu (nog) niet. [wa] Waterstof auto's die gebruik maakt van groene stroom stoten evenveel CO2 uit als electrische auto's. Daarom zou dit type waterstofauto's te prefereren zijn boven een electrische auto die veel beslag legt op zeldzame metalen.

---
[wa] https://www.milieucentraal.nl/duurzaam-vervoer/elektrische-auto/waterstofauto/ brandstofcel voor bijv waterstof auto zonder zeldzame metalen en met hoger rendement in ontwikkeling. Energie opslaan in waterstof 20 keer effectiever met katalysator van platina-nikkel, 18 november 2019 engineersonline.nl https://www.engineersonline.nl/nieuws/id32165-energie-opslaan-in-waterstof-20-keer-effectiever-met-katalysator-van-platina-nikkel.html

Gemeenten hebben nauwelijks instrumenten om hun burgers tot dit soort keuzes te bewegen. Voor deelnemers aan de ev ec zijn dit soort toekomstige keuzes vanzelfsprekender. Energieopwekking mbv kernenergie kan uiteraard met geringe CO2 uitstoot, maar zoals al in 3.4. beschreven is de grondstof voor kernenergie ook relatief snel op.
Gemeenten zouden zich daarom moeten afvragen of zij kernenergie willen gebruiken om de energiebehoefte mee af te dekken. Bovenstaande keuzes kunnen de algemene trend van het schaarser en het niet meer verkrijgbaar zijn van zeldzame metalen niet keren. We zullen ons tijdig moeten gaan voorbereiden op de situatie dat we nauwelijks de beschikking hebben over producten met zeldzame metalen. We zullen een omslag moeten gaan maken. Als deze omslag niet plaatsvindt voordat er schaarste optreedt dan loopt het economisch systeem vast. Het economisch systeem kan dan dan alleen nog draaien op producten die nauwelijks nog voorhanden zijn.

Eerder is op diverse plaatsen uitvoerig ter sprake gekomen dat deze omslag niet zal plaatsvinden in de vrijemarkteconomie. Om dit te voorkomen zullen daarom naar een economisch systeem toe moeten waarin niet eigen belang maar het algemeen belang centraal staat. Het is reëel dat een groot deel van de in de toekomst optredende schaarste in de elektronicaindustrie niet opgelost zal worden met hoogwaardig recyclen. Ook zijn er geen alternatieven waarmee vergelijkbare producten geproduceerd kunnen worden. We zullen in de toekomst het met minder apparaten moeten gaan doen of met apparaten met beperktere functionaliteit.

Om de samenleving en economie overeind te houden zou een infrastructuur voor communicatie opgezet moeten worden die veel minder leunt op de technieken gebaseerd op schaarse grondstoffen. Maar als daar vroegtijdig over nagedacht wordt en er voorbereidingen getroffen worden kan erger worden voorkomen. Daarbij is het bewerkstelligen van gedragsverandering bij de burger noodzakelijk. Als we ons niet ver van tevoren veel minder afhankelijk gaan worden van producten met schaarse grondstoffen dan gaat de wal het schip keren. Een maatschappij en haar economie die helemaal afhankelijk is van producten die er van de ene op de andere dag niet meer verkrijgbaar zijn zal in een diep dal belanden.

We zullen ons op tijd zo moeten aanpassen dat we niet meer afhankelijk zijn van schaarse grondstoffen. En dat betekent toch altijd dat we met veel minder zullen moeten toekomen. Onze producten zullen ons minder gaan ondersteunen op een vrij breed terrein; sociale media, contacten op afstand, digitale hulpmiddelen voor studie, digitale ondersteuning op het werk.

Iedere gemeente zou tijdig moeten gaan werken aan gedragsverandering bij haar burgers. Ook zou de gemeente tijdig beleid kunnen gaan voeren om economische bedrijvigheid in haar gemeente te bevorderen die daarmee om kan gaan.

In 7.6. is aan bod gekomen dat dit soort gedragsveranderingin de ev ec meer vanzelfsprekend is. Mensen die functioneren binnen de ev ec zijn beter in staat om te anticiperen op dat wat komen gaat.
En mensen kunnen zich relatief snel aanpassen. Bijvoorbeeld de grote veranderingen in onze digitale manier van communiceren hebben van 2007 (eerste iPhone) tot pakweg 2015 plaatsgevonden. [gvdip]

---
[gvdip] Geschiedenis van de iPhone https://www.forza-refurbished.nl/nieuws/iphone/geschiedenis-iphone-tijdlijn

8.8. Lokale voorzieningen als antwoord op wereldwijde voedselschaarste

In 3.7. hebben we gezien dat we te maken krijgen met zeer ernstige wereldwijde voedseltekorten. Eerst gedurende relatief korte perioden. Daarna langdurig.

De geschiedenis leert ons dat iedereen zijn eigen landbouwproducten voor zichzelf houdt ten tijden van voedselschaarste. [gvoeds] Om chaos te voorkomen zouden aangrenzende gemeenten samen met alle betrokkenen beleid moeten maken. Beleid dat erop gericht is om de infrastructuur en het land zo te gaan inrichten dat voedselschaarste lokaal kan worden voorkomen.

Oogsten zullen veel vaker gaan mislukken bijvoorbeeld bijvoorbeeld door extreem weer. Door de ontwikkeling van nieuwe gewassen die beter tegen warmte en droogte kunnen de ergste gevolgen getemperd worden. Tevens zouden er zoveel mogelijk verschillende soorten gewassen geteeld kunnen worden. [sodwe] Maar ook door regeneratieve landbouw zijn de gewassen beter bestand tegen extreem weer. [rlbgb]
Voor dit soort aanpassingen is een voorbereiding van zo'n 10 jaar nodig zijn. Het is dus zaak om snel te beginnen.

---
[gvoeds] Indisch exportverbod stuwt tarwe naar recordprijs, Vilt.be 16 mei 2022 https://vilt.be/nl/nieuws/indisch-exportverbod-stuwt-tarwe-naar-recordprijs
---
[sodwe] "Klimaatverandering zal vaker oogsten doen mislukken" https://agrifutures.nl/klimaatverandering-zal-vaker-oogsten-doen-mislukken/ Slechte oogst door weerextremen, KNMI 14 aug 2017 https://www.knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/slechte-oogst-door-weerextremen
---
[rlbgb] Bodem herstellen in plaats van uitputten, dat is regeneratief boeren, EenVandaag, seizoen 2022 afl 237 / 5 okt 2022, op tweederde van de uitzending https://www.npostart.nl/eenvandaag/05-10-2022/AT_300003005

De langdurige voedseltekorten die vanaf 2050 optreden worden voor een groot deel veroorzaakt door de grote wereldwijde bevolkingsgroei. Deze voedseltekorten zullen minder hard aankomen bij gemeenten die hier al lang van te voren voorbereidingen voor hebben getroffen.

Dit alles is moeilijk te regelen in de vrije markt. Er moeten afspraken gemaakt worden met individuele lokale boeren en met de lokale klanten. Binnen de ev ec vormen dit soort afspraken een vast onderdeel van het systeem. Gemeenten zouden de toekomstige voedselproblemen langs deze weg aan kunnen pakken.

Een bijkomend probleem is dat burgers die geen eten kunnen krijgen voedsel gaan halen daar waar wel het is: In de gemeenten die voorzieningen hebben getroffen voor lokale voedselproductie. Daarom moeten er harde afspraken gemaakt worden. Zeker met die gemeenten die het voedselschaarste probleem op zijn beloop laten. Ook moeten er binnen de voedselproducerende gemeente voorzieningen komen die plunderingen tegengaan. Bij een inventarisatie van wat lokaal gekocht wordt aan voeding en wat de lokale landbouwgrond kan geven zal al snel de uitkomst zijn dat er te weinig landbouwgrond is. In veel gevallen zal de conclusie getrokken worden dat er radicale keuzes gemaakt moeten worden om te overleven. Dit zal waarschijnlijk in gaan houden dat de te verbouwen producten direct geschikt moeten zijn voor menselijke consumptie. Voor gewassen bedoeld als diervoeding zal nawelijks meer plaats zijn.
De vleesconsumptie en vleesproductie zoals we die in de perioden voor de voedselschaarsten kennen kan niet worden gecontinueerd zonder dat de gehele lokale voedselvoorziening in gevaar komt.

Consumenten die ervoor kiezen om hun vleesconsumptie niet te wijzigen, zullen afhankelijk blijven van de vrijemarkt. En zij zullen in de lange periodes van voedselschaarste nauwelijks vlees en andere voedingsmiddelen kunnen kopen.

Een gemeente zou ook kunnen overwegen om stukken grond te oormerken als grond waarop mensen in de toekomst zelf hun groenten en fruit kunnen verbouwen. Zeker in een buurt met wooneenheden die geen of weinig grond hiervoor beschikbaar hebben.
Daarbij zijn ook voorzieningen om zelf aan de slag te kunnen van belang. Tegen die tijd zullen werktuigen en zaden moeilijker te krijgen zijn. Ook het bewaren van de producten zal voor veel mensen een uitdaging zijn omdat kennis en middelen ontbreken. Of omdat de stroomvoorziening gebrekkig is.

En geen beleid is ook beleid. Als er geen beleid op dit gebied ontwikkeld wordt zal het waarschijnlijk zo zijn dat het rijkere deel van de gemeente in staat is om de dan het nog de beschikbare schaarse voeding te kopen en het armere deel nauwelijks eten kan kopen. Dat levert uieindelijk chaos op. Natuurlijk is de zojuist geschetste situatie voor nogal wat mensen moeilijk voorstelbaar. Velen zullen er niet aan willen. Tot het moment dat we met de neus op de feiten gedrukt worden. Jammer genoeg is het dan te laat.

Gemeenten zullen tijdig beleid moeten gaan ontwikkelen. Men zou kunnen beginnen met een bescheiden verkenning over hoe de voedselvoorziening in de gemeente er uit zou kunnen zien op het moment dat er nog maar weinig voedsel op de wereldmarkt beschikbaar is. Al naar gelang de materie meer gaat leven onder raadsleden zouden er meerdere scenario's om te komen tot een goede lokale voedselvoorziening onderzocht kunnen worden. Omdat de bewoners al voor 2040 geleidelijk telkens meer zullen moeten gaan deelnemen aan deze lokale vorm van voedselvoorziening is het goed dat zij tijdig hierbij betrokken worden.

Maar ook in groepsverband zouden mensen lokaal voedselvoorzieningen kunnen gaan opzetten om toekomstige voedselschaarsten lokaal te voorkomen. Zij zouden anderen kunnen stimuleren samen met hen de lokale voedselvoorziening breder te gaan opzetten. En zij zouden bij gemeenten kunnen aankloppen over hoe hun voedselvoorziening in de toekomst beschermd kan worden.

In de ev ec is een zo lokaal mogelijke voedselvoorziening onderdeel van het systeem. Een lokale voedselvoorziening kan daarom goed opgezet worden in de context van de ev ec.

8.9. Lokaal plan voor omgang met vluchtelingenstromen

In 3.8. is aangegeven dat West-Europa te maken krijgt met grote vluchtelingenstromen. Er zijn vluchtelingen te verwachten van veel verschillende landen. Dat maakt de opvang moeilijker.

We hebben in 7.15. gezien dat de ev ec als volwassen economisch systeem op een goede manier met deze vluchtelingenstromen kan omgaan. In deze paragraaf gaan we bekijken hoe we ons lokaal kunnen voorbereiden op vluchtelingenstromen. De Nederlandse overheid wil de vraag over hoeveel mensen Nederland -in de toekomst- kan / zou moeten herbergen niet beantwoorden.[hn] De discussie hierover wordt wel door mensen die er met een wetenschappelijke bril kijken via de media wel regelmatig aangezwengeld. Maar de overheid pakt de discussie niet op, laat staan dat er een visie ontwikkeld wordt.

---
[hn] Voor hoeveel Nederlanders is er ruimte? 20 miljoen? 500 miljoen?, Trouw 27 september 2018 https://www.trouw.nl/nieuws/voor-hoeveel-nederlanders-is-er-ruimte-20-miljoen-500-miljoen~bc05a407/ Als de overheid dat niet doet dan zullen de gemeenten of lokale gemeenschappen die vraag voor zichzelf moeten beantwoorden. En als de gemeente of gemeenschap dat niet doet dan zal zij in de toekomst een speelbal van klimaatverandering en van de gebeurtenissen op het wereldtoneel worden.

Natuurlijk is het zo dat een gemeente daar momenteel nauwelijks invloed op heeft. Toch zal de gemeente, liefst in samenwerking met naburige gemeenten, daar een plan voor moeten opstellen. Lijdraad zou kunnen zijn: Hoeveel inwoners kunnen we binnen de gemeente voeden na 2040? Welke bevolkingssamenstelling levert nog een leefbare samenleving op? Hebben we de mogelijkheden om nieuwkomers te begeleiden bij het integreren? En integratie is essentieel omdat een hechte gemeenschap beter kan omgaan met moeilijke situaties.

Daarbij horen ook lastige vragen als:
In hoeverre zijn de bewoners bereid om zich aan te passen aan de nieuwe situatie met de nieuwkomers? Is de lokale bevolking wel in staat of bereid om nieuwkomers te verwelkomen? Ligt de grens bij wat we redelijkerwijze aankunnen? Als de nieuwkomers nauwelijks kunnen deelnemen aan het lokale economisch proces, hoeveel kunnen we dan aan met een toch al kwetsbaardere lokale economie en met een centrale overheid niet opkomt voor de kosten?
Maar zeker ook: Hoe zouden we zelf verwelkomd willen worden? Voor grote steden is het vrijwel onmogelijk om het armere deel van de bevolking tijdens langdurige voedselschaarste te helpen door voedsel in te kopen op de globale markt. En dat terwijl juist grotere steden groeien door buitenlandse immigratie en gezinnen met inheemse roots de stad uit trekken. [insgus]

Grotere gemeenten zullen afspraken moeten maken met nabij gelegen plattelandsgemeenten over de voedselvoorziening richting hun stad. En platte­lands­gemeenten zullen afspraken moeten met steden over welke bijdrage steden zullen leveren tijdens voedselschaarste.

---
[insgus] De belangrijkste verklaring voor de aantrekkende groei in grote steden is buitenlandse immigratie. Die steden groeien weliswaar door, maar gezinnen trekken juist de stad uit. https://stadszaken.nl/artikel/3981/corona-niet-einde-stad-grote-steden-groeien (met kaartje over bevolkingsgroei per gemeente) De geschiedenis leert ons keer op keer dat massale vluchtelingenstromen in een korte tijd op gang kunnen komen. Na 2040 kunnen we er niet meer van uit gaan dat vluchtelingenstromen door de rijksoverheid of de EU in goede banen worden geleid.
Het is daarom verstandig om lokaal een goed plan te hebben klaarliggen dat gedragen wordt door de lokale bevolking. Een plan waarin ook voedsel­voorzie­ningen, medische voorzieningen, huis­vesting en de economie zijn opgenomen. Maar ook welke eisen er aan nieuwkomers gesteld moeten worden om met vertrouwen de toekomst tegemoet te kunnen gaan.

Grotere steden zouden gezien de trend uit het verleden [insgus] meer immigranten mogen verwachten. Om alle gemeenten/regio's een eerlijke bijdrage te laten leveren aan de opvang zal tijdig in een breed verband overleg moeten plaatsvinden.

Overigens vindt in de ev ec dit soort overleg vanzelfsprekend plaatsvindt. Ook heeft de ev ec goede voorzieningen om lokaal met immigrantenstromen te kunnen omgaan, zie 7.15.

8.10. Lokale voorzieningen voor pandemieën

HIER BEN IK

Toen het coronavirus in 2020 opkwam waren we in medisch opzicht niet voorbereid. Dat hadden we wel kunnen zijn als de regering werk had gemaakt van de uitgebreide dringende adviesen van de experts.

Lokaal kunnen gemeenten en/of deelnemers aan de ev ec er wel voor zorgen dat basale medische voorzieningen op orde zijn. Dit is voor het ziekenhuis al aan de orde gekomen bij 8.4. Bij die basale medische voorzieningen zou ook moeten worden gekeken naar wat er nodig is bij een dergelijke pandemie. [okabv]

---
[okabv] https://www.bnr.nl/nieuws/gezondheid/10467613/goede-voorbereiding-op-nieuwe-pandemie-van-groot-belang Elders is al vrij uitvoerig aan bod gekomen dat de vrijemarkteconomie is niet geschikt om bij dit soort pandemieën de economie en de samenleving draaiende te houden. Het samenwerkingsmodel van de ev ec zal dan beter functioneren.

Door dit samenwerkingsmodel lokaal op te bouwen, zoals beschreven bij 8.1., 8.2. en 8.3., blijft de lokale economie overeind tijdens een pandemie. En als de economie overeind blijft dan blijft de samenleving draaien.

8.11. Overgewicht en vergrijsde bevolking lokaal op te vangen

Bij 3.10. is aan de orde gekomen dat in Nederland en België in 2040 veel mensen overgewicht zullen hebben en dat de bevolking dan vergrijsd is. In 7.16. toegelicht waarom overgewicht in de ev ec zeer waarschijnlijk snel zal afnemen. Ook is aan de orde gekomen waarom de vergrijzing nauwelijks een probleem vormt in de ev ec.

De in 7.16. genoemde redenen voor minder overgewicht gelden ook in een lokal georienteerde economie: Er is geen invloedrijke voedingsindustrie met grote reclamebudgetten die streeft naar meer hogere verkoopcijfers.

In een lokaal georieënteerd economisch systeem zal de insteek van boeren en andere voedselproducerende organisaties zijn om producten te maken die goed zijn voor de lokale klant. In het model van de ev ec, waarbij iedere organisatie vaste inkomsten heeft door een vaste klantenkring, zal de voedselproducent niet streven naar meer afzet van goederen omdat hij vaste inkomsten heeft. Een belangrijke reden van de toename van overgewicht vervalt daarmee.

Na 2040 zal overgewicht onder een groot deel van de bevolking gaan afnemen omdat de globaal opererende voedselconcerns dan niet meer kunnen overleven. En het overgrote deel van het voedselaanbod zal dan minder bewerkt voedsel van het land zijn. In 7.16. is al uitvoerig aan de orde gekomen waarom binnen de ev ec een vergrijzende bevolking niet leidt tot arbeidstekorten als dat wel al het geval zou zijn in de vrijemarkteconomie. De grote lijn daarbij is dat het economisch systeem efficienter is en er daarom meer kan doen met minder mensen.

Ook door alleen lokaal de ev ec te introduceren kunnen de arbeidstekorten in ieder geval sterk worden verminderd.

8.12. Lokale stabiliteit mogelijk in een instabiele samenleving

In 3.11. is toegelicht waarom onze samenlevingen rond 2040 hoogstwaarschijnlijk instabiel zullen worden. De instabiliteit wordt voor 2040 onder andere veroorzaakt door; leven in eigen bubbel, individualisme, sociale media algoritmen, complotdenken, groeiend verschil tussen arm en rijk.
Na 2040 zullen rampen en de daaruit voortkomende chaos mensen in de overlevingsmodes brengen. Hierdoor nemen mensen irrationele beslissingen. Meer mensen verlangen naar eenvoudige snelle oplossingen. Omdat er geen eenvoudige oplossingen zijn groeit het populisme en zal de samenleving meer en meer instabiel worden.

Dit scenario is onwaarschijnlijk in de ev ec zoals we nu zullen zien.

Door lokaal netwerken voor aandacht en begeleiding op te zetten volgens het model van de ev ec blijven alle bevolkingsgroepen en alle lagen van de bevolking intensief met elkaar in contact en in gesprek. Hierdoor gaan mensen zich niet meer bewegen in eigen bubbels. Omdat we meer met anderen in contact komen wordt onze grondhouding socialer en minder individualistisch. Doordat iedereen in de samenleving via de netwerken langdurig contact heeft met andere lagen uit de samenleving en dit contact niet vrijblijvend is, is het veel moeilijker voor iemand om met gelijkgestemden een groep te formeren die gericht op bijvoorbeeld rellen of misdaad. Op het moment dat zo'n groep dreigt te ontstaan worden alle betrokkenen via hun netwerken aangesproken op hun intenties. Omdat dit in een vroeg stadium gebeurt en het netwerk een sterke groepsdruk vormt, wordt iemand gemakkelijker op het rechte pad gehouden.

Maar als dat niet werkt dan is gedrag uiteindelijk niet vrijblijvend. Op het moment dat duidelijk is dat iemand gedrag vertoont dat de samenleving gaat ondermijnen heeft een daarvoor in het leven geroepen organisatie meer middelen.

Dit staat in schril contrast met de situatie in de vrije markt. Nu kan iedereen zich afkeren van de samenleving en kan misdaden blijven begaan totdat een ernstig misdrijf onomstotelijk is bewezen. En dan is er veel meer schade berokkend. In de netwerken voor aandacht en begeleiding is het ondenkbaar dat iemand zich met gelijkgestemden helemaal kan afzonderen en met die groep complottheorieën gaat aanhangen. Dat geldt ook voor het vervreemden van de samenleving doordat algoritmen in sociale media iemand telkens radicalere content presenteert. De gemeenschap zal dit soort niet productieve ontwikkelingen corrigeren voordat iemand het contact met de samenleving en de realiteit dreigt te verliezen. Onderzoek toont keer op keer aan de samenlevingen die weing ongelijkheid kennen veel beter beter zijn voor de economie, de samenleving en het individu. De structuur van de ev ec zorgt veel minder ongelijkheid in de samenleving. Door lokaal de structuur van de ev ec op te zetten zal er geen onrechtvaardige ongelijkheid meer zijn.

Na 2040 is er overigens nog maar weinig sprake zijn van ongelijkheid omdat het financiële stelsel van de vrije markt hoogstwaarschijnlijk zal inzakken. Dan zit iedereen in hetzelfde bootje. Een samenleving kan ook instabiel worden doordat het globaal economisch systeem inzakt en er bijvoorbeeld nauwelijks voeding meer verkrijgbaar is. Dat kan voorkomen worden door de economie zo lokaal mogelijk in te richten. In 8.1. is globaal toegelicht hoe een lokaal georiënteerd economisch systeem volgens het model van de ev ec wordt vormgegeven. Op het moment dat er rampen op ons afkomen heeft de lokale samenleving en de lokale economie structuren nodig om overeind te blijven. Ook belangrijk is dat een economisch systeem zo flexibel is dat zich altijd aanpast aan waar de samenleving behoefte aan heeft tijdens een moeilijke periode. Daarnaast zijn goede sociale netwerken waarop je kunt bouwen tijdens een ramp essentieel. Dit zijn allemaal ingredienten van de ev ec.

Hierdoor blijft iedereen vertrouwen houden. Men gaat geen toevlucht zoeken in irrationele snelle oplossingen die kenmerkend zijn voor de overlevingsmodes. Het opzetten van lokale netwerken voor aandacht en begeleidingen zorgt ervoor dat we als lokale samenleving niet van elkaar af maar naar elkaar toe bewegen. En als we ons niet alleen maar bezig hoeven te houden met overleven doordat er een stabiel lokaal economisch systeem is dan is er een basis voor rust en sociale cohesie in de lokale samenleving. Omdat ook sociale ongelijkheid tot het verleden behoort wordt daarmee de basis gelegd voor een samenleving waarin men samen de schouders eronder wil zetten.

8.13. Verplaatsing van de bevolking uit gemeenten die in de toekomst onleefbaar zullen zijn

In de toekomst worden een aantal gemeenten waarschijnlijk moeilijker leefbaar. We zullen eerst globeel de mogelijke oorzaken bespreken. Detail zijn zoals altijd te vinden in de literatuuropgaven.
Daarna zullen we gaan bekijken hoe gemeenten of lokale groepen van deelnemers aan de ev ec daarop zoiuden kunnen reageren.

Er moet tijdig geanticipeerd worden omdat dan beter omgegaan kan worden met de andere problemen die nog te verwachten zijn. Ook is een vroege start belangrijk omdat bewoners mogelijk ondergebracht moeten worden in andere gemeenten. De gemeenten waar de bewoners worden ondergebracht moeten gezien de extreme omstandigheden goede voorbereidingen treffen zoals we zagen in 8.9.

Gebieden die door een vergelijkbare ramp als de watersnood in delen van Nederland, België en Duitsland grote risico's lopen zouden maatregelen moeten gaan treffen, zeker naar 2040 toe. De prognoses van Kennisinstituut Deltares tonen dat nogal wat gebieden in Nederland een verhoogd risico lopen om door extreme wateroverlast een langdurig rampgebied te worden. [wlwkb] Voor België zijn nog geen vergelijkbare studies bekend.

Maar ook overstromingen zouden in de toekomst in delen van het land ernstige vormen kunnen gaan aannemen. Er zijn nogal wat woningen in dergelijke gebieden gebouwd. [jklm]

Verzilting van de bodem kan in de toekomst leiden tot problemen. Onderzoek moet uitwijzen in hoeverre een lokale voedselvoorziening kan blijven functioneren. [vlvv] Drinkwatervoorzieningen zouden in de toekomst slecht kunnen gaan functioneren door verontreining, verzilting, woningbouw en droogte. [drinkvoo]

Maar ook lokale verontreiningingen kunnen zo ernstig blijken te zijn dat in de buurt bij voorkeur geen mensen zouden moeten wonen. De gemeenten waarin burgers aan dit soort gevaren blootstaan, hebben in een aantal gevallen hieraan mogelijk bijgedragen door beleid in het verleden. Een maatschappelijk debat zou tot inzicht kunnen leiden.
De gemeente zou haar verantwoordelijkheid moeten nemen en in samenwerking met andere gemeenten getroffen burgers moeten begeleiden naar een veilige leefomgeving. Als het verhuizen van de bevolking niet collectief geregeld wordt dan zal een deel van de bevolking daar de dupe van worden. Met waarschijnlijk nogal wat maatschappelijke onrust als resultaat. Zoals elders uitgebreid toegelicht zal de ev ec autonoom zal groeien nadat een eerste kern van early adaptors de vele voordelen van een economie gebaseerd op samenwerking heeft gedemonstreerd. Indien de ev ec een sterk economisch systeem is dan kunnen de deelnemers en de organisaties gericht zijn op samenwerking die de lokale samenleving versterkt. Dat houdt onder andere in dat de ev ec veranderingen in de samenleving ondersteund en te weeg brengt.

De deelnemers aan de ev ec zullen ook samenwerking zoeken met de betreffende gemeenten om zo verhuizingen te begeleiden.

---
[drinkvoo] 'Snel extra waterbronnen nodig om overal drinkwater te kunnen garanderen', NOS 26-9-2022 https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2446033-snel-extra-waterbronnen-nodig-om-overal-drinkwater-te-kunnen-garanderen Verzilting oppervlaktewater (2007-2021), Vlaamse Milieumaatschappij https://www.vmm.be/water/kwaliteit-waterlopen/verzilting-oppervlaktewater Noordzeewater zuiveren tot drinkwater: in België kunnen ze het al op grote schaal, omroep zeeland, 14-6-2022 https://www.omroepzeeland.nl/nieuws/14636150/noordzeewater-zuiveren-tot-drinkwater-in-belgie-kunnen-ze-het-al-op-grote-schaal [vlvv] Verzilting in de praktijk zien maakt indruk, Deltaplan Agrarisch Waterbeheer 7-4-2022 Verzilting in Nederland: oorzaken en perspectieven, WUR November 2011 https://edepot.wur.nl/186856 Verkennend onderzoek effecten verzilting Bodem en Water op land, Anteagroup 17-12-2020 https://www.rvo.nl/sites/default/files/2021/01/Eerste_Verkennend_Verziltingsonderzoek_Ten_Noorden_van_de_Waddeneilanden.pdf

---
[wlwkb] Opinie: Wie laag woont, kan beter geen parket maar tegels nemen en stopcontacten hoog boven de plint monteren , de Volkskrant 12 juli 2022 https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/opinie-wie-laag-woont-kan-beter-geen-parket-maar-tegels-nemen-en-stopcontacten-hoog-boven-de-plint-monteren~b8735646/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F [jklm] Klimaatexperts: IPCC-rapport alarmerend voor Nederland, NOS Nieuws 9 augustus 2021 https://nos.nl/artikel/2393306-klimaatexperts-ipcc-rapport-alarmerend-voor-nederland Nieuw-Zeeland lanceert nationaal plan voor bescherming tegen klimaatrampen, change.inc 3-82022 https://www.change.inc/future-leadership/nieuw-zeeland-lanceert-nationaal-plan-voor-bescherming-tegen-klimaatrampen-38715 Hoe goed is Nederland beschermd tegen het water? 12-02-2020 https://www.atlasleefomgeving.nl/nieuws/hoe-goed-is-Nederland-beschermd-tegen-het-water%3F 3Doc: De klimaatverkenner, VPRO 28 oktober 2022 https://www.npostart.nl/3doc-de-klimaatverkenner/VPWON_1340941

Tijdens de perioden van ernstige voedselschaarsten in de toekomst zal de voedselbevoorrading van een stad ernstig in de problemen komen. Met name als die stad geen lokale voorzieningen heeft. Zelfservice bij de boodschappen in de supermarkt en oonline bestellen van voedingsmiddelen worden online besteld: Geen contact meer met de kassière. Neem de trein: door een poortje, kaartjes worden niet meer gecontroleerd. Door alles rücksichtslos te automatiseren, door alle menselijke interactie zoveel mogelijk te verbannen, verleren en verliezen we de kunst van het samenleven. Opinie: Stop de ontmenselijking van de publieke ruimte en offer niet alles op aan efficiëntie,de Volkskrant 6 sept 2021 https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/opinie-stop-de-ontmenselijking-van-de-publieke-ruimte-en-offer-niet-alles-op-aan-efficientie~b7aa7b79/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F Rampzalige voorbereiding? https://essay.utwente.nl/59222/1/scriptie_M_de_Laat.pdf Zelfredzaamheid bij rampen en crises Stimulerende beleidsinstrumenten van de overheid https://essay.utwente.nl/60784/1/BSc_F_Newton.pdf Nederlanders zelfredzaam bij rampen, WODC 20-5-2021 https://www.wodc.nl/actueel/nieuws/2021/05/20/nederlanders-zelfredzaam-bij-rampen Zelfredzaamheid van burgers bij rampen en zware ongevallen, COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement Regionale Brandweer Amsterdam e.o https://crisislab.nl/wordpress/wp-content/uploads/Zelfredzaamheid-van-burgers-bij-rampen-en-zware-ongevallen.pdf ERG GOED,maar weloud van rond 2004--------------ik ben bij p 68--------------- et internationale onderzoek naar zelfredzaamheid van burgers bij rampen en zware ongevallen dat laat zien dat burgers zich niet voorbereiden op risico’s met een kleine kans ook al hebben die een groot effect. HOE KUNNEN GEMEENTEN DE ZELFREDZAAMHEID VAN BURGERS BEVORDEREN? https://hetccv.nl/fileadmin/Bestanden/Onderwerpen/Burgerparticipatie_en_veiligheid/Documenten/Hoe_kunnen_gemeenten_de_zelfredzaamheid_van_burgers_bevorderen/literatuuronderzoek_zelfredzaamheid.pdf -> plan door psychologen/gedragswetenschappers laten maken om bevolking te voor te bereiden om om te gaan met rampen (geen gedragsverandering gericht op duurzaamheid)
Weinig sociale cohesie, plan voor samenhang en binding gericht op 2040.

8.14. Dit mondt uit in een lokale samenleving die kan overleven in een turbulente wereld

In het voorafgaande toegelicht hoe een gemeenteraad en/of een lokale groep mensen in de ev ec zou kunnen handelen om voorbereid te zijn op wat na 2040 op ons af komt.

De voorstellen geven weer hoe we na 2040 lokaal beter voorbereid zijn doordat we lang vantevoren -liefst vanaf nu- de lokale economie, de lokale samenleving, de infrastructuur en ons milieu hebben voorbereid op de toekomst. Hoe breder we hierbij kunnen samenwerken hoe beter de voorbereidingen zullen zijn.
Daarbij hoort het besef dat we afscheid zullen moeten nemen van het leven dat we rond 2020 leefden. Het besef moet indalen dat onze leefomstandigehen veel primitiever zullen worden, maar dat de voorbereidingen het mogelijk maken dat wij en de generaties na ons een zinvol leven kunnen leiden. In feite alle aanpak van bijna alle 2040 problemen die op een lokale samenleving zouden kunnen komen in samenhang met elkaar. Het grote voordeel is dat de aanpak integraal is. Door bijvoorbeeld alleen naar klimaatverandering te kijken, hoe erg ook, worden er voorbereidingen getroffen worden die niet werken op het moment dat zich een andere ramp aandient. De voorbereiding voor 2040 is een flinke kluif. En formeel zijn gemeenten niet toegerust voor dit soort transformaties. Geld en bevoegdheden hiervoor ontbreken. In een vroeg stadium is het aan de gemeente keuzes te maken over wat de gemeente binnen haar gemeentegrenzen stimuleert en wat ontmoedigd wordt.

Burgers die samen lokaal aan de ev ec werken gaan hun economie en hun samenleving vormgeven. In een democratie zou het zo moeten zijn dat de gemeente hun wensen die horen het inrichten van hun eigen lokale economie en samenleving te honoreren. Al snel moeten burgers kleur gaan bekennen: Burgers die aangeven onderdeel te willen zijn van de lokale verandering zullen die verandering ook moeten gaan ondersteunen.

En burgers die geen onderdeel willen zijn van die verandering zullen na 2040 niet van de nieuwe voorzieningen gebruik kunnen maken. Gaandeweg zullen zij ervan doordrongen raken dat zij kiezen voor het diepe dal.

8.15. Nieuwe rol gemeente en gemeenteraad

NOG UITWERKEN Gemeenteraadsleden kunnen bij de hierboven beschreven lokale aanpak een belangrijke rol spelen. In 8.14.1. wordt toegelicht waarom het belangrijk is dat raadsleden deze nieuwe rol ook oppakken. Het oppakken van die rol vraagt van individuele raadsleden om anders te gaan functioneren, zie 8.14.2.

8.15.1. Niets doen is voor raadsleden eigenlijk geen optie

Rond 2040 zal het voor veel burgers wel duidelijk wat hen te wachten staat en dienen de rampen toegelicht bij 3. zich aan. In dit soort tijden kiezen veel mensen voor korte snelle oplossingen; zoveel mogelijk populisme, complottheorieën, bedreigingen richting lokale politiek en rellen.
De rellen die in Nederland uitbraken tijdens de coronapandemie 2021 [rellencor] zijn nog bescheiden bij wat ons te wachten staat tijdens de rampen na 2040.
---
[rellencor] Vandalen coronarellen ontlopen betalen van aangerichte schade, RTLnieuws 22 januari 2022 https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5282786/avondklokrellen-coronarellen-museumparkrellen-schadevergoeding

De bij 3. geschetste rampen treffen de gemeente ook. Als er dan geen zekerheden zijn dan gaan mensen reageren. Op straat en in de stembus.

Als er na 2040 tijdens het uitbreken van een of meerdere rampen lokaal geen voorzieningen gecreëerd zijn dan komen veel mensen in de overlevingsmode. Het is dan vrijwel onmogelijk om in de gemeente voorzieningen te creeëren die kunnen leiden tot een weg omhoog op de lange termijnn. Men is dan teveel bezig met op korte termijn te overleven. Natuurlijk hebben veel raadsleden de overtuiging dat technische oplossingen zullen worden gevonden of dat groene groei mogelijk is [systchange][GG] of dat de wereldleiders snel met krachtige maatregelen zullen komen. We hebben in de voorafgaande paragrafen gezien dat dit niet de problemen zal verkleinen laat staan oplossen.

Omdat die voorbereidingen grotendeels lokaal getroffen kunnen worden, zoals we gezien hebben in 8.1. t/m 8.13., hebben raadslieden hierin een morele verantwoordelijkheid.
Met het aanvaarden van hun functie van raadslid hebben zij immers gekozen voor de verantwoordelijkheid voor hun burgers, ook diegenen die nu nog een heel leven voor zich hebben. En de huidige raadsbeslissingen kunnen straks het verschil maken.

8.15.2. Nieuwe mindset van het individuele raadslid

Essentieel is dat ieder raadslid erkent dat hij of zij mogelijk niet goed in staat zou kunnen zijn om problematiek rond 2040 te kunnen beoordelen. Weinigen hebben immers de relevante wetenschappelijke literatuur doorgespit. (onder andere de referenties onder aan deze webpagina,)

Niet ieder raadslid is in staat of heeft de behoefte om de conclusies die anderen na langdurig onderzoek hebben getrokken te lezen en/of om de diversie onderzoeken te vertalen naar het handelen van een gemeenteraad.

Het is ook niet zo dat het boerenverstand van raadsleden uit de gemeenteraad boven wetenschappelijk onderzoek staat. We kunnen op basis van onze ervaring wel verwachten dat iets wel mee zal vallen omdat we het nog nooit hebben meegemaakt, maar als wetenschappelijk onderzoek anders uitwijst... Een voorbeeld ter verduidelijking. Wetenschappelijk onderzoek van rond 2019 wijst uit dat door klimaatverandering vanaf 2030 eens in de 10 jaar een zogenaamde broodregio getroffen wordt. Hierdoor zal de wereldwijde productie van bijvoorbeeld bijvoorbeeld tarwe of soya of een ander landbouwproduct zwaar getroffen worden.

Onze politieke leiders zijn niet bezig met het voorkomen van of anticiperen op de wereldwijde honger die hiervan het gevolg zal zijn. Het staat te ver af van de politieke realiteit.

De oorlog in Oekraïne maakt het voor de leek mogelijk om zich voor te stellen wat productieuitval in een broodregio zou kunnen betekenen. [voedsoekraine] De productieuitval in Oekraïne in 2022 leidt vanaf eind 2022 ertoe dat in nogal wat delen van de wereld meer honger ontstaat. Het voorbeeld van Oekraïne is echter in vergelijking met wat er na 2030 in een broodregio kan gebeuren nog een relatief lichte verstoring van de voedselmarkt omdat vooroorlogse tarweproductie van Oekraïne op wereldschaal beperkt is.
---
[voedsoekraine] Oorlog Oekraine: "Vraag is niet of er een voedselcrisis komt, wel hoe groot die zal zijn" https://vilt.be/nl/nieuws/oorlog-oekraine-vraag-is-niet-of-er-een-voedselcrisis-komt-wel-hoe-groot-die-zal-zijn Oorlog in Oekraïne raakt wereldwijde voedselvoorziening. ‘Conflict en honger gaan hand in hand’ https://www.trouw.nl/economie/oorlog-in-oekraine-raakt-wereldwijde-voedselvoorziening-conflict-en-honger-gaan-hand-in-hand~b17a92b69/ In december 2021 besluit de coalitie in gemeenteraad van Zeewolde te kiezen voor een grote vestiging van een datacenter van facebook.[facepoldr] In de coalitie waren argumenten als lokale werkgelegenheid, ICT onderwijs, de aantrekkingskracht voor andere bedrijven en een lobby doorslaggevend. [werkfaceb]

Deze focus bleek achteraf te beperkt. Indien de belangen en argumenten van alle betrokken evenwichtig meegewogen waren zou de coalitie tot een ander besluit moeten zijn gekomen.[geendata]

----
[facepoldr] Facebook in de polder: hoe de energieslurper in de watten werd gelegd, Volkskrant 15 dec 2021 https://www.volkskrant.nl/economie/facebook-in-de-polder-hoe-de-energieslurper-in-de-watten-werd-gelegd~b22db15f/ Meerderheid raad Zeewolde voor komst omstreden datacenter Facebook, AD 16 dec. 2021 https://www.ad.nl/binnenland/meerderheid-raad-zeewolde-voor-komst-omstreden-datacenter-facebook~aff3eb55/ Raad Zeewolde stemt voor komst omstreden Facebook-datacenter, BNNVARA, 17-12-2021 https://www.bnnvara.nl/joop/artikelen/raad-zeewolde-stemt-voor-komst-omstreden-facebook-datacenter [geendata] Voorlopig geen datacenter van Facebook-moederbedrijf in Zeewolde, 29 maart 2022 https://www.rtlnieuws.nl/tech/artikel/5298359/meta-facebook-datacenter-zeewolde-tweede-kamer-bouw-gepauzeerd [werkfaceb] Minder banen dan concurrerende hyperscale datacenters, 16 december 2021 https://www.techzine.nl/nieuws/infrastructure/472644/meta-datacenter-in-zeewolde-biedt-minder-banen-dan-gedacht/ De bij 8. beschreven maatregelen zijn geen keuzepakket waar je die maatregelen uit kunt kiezen die het beste uitkomen en de andere ter zijde kunt leggen. Het zal niet zo zijn dat als een gemeenteraad besluit om geen voorzieningen voor een bepaalde ramp te treffen dat deze ook niet zal optreden. En als die optreedt zonder dat er voorbereidingen getroffen in combinatie met een andere (te verwachten) ramp dan zal dat katastofaler zijn. Een uitkomst van de analyse in 8. is dat verregaande lokale samenwerking zal helpen bij het ombuigen van de problemen die op ons afkomen.
Het betreft dan een vorm van samenwerking die veel verder gaat dan de manier waarop we tegenwoordig vaak samenwerken.

Als de gemeenteraad meegaat met deze analyse en lokale samenwerking gaat uitdragen dan geldt voor de gemeenteraad natuurlijk 'practice what you preach'. De gemeenteraad zou moeten werken aan een zeer brede langdurige samenwerking waarbij niet het eigen politiek belang voorop staat maar het belang van de gemeente als geheel en het belang van de samenleving als geheel. En het lange termijn belang van gemeenten en de samenleving is uiteraard ook zorg dragen voor de Aarde en al haar levensvormen.

Bijvoorbeeld een partij met kiezers die voornamelijk ondernemer zijn zou niet meer moeten denken vanuit het ondernemersbelang maar vanuit het algemeen belang. De vraag is dan niet meer hoe kan ik er het meeste uitslepen voor mijn ondernemers, maar hoe kan ik luisterend naar de belangen van alle betrokkenen hun belangen en mijn eigen belang zo goed mogelijk met elkaar in evenwicht brengen. {referen naar fairness bij samenwerking}

8.15.3. Gemeente en gemeenteraad gaan inhoudelijk anders functioneren

Ondanks alle wetenschappelijke literatuur, ondanks wat de berichten die ons via de media bereiken, zullen er raadsleden zijn die ervan uitgaan dat het zo'n vaart niet zal lopen of dat de politiek/techniek wel met oplossingen komt.
Het voorbereiden van een gemeente op 2040 is een langdurig en intensief traject. Het is daarom niet zinvol om met een coalitie hierop in te zetten. Na de verkiezingen kan een volgende coalitie de genomen maatregelen (deels) weer ongedaan maken.

De eerste stap in zo'n traject zou moeten zijn om met elkaar om de tafel te gaan zitten en in ieder geval over wat er te gebeuren staat na 2040 een gemeenschappelijk gedragen beeld te vormen. Veel raadsleden ervaren in meer of mindere mate een hoge werkdruk. [werkdr] Het inspelen op de gebeurtenissen na 2040 is zal voor nogal wat raadsleden een te grote inspanning zijn. En zoals al eerder vermeld zullen niet alle raadsleden de kennis en/of interesse hebben om dit op te pakken.
De manier waarop de gemeenteraad momenteel functioneert is daarom niet geschikt om met deze problematiek om te gaan. Een oplossing zou kunnen zijn om groep van specialisten te formeren die zich grotendeels met deze thema's bezighouden. Hun inbreng zou doorslaggevend moeten zijn als het besluiten betreft die een betere toekomst veilig kunnen stellen. Dat gebeurt nu natuurlijk ook al. Maar hier zou het zinvol zijn om het veel breder aan te pakken.

---
[werkdr] https://www.raadsleden.nl/sites/www.raadsleden.nl/files/documenten/werkdruk_van_raadsleden.pdf

Dat kan door alle partijen uit een aantal aangrenzende gemeentes op dit gebied te laten samenwerken. Vanuit die groep kan een coherent beleid voor alle gemeentes worden uitgestippeld.

Deze setting nodigt uit tot specialisatie. Iedereen is dan bezig met een deelprobleem en zoekt naar de optimale oplossingen voor zijn/haar deelprobleem.
Maar de oplossing voor een deelprobleem kan een ander probleem vergroten. Zoals we eerder zagen zijn bijvoorbeeld de zonnepanelen die met name Nederland rond 2022 massaal aan het installleren is geen optimale oiplossing voor een aantal andere serieuze problemen: De zonnepanelen zullen na maximaal zo'n 40jaar een weer massale hoeveelhied afval opleveren. Afval waar we de zeldzame metalen niet uit kunnen halen. En niet lang daarna zullen de zeldzame metalen in zonnepanlen niet meer verkrijgbaar zijn. Dan zullen we onze manier van energieopwekking weer anders moeten gaan vormgeven.
Meer voorbeelden van oplossingen voor een deelprobleem die een ander deelprobleem weer verergeren, zie 7.11.. Gaandeweg zullen er ook veranderingen moeten worden aangebracht in de financiële huishouding van de gemeente. Om die extra taken te kunnen uitvoeren zal er hoogstwaarschijnlijk geld bij moeten. Zoals de zaken rond 2020 ervoor staan zal dat niet of nauwelijks komen van de overheid.

Na 2040 zal de financiering van de gemeente, als die gemeente als zodanig nog wil blijven bestaan, uiteindelijk komen van de lokale economie. Simpelweg omdat een overkoepelend economisch systeem gebrekkig zal functioneren, zoals toegelicht bij 3.12. en 3.13.. Het lijkt ondoenlijk om deze financiering voor 2040 op eigen houtje te organiseren, zonder een grotere structuur, een groter verhaal dat de inwoners het vertrouwen geeft dat ze door die financiering onderdeel zijn van de oplossing.

De structuur van de ev ec is gericht op het vinden van een weg omhoog en de structuur maakt dat deelnemers meer vertrouwen in hun toekomst hebben. Binnen de structuur van de ev ec kan een gemeente wel blijven functioneren. De gemeente wordt dan geleidelijk een organisatie binnen de ev ec en zal, net als iedere andere organisatie, voor haar diensten ook vaste inkomsten verkrijgen van de deelnemers aan de ev ec in haar gemeente. Doordat de deelnemers hun gemeente direct betalen zijn zij ook meer betrokken bij wat er met hun geld gebeurt. Via de ev ec nemen zij deel aan een democratisch proces waarbij de nadruk ligt op het algemeen belang. Partij politieke verhouding, de verkiezingsprogramma's van individuele partijen en lobbies vanuit het bedrijfsleven spelen dan geen rol meer. Het is dan wel zaak dat de ev ec in de gemeente en de omliggende gemeenten wordt ontwikkeld. Na 2040 kan geld niet meer centraal staan omdat het financiële stelsel telkens gebrekkig gaat functioneren en/of op een gegeven moment instort. Als de gemeente dan iets gedaan wil krijgen is het zaak voor de gemeente om de lokale economie zo bij te sturen dat het wordt uitgevoerd. Hierdoor zal de gemeente moeten deelnemen aan een democratisch proces. Een democratisch proces dat binnen de ev ec goed gestructureerd is. Ambtenaren zullen moeten worden voorbereid op deze nieuwe manier van functioneren. Na 2040 kunnen de gebeurtenissen elkaar in een snel tempo opvolgen. Een adequaat functionerende gemeente kan dan niet meer volledig voortborduren op procedures die ingesteld zijn in een periode van welvaart en rust. De gemeente moet in staat zijn zichzelf snel en flexibel kunnen omvormen tot een organisatie die eventuele nieuwe problemen optimaal aankan. Hierop zal het ambtelijke apparaat moeten worden ingericht.

8.16. Rol deelnemers aan een lokale even­wichts­eco­nomie

Opbouwen kleine gemeenschappen volgens model ev ec. Zie mijn slides praatje + uitbreiding WO I: Schaarste in Nederland 1917, https://www.kb.nl/themas/geschiedenis-en-cultuur/nederland-tijdens-de-eerste-wereldoorlog/wo-i-schaarste-in-nederland-1917

Hele practische tips bij opbouwen van kleine gemeenschappen. Het opbouwen van kleine gemeenschappen waarin weerbaarheid tegen klimaatverandering, hoop op herstel doordat men de risico's samen onder ogen ziet. [gemeenschappenweerbaarheid]
--
[gemeenschappenweerbaarheid] How to strengthen resilience against climate change and embrace hopes of regeneration, while facing the risks together:
Lifeboat Culture: Planning Future-Proof, ‘Too Small to Fail’ Communities, Post Growth Institute 15 april 2020 https://medium.com/postgrowth/lifeboat-culture-planning-resilient-too-small-to-fail-communities-e171955f191
An Analysis of the Potential for the Formation of ‘Nodes of Persisting Complexity’, Global Sustainability Institute, Anglia Ruskin University Cambridge 21 July 2021 (te downloaden op mdpi.com) https://www.mdpi.com/2071-1050/13/15/8161/htm

Samen creëren we de duurzame leefomgeving van morgen https://klimaatlab.nl/ (soort samenwerkingsvorm van PR-achtige bedrijven)







Organisaties in de ev ec hoeven niet te streven naar telkens meer omzet.





















-------------------------------------------------------------------------

Dat wordt toegelicht in onderstaande reportage The bigger picture. In de reportage wordt gesuggereerd dat zo'n evaluatie kan leiden tot gedragsverandering. . Het is maar de vraag of in de vrije markt mensen hun gedrag gaan aanpassen naar aanleiding van de coronacrisis.
Daarom is de even­wichts­eco­nomie zo ontworpen dat mensen langzamerhand verleid worden en dat het simpelweg gemakkelijker is om in de even­wichts­eco­nomie te functioneren.
De even­wichts­eco­nomie stimuleert mensen hun gedrag aan te passen omdat ze het leven in de even­wichts­eco­nomie als gemakkelijker, prettiger, plezieriger, waardevoller, voordeliger of zinvoller ervaren. Of omdat alle producten en diensten in de even­wichts­eco­nomie veel beter en veel goedkoper zijn. Of omdat anderen dat ook doen. Of omdat mensen in de even­wichts­eco­nomie een beter leven hebben.

Wat ook helpt is dat het menselijk brein door zijn evolutie voortdurend gefocust is op negatief nieuws om levensbedreigende situaties te vermijden. En wat dat betreft biedt de vrije­markt­economie meer dan voldoende prikkels om te 'vluchten' naar een beter functionerende economie. De coronacrisis maakt de zwakke punten van de vrije markt duidelijker zichtbaar.
Toch herkennen de meeste mensen deze zwakke punten niet goed omdat zij geen alternatief kennen. Gezien vanuit de bril van de even­wichts­eco­nomie worden deze zwakke punten duidelijker blootgelegd.

We zullen nu vanuit verschillende invalshoeken bekijken wat de impact en mogelijke impact van de coronacrisis is. De sterke en de zwakke kanten van het huidige systeem worden op een rijtje gezet.
In deze paragraaf wordt gaandeweg een rode draad zichtbaar. En die is dat het samenwerkingsmodel van de even­wichts­eco­nomie veel beter in staat is om de problemen het hoofd te bieden dan het concurentiemodel van de vrijemarkt.

1.1. Overheden niet effectief toegerust voor lange termijn rampenbeleid

In 2003 werd hier al door wetenschappers melding van gemaakt. (Toelichting in rapportage Zondag met Lubach verderop.) Hierop is door China en de rest van de wereld geen actie ondernomen.
Heel weinig landen hadden een draaiboek klaar liggen voor het geval dat er een uitbraak zou plaatsvinden.




Voor onze medicijnen zijn we in 2020 afhankelijk van de levering door India en met name China. Deze afhankelijkheid van productieketens elders in de wereld wordt al lang gezien als gevaarlijk op het moment dat er geen normale situatie meer is, zoals toegelicht bij 2.2.3. Arjen Lubach licht het gevaar van de afhankelijk van de medicijnindustrie in China op geheel eigen wijze toe, zoals te zien is bij 1.2.1.
Veel regeringen hebben niets met deze wetenschap gedaan. De Nederlandse en Belgische politiek hebben dus geen serieuze voorbereidingen voor pandemieën getroffen. In veel andere landen is de situatie hetzelfde. Ook de samenwerking tussen landen op politiek niveau heeft niet plaats gevonden.

Waarschuwingen van experts lijken te worden verdrongen door politieke afwegingen. En gekozen politici maken vaak alleen beleid voor de korte termijn. Dit maakt regeringen ongeschikt om deze lange termijn voorbereidingen te treffen. Toch hadden betere lange termijn voorbereidingen het verschil kunnen maken.

We zullen nu zien dat in de even­wichts­eco­nomie lange termijn voorbereidingen en grootschalige samenwerking wel plaatsvinden. De keuze voor samenwerken betekent in de even­wichts­eco­nomie dat de focus op een langetermijnbeleid ligt. Hierbij heeft de Verbindende organisatie als centrale organisatie een spilfunctie bij het uitstippelen van het langetermijnbeleid. Een regering moet mee doen met de dynamiek van de vrije markt -brandjes blussen- en zij moet de eigen kiezers tevreden stellen. Een regering zal daarom vaak kiezen voor korte termijn. En zij zal kiezen voor voordeel voor de eigen kiezers. Hierdoor voelen de overige kiezers zich minder gehoord.

Bij de Verbindende organisatie daarentegen ligt de focus op langetermijnbeleid en op samenwerking binnen de samenleving. De Verbindende organisatie dient namelijk primair de samenleving als geheel. Omdat de Verbindende organisatie geen verkiezingsstrijd kent, kan deze organisatie focussen op langetermijnbeleid.
De Verbindende organisatie zal ook hierop focussen omdat de samenleving in de even­wichts­eco­nomie niet meer bezig hoeft te zijn met de korte termijn, er zijn namelijk nauwelijks economische bedreigingen zoals we zo meteen zullen zien.
En bij samenwerken als gemeenschap ligt de focus automatisch op de lange termijn. Dit in tegenstelling tot concurrentie waarin de focus op de korte termijn ligt.

Samenwerken betekent voor een samenleving vooral elkaar zekerheid en perspectief geven, zowel voor oud als jong, nu en in de toekomst. Het uitvoeren van beleid dat de samenleving op de lange termijn kan beschermen tegen rampen hoort daar ook bij.

Optimaal zou zijn als de Verbindende organisaties in een land zouden kunnen samenwerken met een regering die ook functioneert in de even­wichts­eco­nomie. Want een dergelijke regering heeft dan eenzelfde focus op lange termijn. Anders dan in de vrije markt is het economisch systeem van de even­wichts­eco­nomie een lokaal georiënteerde economie. Hierdoor is de economie minder vatbaar voor externe invloeden zoals handelsoorlogen, financiële en economische crises elders. Deze lokale oriëntatie is ook terug te vinden in de structuur van het wereldwijde economische systeem van de even­wichts­eco­nomie.
Met een degelijke economische basis functioneert de even­wichts­eco­nomie beter dan de vrije markt.

Er zijn dus nauwelijks bedreigingen voor de economie. Daarom kunnen de Verbindende organisaties hun langetermijnbeleid blijven uitvoeren. De Verbindende organisaties werken uiteraard met elkaar samen. Deze samenwerking zal zich niet beperken tot landsgrenzen. Samenwerking vindt ook continu op wereldschaal plaats. Doordat in de even­wichts­eco­nomie langetermijnbeleid mogelijk is en uitgevoerd wordt. En omdat er wereldwijd wordt samengewerkt zullen er door de even­wichts­eco­nomie gepaste maatregelen getroffen worden voor rampen zullen optreden. In de even­wichts­eco­nomie is er nauwelijks afhankelijkheid van Chinese medicijnen. Medicijnen worden, net als alle andere producten, zoveel mogelijk lokaal geproduceerd. Hierdoor zijn onze gehele productieketens niet afhankelijk van China.

De ervaringen uit de vrije markt doen veronderstellen dat lokale productie leidt tot duurdere producten. Dit is echter niet het geval in de even­wichts­eco­nomie:
Ten eerste zijn producten gemaakt in de even­wichts­eco­nomie beter en veel goedkoper dan in de vrije markt.
Ten tweede draait de economie als geheel veel beter, zeker als er zo lokaal mogelijke geproduceerd wordt volgens het model van de even­wichts­eco­nomie.

1.2. Crisismanagement virusuitbraak kan effectiever

Omdat deze situatie nog nooit is voorgekomen laat de aanpak van de crisis in de beginfase duidelijk zien welke type overheden geschikt zijn voor het managen van de virusuitbraak in de beginfase. In 1.1. hebben we gezien dat overheden -een enkele uitzondering daar gelaten- geen draaiboek hadden klaar liggen voor een dergelijke virus uitbraak. Juist het feit dat er geen draaiboek klaar lag maakt duidelijk dat overheden minder goed in staat zijn om te doen wat goed is voor de samenleving.

In 1.2.1. en 1.2.2. wordt in herinnnering geroepen welke problemen er optraden aan het begin van de virusuitbraak.
In 1.2.3. wordt bekeken welke kenmerken en/of kwaliteiten overheden hebben die het crisismanagement tijdens de virusuitbraak beter doen. En we zullen zien dat de even­wichts­eco­nomie de kwaliteiten heeft om dit even goed of beter te doen.
In 1.2.4. wordt toegelicht dat organisaties in de even­wichts­eco­nomie veel meer dan bedrijven in de vrije markt kunnen bijdragen aan het managen van een pandemie.
In paragraaf 1.2.5. wordt duidelijk gemaakt waarom burgers in de even­wichts­eco­nomie meer kunnen bijdragen aan het productief omgaan met de pandemie dan burgers in de vrijemarkt economie.

1.2.1. Doeltreffend optreden van overheden richting bevolking komt laat op gang

In deze paragraaf laten we de revue passeren hoe alert de diverse overheden begin 2020 reageerden op de corona uitbraak. Doel is om verderop in 1.2.3. tot en met 1.2.5. deze reacties te vergelijken met hoe er in de even­wichts­eco­nomie met de uitbraak om zou zijn gegaan.
Welke strategie van welk land uiteindelijk het best blijkt te zijn is in deze context niet zo van belang.

De reacties van democratisch gekozen regeringen op de eerste tekenen van de uitbraak zijn wisselend. Het lijkt erop dat landen met democratieën die zich in rustig vaarwater bevinden redelijk adequaat reageren. Zij hebben relatief snel maatregelen afgekondigd.

Toch kan dit wel wat genuanceerd worden:

en houdt blijkbaar weinig rekening met dit economisch inzicht.







Arjan Lubach licht in onderstaande reportage de aanpak van China toe tijdens het begin van de crisis.

1.2.2. Op orde brengen medische voorzieningen verloopt gebrekkig

Om een idee te krijgen wat er ook al weer speelde in 2020 rond de tekorten waar men in de medische zorg tijdens de coronacrisis mee te maken had worden enkele knelpunten globaal besproken. We beperken ons in deze context tot de Belgische en Nederlandse situatie.
Het doel is om verderop in 1.2.3. tot en met 1.2.5. te kunnen vergelijken met hoe in de even­wichts­eco­nomie dit soort tekorten zouden worden aangepakt.

Al voor de crisis zijn er mondiaal wat dingen misgegaan. In onderstaande documentaire wordt toegelicht hoezeer wij afhankelijk zijn van India en China voor onze medicijnen, medicijnen die ook nodig zijn bij het behandelen van coronapatiënten. Tijdens de crisis valt op dat het tekort aan mondkapjes maar slecht gemanaged kan worden. Hierdoor neemt het aantal besmettingen van personeel in de zorg toe en raken er meer cliënten besmet.
De Nederlandse en Belgische overheden bijvoorbeeld zijn rond april 2020 niet in staat om de productie van mondkapjes in eigen land op een bevredigende manier op gang te brengen. Men laat het over aan het initiatief van de markt. Er zijn enkele bedrijven die een bescheiden productie opstarten, maar de overgrote meerderheid onderneemt niets, ondanks het feit dat hun eigen productie stil ligt.

Maar daarmee worden mondkapjes net als medicijnen onderdeel van geopolitiek.

Hun productie is nog niet genoeg om aan de Nederlandse vraag te voldoen. Bij het opschalen van ic-bedden ten behoeve van de toenemende toestroom van coronapatiënten in maart 2020 zijn er globaal twee knelpunten: gekwalificeerd medisch personeel en beademingsapparatuur. Om de zorgkosten te drukken is het aantal ic-bedden voor 2020 in Nederland voor corona in de buurt van de onderste grens. De beademingsapperatuur en het bijbehorende medisch personeel zijn hierdoor minimaal. Het gevolg hiervan is dat de noodzakelijke uitbreiding van ic-capaciteit voor coronapatiënten erg moeizaam verloopt.

1.2.3. Effectiviteit overheid versus effectiviteit even­wichts­eco­nomie democratie

De even­wichts­eco­nomie heeft een structuur die dezelfde of meer mogelijkheden biedt dan de overheid heeft bij het bestrijden van de pandemie. We zullen nu gaan analyseren wie het meest effectief kan opereren, de overheden of de even­wichts­eco­nomie.

In 1.2.1. is geschetst dat populistisch georiënteerde regeringen en autoritaire regeringen in het begin van de crisis minder adequaat reageerden. Al naar gelang een regering meer overtuigd is van eigen gelijk en minder geneigd is te luisteren naar andere geluiden is de aanpak minder goed.

Het duurt ook bij democratische regeringen vrij lang voordat er actie ondernomen wordt. Dit geeft het beeld dat de belangen van de samenleving een minder hoge prioriteit hebben. Want de dan al bekende gevolgen voor de samenleving worden in de beginfase nog gebagatelliseerd.
We zullen hieronder zien dat de even­wichts­eco­nomie optimaal toegerust is om het belang van de samenleving voorop te stellen.

Een lockdown heeft economische consequenties die in het begin van de crisis voor zowel democratische als autoritaire regeringen blijkbaar zwaar meewegen. Zoals we al eerder hebben gezien heeft een lockdown aanmerkelijk minder impact in de even­wichts­eco­nomie. Economische overwegingen spelen daarom in de even­wichts­eco­nomie nauwelijks een rol bij het al dan wel niet instellen van een lockdown.

Voor het het omgaan met deze complexe problemen lijkt de even­wichts­eco­nomie beter toegerust, zoals hierna aan de orde komt.

Daarnaast valt op dat regeringen niet in staat zijn om de productie van de medische voorzieningen op het gewenste niveau te brengen, zoals al aan de orde is gekomen bij 1.2.2..
In de even­wichts­eco­nomie is een interventie van een overheid overbodig om de medische voorzieningen in voldoende mate te laten produceren. Organisaties in de evenwichtseconomie zorgen er gemeenschappelijk voor dat de medische voorzieningen op het gewenste niveau zijn, zoals we in het volgende onderdeel 1.2.4. zullen zien. We hebben net gezien dat regeringen niet de eerste prioriteit bij de samenleving leggen en zij de complexe problemen rond corona maar moeilijk in de hand kunnen houden. Nu wordt stapsgewijs toegelicht waarom de even­wichts­eco­nomie hiervoor beter is toegerust. Overheden opererend in de vrije markt kunnen in extreme situaties bedrijven vragen om bijvoorbeeld hun deuren tijdelijk te sluiten. Afgezien daarvan zijn bedrijven autonoom.
Bedrijven in de vrije markt zullen hun activiteiten pas veranderen als zij daar zelf beter van worden. Niet als de samenleving als geheel daar beter van wordt. En natuurlijk zijn er uitzonderingen.
Organisaties in de even­wichts­eco­nomie zijn dienstbaar aan de samenleving. Zij passen in samenspraak hun activiteiten zo aan dat de samenleving als geheel optimaal kan functioneren. Daarmee heeft de samenleving veel meer invloed op haar economie dan een overheid die opereert in de vrije markt. Hierdoor wordt het hele economisch systeem aangepast aan de nieuwe prioriteiten binnen de samenleving. Meer organisaties gaan zich bijvoorbeeld bezighouden met mondkapjes en/of ic-apperatuur.
We gaan nu kort in op hoe de samenleving haar economie vormgeeft. De even­wichts­eco­nomie is een actieve democratie. In grote lijnen houdt dit in dat deelnemers op hun niveau en overeenkomstig hun betrokkenheid, interesse en expertise kunnen meedenken en meebeslissen over hun economie. In parlementaire democratieën zijn debatten vaak helemaal niet bedoeld om kennis te nemen van elkaars inzichten en daarover vrijelijk van gedachten te wisselen om zo tot een gemeenschappelijk standpunt te komen. Debatten lijken meer bedoeld om elkaars tegenstellingen uit te vergroten, de eigen partij beter te laten overkomen en zoveel mogelijk kiezers te winnen. In parlementaire democratieën zijn expertise en logica ondergeschikt aan de partijpolitieke standpunten en aan de wens van de eigen kiezer.
In de even­wichts­eco­nomie wordt iedereen uitgenodigd zich te verdiepen in de onderwerpen waarover hij/zij mee wil beslissen. In de even­wichts­eco­nomie hebben diegene met interesse en kennis van een onderwerp ook meer inbreng bij de besluitvorming. Hierdoor wordt er nagedacht en gepraat over de inhoud. En beslissingen worden meer genomen op basis van expertise, logica en redelijkheid.



Samenwerking in de even­wichts­eco­nomie betekent dat er beslissingen worden genomen die in het algemeen belang zijn. In de even­wichts­eco­nomie wordt gelet op redelijkheid/fairness naar alle betrokkenen toe. En bij beslissingen die in het algemeen belang genomen worden is iedereen uiteindelijk beter af.
De structuur van de even­wichts­eco­nomie stimuleert dat deelnemers een voorkeur hebben voor beslissing dit in het algemeen belang zijn.



Eenmaal een beslissing genomen is de structuur van de even­wichts­eco­nomie zodanig dat de samenleving als geheel ook daarna handelt. Hierdoor kunnen complexe vraagstukken zoals bijvoorbeeld rondom corona veel beter worden opgelost. Waarom mensen in de even­wichts­eco­nomie gemeenschappelijke genomen besluiten beter accepteren wordt nu toegelicht. In de democratische economie zijn geen partijen, nog leiders die met verkiezingsbeloftes strijdend tegen tegenkandidaten om gekozen worden. De onvervulde verkiezingsbeloftes en de politieke strijd dienen de eensgezindheid in de samenleving niet.
Deze even­wichts­eco­nomie democratie kent geen minder emphathische leiders met ego. Wel voldoende verbindende 'vrouwelijke leiders' die samenwerking goed kunnen organiseren. Het kent een aantal organisaties voor sturing die goed luisteren naar de samenleving. Zij werken met alle andere organisaties en de burgers samen om de samenleving en haar economisch systeem optimaal te houden. Luisteren naar de samenleving en samenwerken betekent dat de organisaties voor sturing zoeken naar maatregelen die breed gedragen worden, zonder minderheden echt te benadelen.

Hierdoor is er een breed draagvlak voor de binnen de even­wichts­eco­nomie genomen maatregelen.

Samenwerking betekent in de even­wichts­eco­nomie onder andere dat uiteindelijk iedereen zich achter deze maatregelen schaart. Eenmaal een beslissing genomen handelt de samenleving als geheel daarna.

Door deze vorm van samenwerking ontstaan geen onwerkbare tegenstellingen en blijft de democratie in rustig vaarwater. In de vorige paragraaf hebben we gezien dat het economisch systeem van de even­wichts­eco­nomie robuust is en snel kan worden aangepast een veranderende omstandigheden zonder dat dit economische problemen oplevert.

Ook hebben we net gezien dat de economie stuurbaar is, dat de eerste prioriteit ligt bij de samenleving, en dat sturing van de economie door de samenwerking harmonieus kan verlopen.

De organisaties voor sturing hebben daarom alle middelen om de economie te sturen en zijn dus veel efficiënter dan regeringen in de vrije markt.

Al deze factoren maken dat er binnen de even­wichts­eco­nomie relatief snel en op een verantwoorde manier beslissingen genomen kunnen worden bij de eerste aanwijzingen van een pandemie.

1.2.4. Effectiviteit bedrijven versus effectiviteit organisaties in de even­wichts­eco­nomie

Bedrijven spelen nagenoeg geen actieve rol bij het ondersteunen van de samenleving en haar economie tijdens een pandemie. Bedrijven moeten namelijk hun eigen commerciële afwegingen maken. Als het ondersteunen van de samenleving en/of economie geen winst of strategisch voordeel oplevert dan doen ze het niet, uitzonderingen daargelaten. En zeker tijdens een crisistijd moeten zij meer bezig zijn met overleven.

Bedrijven hebben in het begin van de pandemie dan ook nauwelijks iets gedaan aan de duidelijk zichtbare schrijnende problemen bij de medische voorzieningen Deze hulp zou ook de economie snel ondersteunen. Iets waar alle bedrijven voordeel van zouden hebben.

In Nederland en België is genoeg expertise en capaciteit bij bedrijven om de tekorten op te lossen. Begrijpelijk zijn bedrijven toch meer bezig met hun eigen belangen. Dit in tegenstelling tot organisaties in de even­wichts­eco­nomie: In de even­wichts­eco­nomie werken zowel organisaties voor sturing van de economie als organisaties die producten/diensten leveren intensief samen in dienst van de samenleving.

Bij een virusuitbraak die kan leiden tot een pandemie zullen de organisaties voor sturing de economische activiteiten van alle organisaties zodanig aanpassen dat er adequaat gereageerd wordt. In brede samenwerkingsverbanden zullen de organisaties hun expertise en capaciteit bundelen om zo snel mogelijk aan de nieuwe behoefte binnen de samenleving gehoor te geven. Tevens is door deze nieuwe samenwerkingsverbanden grootschalige innnovatie mogelijk, zodat er beter gereageerd kan worden op bijvoorbeeld een crisis in de medische voorzieningen. Alle organisaties hebben ook een rol bij het verbinden van, communiceren met en het voorlichten van de samenleving. Alle organisaties zijn hiervoor perfect toegerust. Zij creëren, stimuleren en onderhouden namelijk netwerken voor aandacht en begeleiding. Iedereen in de even­wichts­eco­nomie maakt onderdeel uit van een of meerdere netwerken. Iedereen is daarom op die manier -persoonlijk- benaderbaar en maakt deel uit van een groep.

Peer pressure, sociale normen in die netwerken en voorlichting door inspirators uit de netwerken zorgen ervoor dat de neuzen relatief snel dezelfde kant op staan. Zeker omdat mensen die deelnemen aan de even­wichts­eco­nomie zich realiseren dat samenwerking betekent dat ieders mening telt en meegenomen wordt. Maar als eenmaal een besluit genomen is dan brengt iedereen zijn gedrag in overeenstemming met dit besluit.

Op deze manier zullen organisaties de samenleving snel kunnen informeren en activeren. De samenleving heeft zo snel de focus op hoe men gemeenschappelijk de crisis tegemoet kan treden.

1.2.5. Effectiviteit inspanningen burgers in de vrije markt versus burgers in de even­wichts­eco­nomie

Hoe gaan individuen om met een aanstormende pandemie?
We zullen zien dat burgers in de vrijemarkteconomie vanuit hun individualisme een heel andere instelling hebben dan de deelnemers aan de even­wichts­eco­nomie.

Wie eind augustus 2020 enkele grote steden in Nederland, Duitsland en België heeft bezocht ziet grote verschillen. In Nederland blijft het afstand houden een uitdaging. Het dragen van mondkapjes lijkt voor de deels meer individualistisch ingestelde Nederlandse bevolking dan nog een brug te ver. In Duitsland waar mondkapjes op veel plaatsen verplicht zijn houdt men zich redelijk goed aan de regels. Duitsland kent ook verzetsbewegingen. In België zijn er zowaar steden waar men zich verbazingwekkend goed aan het verplicht dragen van mondkapjes houdt, zelfs in het centrum in de buitenlucht.



Individualisme als hoogste goed bij de rest van de bevolking maakt dat deze bevolkingsgroepen niet geïntegreerd geraken. In de vrije markt wordt de individualistische houding uitvergroot: De hang naar individualisme wordt omgezet in de hang naar het nastreven van het eigen belang, ten koste van anderen en daardoor uiteindelijk ook ten koste van zichzelf.
Hierdoor is men niet goed in staat om mee te gaan met het idee dat een klein beetje opgeven van individuele vrijheid door iedereen, iedereen juist vrijer kan maken. En in het geval van het het coronavirus blijft iedereen vrijer doordat het virus onder controle blijft. Iets dat ook wel sociaal dilemma of een Prisoners dilemma genoemd wordt. De vrije markt stimuleert mensen dus om voortdurend bezig te zijn met hun individuele behoeften. Hierdoor zullen er vanuit de samenleving geen grotere initiatieven ontstaan gericht op de belangen van het collectief, het indammen van de aanstormende pandemie.
Dit in tegenstelling tot wat er in de even­wichts­eco­nomie gebeurt, zoals we nu zullen zien. In paragraaf 1.2.2. is toegelicht hoe organisaties de samenleving waarin zij opereren alert kunnen maken en weten te activeren op het moment dat zich een pandemie aankondigt. We zullen nu zien dat het uiteindelijk de burger is die zeer betrokken is bij de bestrijding van een pandemie in wording. In even­wichts­eco­nomie worden burgers elders in de wereld niet als ver weg ervaren. De structuur van de even­wichts­eco­nomie stimuleert dat mensen in andere werelddelen ook deel uit maken van de eigen belevingswereld. Er bestaat namelijk meer direct contact tussen burgers elders in de wereld. Dit contact maakt dat men alerter is op zaken die elders plaatsvinden. Daarnaast stimuleert de even­wichts­eco­nomie haar burgers om zich actief op te stellen in de samenleving. En een actievere opstelling zorgt ervoor dat men meer betrokken is en sneller bereid is om mee te werken aan de voorzorgsmaatregelen en aanpassingen van de economie. Doordat burgers hun economisch systeem zelf vormgeven zullen zij op hun niveau actief willen meewerken en meedenken over het aanpassen van hun economisch systeem aan de veranderende omstandigheden.

Burgers hebben daarom in de structuur van de even­wichts­eco­nomie meer de mogelijkheid en de bereidheid om zichzelf en hun economisch systeem aan te passen aan de naderende crisis. De even­wichts­eco­nomie is, meer dan democratieën in de vrije markt, gericht op het overbruggen van tegenstellingen tussen mensen en gericht op eenheid. Anders gezegd: Het door de vrije markt uitvergrootte individualisme wordt in de even­wichts­eco­nomie vervangen door samenwerking, met als doel samenwerking als één hechte gemeenschap. In de even­wichts­eco­nomie worden betrokken bij economie en hun samenleving. Het hierin actief zijn wordt gestimuleerd. Ook kunnen burgers hun lokale economie samen vormgeven Hierdoor zijn zij veel beter dan in de vrije markt in staat om met een zich ontwikkelende pandemie om te gaan.

2. Economische crisis door lockdown niet aan de orde in de even­wichts­eco­nomie

In deze paragraaf zullen we zien waarom de vrije markt niet is toegerust om om te gaan met de daarop volgende economische crisis. In de even­wichts­eco­nomie zou een economische crisis niet zijn opgetreden. Het economisch systeem past zich gewoon aan aan de nieuwe realiteit.

In 2.1. worden structurele problemen van de vrije­markt­economie gesignaleerd die je pas goed ziet als je de vrije­markt­eco­nomie vergelijkt met de even­wichts­eco­nomie. Dan wordt ook duidelijk waar de kracht van de even­wichts­eco­nomie ligt.
In de daarop volgende subparagrafen 2.2. tot en met 2.7. worden de duidelijk zichtbare problemen van de vrije­markt­eco­nomie in 2020 vergeleken met hoe de even­wichts­eco­nomie hier mee zou omgaan. Ook hierdoor ontstaat een beter beeld van de kracht van de even­wichts­eco­nomie.

2.1. Crisis toont structurele problemen vrije markt en illustreert kracht van de even­wichts­eco­nomie

In deze paragraaf worden de problemen waarmee men in de vrije markt mee te maken heeft tijdens de economische crisis van 2020 bekeken vanuit het perspectief van de even­wichts­eco­nomie.

Als iets niet te veranderen is en er geen alternatief is dan ben je al snel geneigd om dat dan maar gewoon te accepteren, zonder na te denken over de negatieve consequenties. Pas als er een alternatief is dan is er keuze en kun je vergelijken.
Het alternatief van de even­wichts­eco­nomie geeft ons dus de mogelijkheid om de structurele problemen van de vrijemarkteconomie beter te zien. En om na te gaan of het alternatief geschikter is.

2.1.1. Vertrouwen komt te voet en gaat te paard, met name in de vrije markt

'Economie is vertrouwen', dwz de vrijemarkteconomie draait alleen goed als een groot deel van de deelnemers vertrouwen heeft in de economie. Dan pas durven burgers en bedrijven te investeren. Het vertrouwen stijgt als mensen kunnen zien dat het echt beter gaat met de economie.

Als een economie in crisis geraakt dan is het door ingrijpen nauwelijks mogelijk om de beweging ten goede te keren. Deze les uit het verleden maakt het moeilijk om nog vertrouwen in de economie te houden als zich een crisis aankondigt.

Ingrijpen heeft weinig kans op succes omdat in de vrije markt alles grotendeels met elkaar samenhangt.

Het economisch systeem van de vrije markt is dus moeilijk stuurbaar als het mis dreigt te gaan en daardoor daalt het vertrouwen snel.

Dit in tegenstelling tot het economisch systeem van de even­wichts­eco­nomie. Dit economisch systeem is vrij gemakkelijk zó te sturen dat het blijft bloeien. En dat sturen gebeurt door de burgers lokaal in samenspraak met hun lokale organisaties. Burgers en de organisaties houden zo de controle over hun lokale economie. Zij kunnen bijvoorbeeld besluiten om bepaalde sectoren van de economie extra productie te laten draaien en andere sectoren stil te leggen. Er wordt dan zo met arbeid geschoven dat nagenoeg iedereen aan het werk kan blijven.
Hierdoor zal het vertrouwen in de economie niet snel verdwijnen. Het vertrouwen van burgers in hun eigen lokale economie is toch al groot omdat de even­wichts­eco­nomie door het lokale karakter beter draait en omdat het economisch gezien solide in elkaar zit.

2.1.2. De vrijemarkteconomie is een domino-economie

De vrijemarkteconomie functioneert alleen redelijk als er geen serieuze economische uitdagingen zijn. Als er iets misgaat dan wordt dat versterkt door de manier waarop de vrijemarkteconomie reageert. Je zou kunnen zeggen; de vrijemarkteconomie is een economie van domino-effecten.
In de coronacrisis worden veel delen van de economie tegelijk stilgelegd. Het effect daarvan is dat na de lockdown de economische bedrijvigheid ook kan stilvallen in sectoren die eigenlijk gewoon hadden kunnen doordraaien.
Vanuit de vrije markt bekeken is dit domino-effect onvermijdbaar. Dit domino-effect is vanuit de even­wichts­eco­nomie bezien een gevolg van het feit dat de vrijemarkteconomie moeilijk stuurbaar is.
Zoals we in 2.1.1. zagen is de even­wichts­eco­nomie wel goed stuurbaar. De samenleving heeft de volledige controle. De samenleving kan en zal bijsturen als een deel van de economie bedreigd wordt. Hierdoor zal een domino-effect uitblijven.

2.1.3. De vrije markt heeft geen zelfherstellend vermogen

Als het economisch slecht gaat dan krijgt een bedrijf een betere uitgangspositie door te bezuinigen. Er zijn maar weinig bedrijven die dat dan niet doen. Bedrijven moeten overleven in een markt waarvan bij voorbaat verwacht wordt dat hij verder krimpt. Een 'self-fulfilling prophecy'. Als het economisch slecht gaat dan veroorzaakt de begrijpelijke bezuinigingsdrift van bedrijven dus juist een grotere economische krimp.

Ook consumenten versterken deze self-fulfilling prophecy: Als ze zien dat het slechter gaat met de economie dan doen ze wat iedereen doet. Zij houden hun hand op de knip.

Veel economen geven aan dat de overheid moet investeren tijdens een recessie om de economie te ondersteunen. In feite geeft dat aan dat de markt dan faalt.

Van een degelijk economisch systeem zou je mogen verwachten dat het systeem zelf mechanismen heeft die bijsturen als een recessie drijgt. De vrije markt is niet in staat om een weg uit de crisis te vinden, anders dan hem maar over zich heen te laten komen en te wachten totdat de bodem bereikt is. Hoe diep een crisis wordt en/of hoe lang hij gaat duren is nauwelijks te sturen vanuit de vrije markt.

De vrijemarkteconomie heeft dus geen zelfhelend vermogen. Dit economisch systeem kan problemen niet vanuit eigen kracht te boven komen. We hebben net gezien dat het voor een individueel bedrijf verstandig is om te bezuinigen als het economisch slechter gaat. Voor de economie zijn deze individuele keuzes echter niet verstandig, iets waar alle bedrijven gezamenlijk weer de gevolgen van ondervinden. In de vrije markt stappen burgers in dezelfde valkuil als bedrijven.

Bovenstaand dilemma is een vorm van het Prisonersdilemma. Het merendeel van de problemen in de economie en in de samenleving zijn vormen van het Prisonersdilemma: Individuele keuzes lijken te leiden naar een betere individuele positie. Maar zij schaden het geheel. En alle individuen zijn daardoor slechter af.

Alle Prisonersdilemma's hebben maar een uitweg. En die uitweg is samenwerken. Door te overleggen en echt samen te werken worden er keuzes gemaakt die veel voordeliger zijn voor het geheel, en dus ook voor het individu.

Dat is een van de redenen dat samenwerken centraal staat in de even­wichts­eco­nomie. Door deel te nemen aan de even­wichts­eco­nomie kies je bewust voor samenwerking. Ook organisaties in de even­wichts­eco­nomie zijn door de manier waarop zij verankerd zijn in de samenleving in staat om optimaal samen te werken met andere organisaties en met de burgers.

Door samenwerking wordt voorkomen dat de economie in de overlevingsstand komt. Het economisch systeem herstelt zich als het ware zelf.

2.1.4. Vanuit de even­wichts­eco­nomie gezien is de schuldenberg in de vrije markt onderdeel van een structureel probleem

Alle economieën vallen grotendeels stil tijdens de crisis. De overheden moeten lonen, huren en aflossingen van burgers en bedrijven grotendeels overnemen om de economie zo veel mogelijk overeind te houden. De crisis van 2008 en de grote recessie van 1930 leren ons dat géén overheidsingrijpen leidt tot een langere en diepere crisis.
Het achterliggende structurele probleem is dat de vrije­markt­economie draait op geld. Als er problemen zijn moet er geld bij om de economie overeind te houden en/of te reorganiseren. Dat leidt in een crisis bijna altijd tot problemen. En de toenemende globalisatie veroorzaakt in toenemende mate rampen en crises.
De inzet van het extra geld is feitelijk alleen nodig om de arbeid die in de economie verricht wordt te reorganiseren. Want uiteindelijk is alles wat er in de economie omgaat het resultaat van arbeid.

In de even­wichts­eco­nomie draait alles om de inzet van arbeid. Het economisch systeem past zich aan aan een nieuwe situatie doordat mensen werkzaamheden gaan verrichten die dan gewenst zijn. De verandering van werkzaamheden vindt plaats binnen de structuur voor samenwerking van de even­wichts­eco­nomie. Geld speelt bij het reorganiseren van de economie een ondergeschikte rol. Hierdoor is het herstructureren van de economie eenvoudiger dan in de vrije markt. In 2.2.1. wordt dit verder toegelicht.

2.1.5. In vergelijking met de even­wichts­eco­nomie is de vrije­markt­economie een starre economie

Als de economie krimpt dan betekent dat hoe dan ook dat bedrijven gemiddeld minder produceren of omvallen. Een heel klein deel van de bedrijven kan kansen pakken. Maar de rest kan dat niet en gaat eenzelfde type activiteiten in afgeslankte vorm voortzetten.
Er zijn vanuit de bedrijven geen gecoördineerde activiteiten te verwachten die het economisch systeem massief ondersteunen. Men wacht af en hoopt op betere tijden. Dat maakt het economisch systeem in crisistijd star. Als er in de even­wichts­eco­nomie een nieuwe situatie ontstaat dan zullen alle organisaties in onderlinge samenwerking zich hieraan aanpassen. Dat kan in een crisis ook méér economische activiteit betekenen. In ieder geval zijn de veranderingen erop gericht dat de samenleving optimaal kan blijven functioneren.

Daarbij komt dat arbeid anders georganiseerd kan worden zonder noemenswaardige investeringen. Door arbeid anders te organiseren kunnen de producten die in een nieuwe situatie nodig zijn gemaakt worden. Doordat het relatief eenvoudig is om arbeid anders te organiseren en doordat dit gedragen wordt vanuit de samenleving is de even­wichts­eco­nomie een flexibel economisch systeem. In 2.2.1. wordt deze reorganisatie van arbeid verder toegelicht.

Belangrijk is dat de mindset van mensen in de even­wichts­eco­nomie ervoor zorgt dat een potentiële crisis zich niet kan ontwikkelen: Burgers in de even­wichts­eco­nomie weten dat zij zelf hun lokale economie volledig kunnen sturen. Hierdoor hebben zij de zekerheid dat zij zelf de controle hebben en hun economisch systeem op orde kunnen houden.

Daarnaast zorgt samenwerking voor onderling vertrouwen en sociale cohesie. Ook hierdoor zullen burgers het vertrouwen in hun gemeenschappelijk economisch systeem en hun toekomst blijven behouden.

Dit alles maakt dat organisaties en burgers in de even­wichts­eco­nomie gemotiveerd zijn om samen de schouders onder hun economie te zetten mocht het even tegen zitten.

2.2. Moeizame steun economie in de vrije markt is overbodig in de even­wichts­eco­nomie

2.2.1. Financiële steun is overbodig in de even­wichts­eco­nomie

De velen miljarden die over de economie worden uitgestrooid kunnen niet voorkomen dat de economie ernstig geraakt wordt. De zwartste scenario's -die blijken uit te komen- voorspellen een lange diepe crisis. Dan helpen alle maatregelen van de overheden niet. Overheden kunnen niet alle lasten en personeelskosten van alle bedrijven en ZZP'ers gedurende de hele crisis op zich nemen.

Problematisch is het als het virus in alle hevigheid terug keert of zich een andere ramp voltrekt.
Dan moeten landen weer enorme sommen geld op de kapitaalmarkt lenen. Dat maakt het financiële systeem nog kwetsbaarder.
Veel bedrijven én banken zullen dan omvallen. Werknemers worden massaal ontslagen.

De vraag is of de overheid dan nog veel kan doen. De overheid is dan zeer waarschijnlijk niet meer in staat om het economisch systeem van de vrije markt in tact te houden. Het economisch systeem zou dan drastisch moeten veranderen om ons leven op het nivo van voor corona te houden. Tijdens de lockdown bij een corona uitbraak zijn veel mensen zoveel mogelijk thuis. Daardoor worden veel producten en diensten die te maken hebben met de activiteiten van mensen buitenshuis veel minder gevraagd.
De producten en diensten die mensen nodig hebben doordat ze meer thuis zijn worden juist meer gevraagd. Laten we voor nu even aannemen dat er per saldo minder producten/diensten nodig zijn. (Verderop zullen we zien dat in de even­wichts­eco­nomie waarschijnlijk niet het geval is)

Je kunt dan grofweg twee dingen doen:

De eerste optie is om de salarissen van mensen die geen of minder arbeid verrichten gewoon door te betalen met geleend geld, zoals de overheden in de vrije markt dat doen.

De tweede optie is uitgaan van waar de mensen behoeften aan hebben en daarop de werkzaamheden en de geldstromen / salarissen aanpassen, de strategie van de even­wichts­eco­nomie.

Omdat burgers in de even­wichts­eco­nomie zich in hun werkzaamheden flexibeler opstellen zal ook aan de veranderende vraag voldaan kunnen worden.
In de even­wichts­eco­nomie is het salaris geen manier om meer geld te verzamelen maar om datgene waaraan behoefte is te kunnen kopen. Als er een andere behoefte is, is het logisch om de prijzen en salarissen daarop aan te passen. Dat zal geen grote problemen opleveren omdat burgers lange termijn afspraken hebben gemaakt over wat zij met hun salaris persoonlijk willen bereiken. Het salarisdeel dat teruggaat in de economie met de bedoeling om deze persoonlijke doelen te bereiken blijft intact.

Omdat de samenleving precies die producten en diensten krijgt waaraan onder de gegeven omstandigheden behoefte is met de inzet van de eigen werkenden kan er geen sprake zijn van een crisis.
Natuurlijk kan de lockdown zorgen voor andere meer beperkte behoeften, maar het economisch systeem blijft binnen de beperkingen optimaal doordraaien. Ook kan het economisch systeem meerdere rampen absorberen en binnen de gegeven omstandigheden toch optimaal blijven draaien. Het economisch systeem komt dan niet tot stilstand, hetgeen waarschijnlijk wel het geval is in de vrije markt. In de even­wichts­eco­nomie staat arbeid centraal terwijl in de vrijemarkt­economie geld de spil vormt. Dat was zonet ook al de achterliggende gedachte. En het is in 2.1.4. ook al even aangestipt. Hier kwam naar voren dat daardoor het structurele probleem van de schuldenberg niet speelt in de even­wichts­eco­nomie.
Nu wordt hier wat dieper op ingegaan op wat het betekent dat arbeid centraal staat in plaats van geld.

Dat arbeid centraal staat houdt het volgende in: Als er problemen dreigen te ontstaan in de economie (of de samenleving) dan wordt in onderling overleg bepaald hoe werkzaamheden worden bijgesteld om de problemen op te lossen. Want uiteindelijk betekenen alle veranderingen in ieder economisch systeem dat werkzaamheden veranderen. Een goed georganiseerde overlegstuctuur binnen de even­wichts­eco­nomie zorgt ervoor dat deze veranderingen soepel verlopen.

In de even­wichts­eco­nomie kunnen deze veranderingen worden doorgevoerd zonder dat financiële middelen een struikelblok vormen. Financiële middelen zijn in de even­wichts­eco­nomie namelijk voor zowel werkenden als organisaties van ondergeschikt belang.

Hierdoor kan het economisch systeem aangepast worden aan nieuwe behoeften door simpelweg werkzaamheden en organisaties aan te passen, zonder dat financiële middelen een breekpunt kunnen vormen. Omdat de vrije markt steeds meer uitwassen krijgt, is de overheid hier noodgedwongen mee begonnen. En omdat de overheid er in de coronacrisis alleen voor staat neemt zij in veel gevallen ook de verantwoordelijkheid.

In de even­wichts­eco­nomie staan overheden er niet alleen voor:
Datgene wat in de vrije markt niet kan, kan wel in de even­wichts­eco­nomie: Organisaties die gezamelijk de schouders zetten onder hun economie. De economie kan niet in een vrije val geraken door bezuinigen van bedrijven maar wordt versterkt doordat organisaties samenwerken om elkaar te steunen.
De Overheid kan hierbij aansluiten. Door samen te werken met de organisaties binnen de even­wichts­eco­nomie zullen de economische gevolgen van een lockdown verder verzacht worden.

2.2.2. Werkloosheid is ook tijdens de coronacrisis onnodig door een vloeiende overgang naar nieuw werk

Deze is zo laag omdat de overheden voor bedrijven zijn bijgesprongen in het begin van de crisis.
Na de miljarden injecties gedurende de eerste drie maanden volgen heel wat reorganisaties. Werkloosheid heeft voor het individu, voor de samenleving en voor de economie grote nadelen. De even­wichts­eco­nomie is daarom zo ingericht dat er in principe voor iedereen werk is. Hoe dat werkt wordt nu, aan de hand van de situatie tijdens de coronacrisis, toegelicht.

Zojuist hebben we gezien dat het economisch systeem tijdens een lockdown optimaal draait omdat de even­wichts­eco­nomie arbeid in plaats van geld centraal stelt. Omdat de samenleving dan nieuwe behoeften heeft, is er ook behoefte aan een (tijdelijke) andere verdeling van arbeid.
We gaan nu dieper in op wat dit betekent voor de werkgelegenheid. We zullen zien dat de andere verdeling van arbeid door een lockdown soepel zal verlopen omdat burgers in de even­wichts­eco­nomie zich flexibeler opstellen, beter geschoold zijn en zich verantwoordelijk voelen voor elkaar. De flexibiliteit die werkenden in de even­wichts­eco­nomie hebben zorgt ervoor dat veel mensen in de loop van hun leven een ander vak gaan uitoefenen. De binnen de even­wichts­eco­nomie gestimuleerde persoonlijke ontwikkeling gaat daar ook toe leiden. Zeker omdat de opleidingen betaald worden vanuit de even­wichts­eco­nomie.

In tijden van een crisis heb je zodoende flexibele werkenden die ook nog eens in meerdere vakgebieden thuis zijn. Omdat de hoeveelheid werk alleen bepaald wordt door de behoeftes van de samenleving en niet beperkt worden door geldkwesties is de beroepsbevolking ook tijdens een lockdown gemakkelijk herplaatsbaar. Anders dan in de vrije markt is het voor het individu belangrijk om verantwoordelijkheid te nemen voor de wereld om hem/haar heen:

Een samenleving van de even­wichts­eco­nomie kent een sterke sociale cohesie. Hierdoor is de samenleving gericht op het elkaar ondersteunen. En omdat de samenleving die mogelijkheid heeft, zal men ook inzetten op goede werkgelegenheid.

Zaken als het gebruik/bezit van een huis of het pensioen worden in de even­wichts­eco­nomie geregeld door onderlinge afspraken. Dan is het belangrijk dat iedereen zijn afspraken kan nakomen en dus voldoende inkomen heeft. Hierdoor heeft iederen er belang bij dat de economie goed blijft draaien en werk heeft.

Ook kent de even­wichts­eco­nomie een actieve democratie, waarin iedereen -op zijn nivo- actief bezig met het opbouwen van de samenleving en de lokale economie. Ook hierdoor blijft goede werkgelegenheid een belangrijk punt. Afgaande op wat we begin 2020 tijdens de lockdown gezien hebben zou er veel minder behoefte aan producten/diensten zijn, waardoor er minder werk is. De behoefte aan arbeid wordt dan onder de werkenden zodanig verdeeld dat iedereen blijft delen in de welvaart. Hierbij heeft de Verbindende organisatie het voortouw. Bij die nieuwe verdeling horen mogelijk ook andere prijzen en andere salariëringen. Hierbij heeft de Monetaire organisatie het voortouw. Zoals we hierboven gezien hebben vindt die verdeling zo plaats dat iedereen toch de producten en diensten krijgt waar hij/zij gegeven de omstandigheden behoefte aan heeft. Of de behoefte vanuit de samenleving aan producten/diensten tijdens de lockdown inderdaad minder was valt echter nog te bezien.
Op medisch gebied waren er allerlei tekorten. Ook had de bejaardenzorg beter georganiseerd kunnen worden waardoor de corona-gerelateerde doden en het overige leed door bijvoorbeeld de isolement aanzienlijk verminderd had kunnen worden.
Ook had er veel aandacht kunnen uitgaan naar de negatieve effecten van de crisis: Mensen die op de een of andere manier in de problemen zijn gekomen zouden beter opgevangen kunnen worden. Dat kan variëren van het werken aan de achterstanden in de reguliere zorg van ziekenhuizen tot meer ondersteuning voor docenten bij het begeleiden van leerlingen/studenten in het onderwijs op afstand.
De zaken die niet opgepakt kunnen worden tijdens de crisis kunnen leiden tot meer schade achteraf.
Een grondige inventarisatie van waar de samenleving behoefte aan heeft tijdens de coronacrisis zou zeer waarschijnlijk resulteren in volledige werkgelegenheid.

In het algemeen leidt de behoefte van de samenleving mogelijk tot veel meer vraag naar producten/ diensten dan de lokale bevolking kan maken/leveren. Binnen de even­wichts­eco­nomie zullen dat geen extra consumptiegoederen zijn maar diensten vanuit de gezondheidszorg, de cultuursector of de opleidingsbranche. Het is aan de Verbindende organisatie om een evenwicht te vinden in behoeften en beperkingen.

2.2.3. Haperende productieketens tijdens de lockdowns zouden ook veel soepeler kunnen blijven lopen

Eind februari 2020 kwamen ineens veel meer aanvragen voor werktijdverkorting binnen bij het Nederlandse ministerie van Sociale Zaken. In China waren namelijk de exporterende bedrijven met name in Wuhan in lockdown. Daardoor kwamen er geen goederen vanuit Wuhan naar Nederland en vielen bedrijven stil.

Door deze haperende productieketens is niet alleen de economie maar bijvoorbeeld ook de gezondheidszorg kwetsbaar.
We gaan nu globaal in op de voordelen van de even­wichts­eco­nomie als het gaat om de hierboven vermelde kwetsbaarheid van productieketens. Net is al aan bod gekomen dat globaal georganiseerde productieketens kwetsbaar zijn. In de even­wichts­eco­nomie zijn productieketens zo lokaal mogelijk georganiseerd zodat ze minder kwetsbaar zijn:

De even­wichts­eco­nomie is een lokaal georiënteerde economie. Dat wil zeggen dat alle onderdelen van een product zo lokaal mogelijk gemaakt worden. Hierdoor zijn de productieketens veel minder kwetsbaar.

Overigens wordt bij het thema Regionetwerken uitgebreid toegelicht dat deze lokaal georiënteerde productieketens beter functioneren en beter zijn voor de economie dan globaal georganiseerde productieketens in de vrije markt.

Daarnaast zorgt samenwerking tussen verschillende regio's in de wereld ervoor dat mocht er in een regio tekorten ontstaan een andere regio (die ook zo lokaal mogelijke productieketens heeft) zal bijspringen. Een andere reden waarom globaal georganiseerde productieketens kwetsbaar zijn, zijn de (arbeids-)omstandigheden in de fabrieken. Lage lonen zijn daar een onderdeel van. Iets dat moet draaien met minimale kosten functioneert vaak slechter.

De even­wichts­eco­nomie kent goede (arbeids-)omstandigheden en eerlijke lonen. Volgens de logica van de vrije markt zou dit een hogere productprijs opleveren. De productprijs is in de even­wichts­eco­nomie echter juist veel lager dan in de vrije markt. Zonder nu in te gaan op de details, is de manier waarop de even­wichts­eco­nomie is georganiseerd de reden dat de gemiddelde productprijs veel lager is.
Een productieketen in de even­wichts­eco­nomie levert dus stabieler dan in de vrije markt én tegen een lagere productprijs. Productieketens in de vrije markt zijn ook kwetsbaar omdat de prijzen voortdurend onder druk staan en fabrieken die leveren tegen minimale kostprijs nu eenmaal minder goed functioneren.

In de even­wichts­eco­nomie is ook geen sprake van concurrentie en prijsdruk: Samenwerking als hoeksteen van de economie zorgt ervoor dat de productieketens zodanig functioneren dat ze optimaal dienstbaar zijn aan de samenleving. De samenleving als geheel bepaalt op welke manier dat het beste kan. En de samenleving heeft belang bij productieketens die de economie als geheel blijvend ondersteunen. Dan is onder andere stabiliteit van groot belang. Als er iets mis gaat in een productieketen dan moet de keten als geheel de klap kunnen opvangen. Hiervoor zijn in de vrije markt financiële buffers van de afzonderlijke bedrijven uit de keten noodzakelijk. Om de klappen van een of meerdere lockdown's te kunnen opvangen moeten dat flinke buffers zijn. Die hebben nogal wat bedrijven niet.

In 2.2.1. hebben we gezien dat in de even­wichts­eco­nomie arbeid in plaats van geld centraal staat. We hebben gezien dat dit betekent dat het economisch systeem kan worden aangepast door simpelweg werkzaamheden en organisaties aan te passen aan nieuwe behoeften, zonder dat financiële middelen een breekpunt kunnen vormen. Hierdoor kunnen productieketens flexibel reageren op problemen. Gebrek aan financiële middelen of andere bestedingen van financiële middelen maakt dat er beknot wordt op voorraden.
Door deze 'just in time' aanpak is er relatief weinig voorraad en kunnen leveringsproblemen ontstaan als iets de productieketen niet helemaal loopt zoals normaal.

Zoals in 2.2.1. al aan bod is gekomen stuurt de samenleving het economisch systeem. Dat betekent dat de samenleving in grote lijnen bepaalt wat er in alle organisaties en (lokaal georiënteerde) productieketens gebeurt. Omdat de samenleving gebaat is bij stabiele productieketens zullen er ook voldoende voorraden aanwezig zijn. Datzelfde geld voor afhankelijkheid van één toeleverancier. Een samenleving die kan bepalen hoe haar productieketens eruit zien zal niet kiezen voor afhankelijkheid van één toeleverancier als daardoor het functioneren van de productieketen in gevaar kan komen. Op deze plaats is zeer globaal gesproken over de werking van productieketens in de even­wichts­eco­nomie tijdens corona. In het thema Regionetwerken wordt zeer uitgebreid toegelicht wat de verschillen zijn in de manier waarop productieketens functioneren in de vrije markt en in de even­wichts­eco­nomie. Een algemene conclusie is dat productieketens in de even­wichts­eco­nomie de economische systemen van alle landen -ontwikkelde én ontwikkelings landen- veel beter ondersteunen.

2.3. Moeizame onderlinge steun Europese economieën verloopt soepeler door structurele samenwerking

In 2020 moeten de Zuidelijke landen door de Noordelijke landen gefinancierd worden om de gevolgen van coronacrisis enigzins te boven te komen. In het Noorden wordt dat nogal eens als onrechtvaardig gezien. Over de manier waarop de financiering moet plaatsvinden is veel gesteggel tijdens de eerste onderhandelingen tussen de Europese landen.
Met de financiering worden ook hervormingen geëist. Iets dat door de betreffende landen als bemoeienis met interne aangelegenheden wordt gezien.

Hoe mooi zou het zijn als de Europese landen echt met elkaar zouden gaan samenwerken. Dat is al sinds de oprichting van de EU een heet hangijzer.
En gezien de positie waarin regeringsleiders verkeren is hun aarzeling bij samenwerking heel begrijpelijk. Zij zijn daar op de allereerste plaats voor de belangen van hun eigen land. Of voor de belangen de eigen achterban of eigen elite.

Regeringen proberen met afspraken en lobbyen zoveel mogelijk voordeel voor eigen handel, industrie, landbouw en visserij te halen. Samenwerking tussen landen ligt ook moeilijker dan in de even­wichts­eco­nomie omdat landen ook in economisch opzicht in concurrentie met elkaar zijn.

De keuze voor eigen belang lijkt in een democratie vaak voordeliger dan samenwerken. Regeringsleiders die hun eigen belangen veel belangrijker vinden dan hun gemeenschappelijke belangen zullen moeilijk kunnen samenwerken. Dit is een vorm van het Prisoner's dilemma. In de even­wichts­eco­nomie spelen dit soort Prisoner's dillema's nauwelijks omdat samenwerking voorop staat. Dit wordt nu toegelicht. Ook de weg naar samenwerking is anders in de even­wichts­eco­nomie. Samenwerking wordt vanaf de basis opgebouwd: Het begint altijd bij kleine groepen mensen die in de structuur van de even­wichts­eco­nomie uitgenodigd worden om samen te werken en vanuit die basis wordt er in telkens bredere verbanden samengewerkt.

In Europa hebben aantal visionaire regeringsleiders de Europese Unie met verdragen tussen landen vormgegeven. Dat samenwerking binnen de EU zinvol is zal wel langzaam tot de bevolking doordringen, was de gedachte. Dat blijkt echter moeizaam te verlopen omdat de bevolking denkt in termen van het eigen belang zolang zij onderdeel uitmaken van de vrije markt.

Doordat, zoals we net zagen, samenwerking in de even­wichts­eco­nomie vanaf de basis is opgebouwd en het in alle delen van de maatschappij is doorgedrongen, is samenwerking op grotere schaal ook binnen de EU meer vanzelfsprekend. Het ontbreken van concurrentie in de even­wichts­eco­nomie heeft ook voordelen voor samenwerking binnen de EU. Landen in de EU zijn door het ontbreken van concurrentie in economisch opzicht geen concurrenten van elkaar. Dat maakt dat samenwerken tijdens een coronacrisis binnen de EU soepeler kan verlopen.
En op economisch gebied profiteert men immers ook al van de samenwerking. Er is nog een reden waarom in de even­wichts­eco­nomie de coronacrisis op een soepele manier gezamenlijk binnen de EU kan worden aangepakt. Het belangrijkste is namelijk dat er een structuur voor samenwerking is binnen de even­wichts­eco­nomie.
Samenwerking op globale schaal gebeurt al voordat een crisis uitbreekt. En op het moment dat een regio in de problemen komt, springen andere regio's vanzelfsprekend bij.

Bij het aangaan en het onderhouden van de globale samenwerking zijn de heikele punten al uitgewerkt: Omdat alle betrokkenen in de praktijk merken dat samenwerking veel meer oplevert dan eigen belangen voorop te stellen heeft men al lang naar elkaar toe bewogen. Regeringen hoeven daarom niet meer bezig te zijn met het eigen belang van hun achterban. Hun eigen belang is juist dat er de beste afspraken voor het geheel gemaakt worden.
En daarbij zal natuurlijk ook verschil van inzicht zijn. Maar de inbreng van alle partijen is gericht op de beste afspraken voor het geheel. En bij samenwerken hoort dat iedere partij oog heeft voor de positie van de andere partijen.

Hierdoor is ook is de rol van politici minder essentieel geworden. De economisch systeem zelf zorgt immers voor stabiele economieën in alle regio's en voor het ondersteunen van elkaar's regio's als er tegenspoed dreigt. We hebben net gezien dat bij het ondersteunen van elkaars economieën door landen in de vrije markt relatief hoge geldbedragen zijn gemoeid. Dat vormt een struikelpunt.

In 2.2.1. hebben we gezien dat de even­wichts­eco­nomie gebaseerd is op arbeid in plaats van geld. We hebben toen gezien dat hierdoor binnen een regio het relatief eenvoudig is om de economie overeind te houden, zonder dat daar grote financiële bedragen mee gemoeid zijn. Bij de samenwerking tussen regio's geldt hetzelfde principe; arbeid centraal in plaats van geld. Hierdoor is ook het ondersteunen van elkaars economieën in moeilijkere tijden relatief eenvoudig.

2.4. Aanpak coronacrisis in ontwikkelingslanden verloopt soepeler door structurele samenwerking

Door de vele armoedige woonwijken, de medische infrastructuur en de economische situatie zijn veel ontwikkelingslanden niet toegerust op het opvangen van een humanitaire én economische crisis. Gelukkig worden niet alle ontwikkelingslanden hard geraakt.


Voor wat betreft de financiële ondersteuning van ontwikkelingslanden gelden dezelfde obstakels als geschetst bij 2.3.. In de structuur van de even­wichts­eco­nomie werken alle regio's van de wereld samen. Die samenwerking geeft positieve effecten voor regio's die zwaar getroffen zijn door corona, zoals al beschreven bij 2.3.. Dat is met name voordelig voor ontwikkelingslanden.

Daarnaast wordt bij het thema Blauwdruk eerlijke globalisering uitgebreid toegelicht hoe de even­wichts­eco­nomie de economieën van ontwikkelingslanden versterkt. Door hun versterkte economieën hebben ontwikkelingslanden tijdens de cornonacrisis meer veerkracht.

3. Effect van handelsoorlog op de vrije­markt­econo­mie en op de even­wichts­eco­nomie

WORDT AAN GEWERKT

Referenties

[1]	Jean Monnet, Wikipedia
[2]	De massale vernietiging van wilde dieren is een urgenter probleem dan het klimaat, De Standaard 15 augustus 2020 Roer moet om voor behoud dier en mens / VN-rapport: om massaal uitsterven van soorten te voorkomen moet het roer op alle fronten om, Volkskrant, 16 september 2020 Global Biodiversity Outlook 5, 2020 Zwemmen er in 2048 geen vissen meer in de oceaan?, Universiteit van Vlaanderen op Youtube november 2020 Warme golfstroom kan gaan haperen in de komende 100 jaar, Rijksuniversiteit Groningen, 2019 Zonder insecten overleven we niet - en binnen tien, twintig jaar is het crisis, Trouw 28 april 2018
[3]	Het coronavirus wijst ons de weg naar een radicale herziening van onze manier van leven, Volkskrant maart 2020
[4]	Jan Rotmans geeft aan dat we nog een aantal crises zullen doorlopen voordat we als mensheid veranderen: Omwenteling | Jan Rotmans, hoogleraar transitie, BNR Big Five 29 juni 2020
[5]	De Psychologie van Veranderen, psychologisch.nu 29 januari 2019 Rick van Baaren: ‘De relatie tussen inzicht, attitude en gedrag is veel zwakker dan gedacht’, Wetenschappelijk artikel 18 augustus 2016
[6]	Experimenten met coronavirus al in 2013 afgewezen, nieuwe risico’s in beeld, Duurzaam nieuws, 29-3-2020
[7]	Volgens virologen hadden we ons veel beter kunnen voorbereiden: Reconstructie corona-uitbraak; Drie keer werd Nederland gewaarschuwd voor een pandemie, maar de regering koos voor het isolement, Trouw 15 april 2020, Onze voorbereidingen op een pandemie waren symbolisch’, NRC 26-3-2020 Overheid drie keer gewaarschuwd voor opstellen plan pandemie: adviezen genegeerd , NPO radio 1, 15-4-2020 Nederlandse minister Martin van Rijn, opvolger van Bruna Bruins zegt in een interview 27-3-2020 dat je je nooit op een specifieke pandemie kunt voorbereiden en suggereeert daarmee dat de keuze van Nederland in het verleden om geen voorbereidingen te treffen gerechtvaardigd was. Beleid waar hij zelf veelal bij betrokken was. Daarmee veegt hij alsnog de drie rapporten van tafel. Rapporten waarin door de experts wel specifieke maatregelen worden aanbevolen. Wereldwijd was men zich bewust van de dreiging van een pandemie. Zo gaf Bill Gates in 2015 een TEDtalk waarin hij opriep om voorbereidingen voor een pandemie te treffen. Voorbereidingen die verder gaan dan alleen medische voorzieningen. The next outbreak? We need to get prepairde, Bill Gates in een TED talk in maart 2015
[8]	De voorbereiding op de volgende pandemie begint nu, mo 27 maart 2020
[9]	Dit is de man die als eerste ter wereld een betrouwbare coronatest ontwikkelde, volkskrant, 14-4-2020
[10]	Negen coronadoden onder NL-zorgpersoneel, Meerovermedisch 30 april 2020 Nog altijd schrijnend tekort aan beschermingsmiddelen voor zorgpersoneel, Ad 01-05-20
[11]	Taiwan doet het fantastisch in de strijd tegen corona –en wil daar nu geopolitiek munt uit slaan, Volkskrant 30-4-2020 'Als China niet wordt gestopt in Hongkong, is Taiwan als volgende aan de beurt' NOS 15-8-2020
[12]	Bill Gates zei dat landen in de gehele wereld “vele biljoenen dollars meer kwijt zijn” aan de huidige coronacrisis dan nodig was geweest als er betere voorbereidingen waren getroffen.
[13]	Februari: de verloren maand in de strijd tegen het coronavirus, Volkskrant, 11 april 2020
[14]	In mei 2020 wordt in een artikel van de Volkskrant geconcludeerd dat je niet kunt zeggen welke aanpak van de coronacrisis voor een land het best werkt. Gekeken wordt naar de economie en de volksgezondheid. Welke coronastrategie werkt het best? Volkskrant 21-5-2020 Hoogleraar Helsloot vraagt zich af of een lockdown wel zinvol is. Door bijvoorbeeld in een vrije markt rekentechnisch te kijken naar het aantal doden mag geconcludeerd worden dat het aantal doden met een lockdown uiteindelijk groter zal zijn dan zonder een lockdown. De door Helschot getrokken conclusie dat bij een lockdown meer doden te betreuren zijn gelden alleen voor de vrije markt, waarin door de lockdown economische neergang en meer werkloosheid zal ontstaan. Corona-aanpak | Ira Helsloot, hoogleraar Besturen en Veiligheid, BNR 13-7-2020 De redenatie van Helsloot is minder van toepassing op bijvoorbeeld de economie van Taiwan die ondanks de lockdown redelijk overeind blijft. In de even­wichts­eco­nomie zal de economie en de werkloosheid ook nauwelijks te leiden hebben onder een lockdown. Onderzoek (van voor de besmettelijkere Engelse variant) wijst uit dat ingrijpen tegen het virus in economisch opzicht toch het verstandigst is: Een langere lockdown blijkt voor de economie in de praktijk beter dan een snelle versoepeling. En op de lange termijn is het ingrijpen tegen het virus economisch gezien toch het verstandigst. Economenpanel over consumentenangst, BNR economenpanel 1 september 2020
[15]	Experts in brandbrief: onduidelijk coronabeleid kabinet maakt dat meer mensen de regels negeren, Volkskrant 11 augustus 2020
[16]	We wisten in januari al zoveel en toch drong het niet door ‘Het komt wel goed’, De Standaard 20 juni 2020
[17]	De Duitse expert bij uitstek waarschuwde al twee maanden voor de uitbraak de minister van ­Gezondheid persoonlijk. Dit is de man die als eerste ter wereld een betrouwbare coronatest ontwikkelde, Volkskrant, 14-4-2020
[18]	Deed China het echt beter dan Italië met Covid-19?, AD, 20-3-2020, Hoe Spanje het zwaarst getroffen land van Europa werd, Volkskrant, 5-4-2020
[19]	Populistische leiders die corona afdeden als complot worden ingehaald door de feiten, Volkskrant
[20]	Aantal sterfgevallen in VK daalt, kritiek op premier Johnson neemt toe, De Standaard 19-4-2020
[21]	Can Trump reopen the economy on May 1? Not really, Los Angeles Times, 10-4-2020
[22]	Waarom Trump ongekend fel van zich af bijt na kritiek op coronabeleid, RTL nieuws 14-4-2020 Probeert Trump met stoppen steun aan WHO eigen falen te verdoezelen?, AD 15-4-2020
[23]	Kapitein corona Bolsonaro wil dat Brazilianen weer gewoon aan het werk gaan, AD
[24]	Een pandemie is een gevaar voor de democratie, NRC 26-3-2020 Virusangst is een perfecte dekmantel voor kwaadwillende regimes, Volkskrant 23-3-2020
[25]	Autoritaire leiders pakken coronacrisis vaak slechter aan, Inter Press Services 15 april 2020
[26]	Kritiek op aanpak corona direct cel in, NRC 26-3-2020
[27]	Landelijk coördinatiepunt geneesmiddelen voor coronapatiënten op intensive care, Zorgkrant
[28]	Lichtpuntje voor zorgpersoneel: miljoenen mondkapjes onderweg naar Nederland, Hart van Nederland 22 mrt 2020, De gestuurde mondkapjes blijken voor een groot deel onbruikbaar: 100.000 Chinese mondkapjes in Vlaanderen niet bruikbaar, RTL Nieuws 31 maart 2020 China: In Nederland afgekeurde mondkapjes niet voor medisch gebruik, Nu.nl 3 april 2020
[29]	Nederlandse bedrijven gaan zelf miljoenen mondkapjes maken, Trouw, 9-4-2020,
[30]	Over twee weken tekort aan ic-capaciteit als stijging aanhoudt, Telegraaf 2-4-2020 Capaciteitsorgaan: ruim 3200 ic-bedden mogelijk, Het Parool 3 april 2020,
[31]	Testcapaciteit coronavirus in gevaar door tekort aan laboratoriummateriaal, NOS, 20 maart 2020 Straks komen duizenden tests per dag erbij, NRC 27-3-2020
[32]	Grote belangen bij verdeling coronatests. Testcapaciteit in Nederlandse laboratoria nog helemaal niet aan maximum, Nieuwsuur 3 september 2020 Er kon veel meer getest worden in de zorg en 'dat had doden kunnen schelen', nieuwsuur NOS 9-6-2020
[33]	In de ­wereld van complexe problemen is evalueren niet iets voor achteraf / Darwin op het wereldtoneel, Volkskrant 24-6-2020
[34]	Laat het ene Amerika het andere stikken nu de coronacrisis toeslaat?, Volkskrant 26 maart 2020
[35]	Noot: Dat bepaalde groepen meer inbreng hebben is een van de schaduwkanten van de meeste parlementaire democratieën. In onze parlementaire democratieën zie je dat de grotere inbreng van mensen en bedrijven met meer geld en macht leidt tot consolidatie of versterking van hun financiële positie en hun machtspositie. Dit soort machtsconcentraties zullen veel minder sterk optreden in de even­wichts­eco­nomie. Hiervoor zijn een aantal redenen: Ten eerste is er in de even­wichts­eco­nomie geen sprake van ophoping van kapitaal bij een beperkte groep mensen die daar zelf over kunnen beschikken. Ook is er geen beperkte groep die met haar macht meer inbreng heeft. Iedereen heeft wel inbreng bij de onderwerpen van eigen voorkeur. Maar daarmee kan geen eigen voordeel behaald worden. En kiezen voor samenwerking betekent nu eenmaal dat men kiest voor maatregelen die in het algemeen belang zijn. Als laatste; machtsconcentraties zouden binnen organisaties geconcentreerd kunnen zijn. Maar juist organisaties kunnen alleen het algemeen belang dienen. Anders hebben ze geen bestaansrecht.
[36]	Activiteiten van Nederlandse en Belgische burger zijn voornamelijk activiteiten in de zorg Heel Nederland wordt vrijwilliger Solidariteit corona-tijd, bewustverbruiken.be
[37]	Volunteer army in Indonesia helps fight coronavirus with data Web In coronavirus-stricken Wuhan, an army of volunteers is offering a lifeline to those under lockdown, CNN 8-2-2020
[38]	Waarom staten in Noordwest-Europa relatief ontspannen reageren op corona, Volkskrant, 23-3-2020
[39]	Ons individualisme is historisch bepaald en niet per se beter dan gemeenschapszin: ‘Chinese toestanden’: waarom het Westen en Azië zo anders denken over privacy, Volkskrant 23-5-2020 In Vlaanderen is gemeenschapszin om historische redenen nog verder te zoeken dan in Nederland: 11 juli is het feest van iedereen / Nationale feesten kunnen niet in Vlaanderen, De Standaard 12 juli 2020
[40]	Protestmars tegen coronamaatregelen voert dwars door Amsterdam, Hart van Nederland 5 jul 2020 Dit zijn de mensen achter de coronaprotesten: ‘We willen onze vrijheid terug’, AD 10-07-20 Waarom protesten tegen de anderhalve meter maar doorgaan, terwijl het aantal coronabesmettingen juist toeneemt, Een Vandaag 01-08-2020
[41]	De etnisch gekleurde tol van het virus: gekleurde mensen disproportioneel hard getroffen, De Standaard 10/07/2020 Moskee over Bergse coronatests: ‘Het signaal is duidelijk, we moeten voorzichtig zijn’ BN de Stem 10 augustus 2020 Moslimgemeenschap schrikt van corona-uitbraak in moskee: ‘Bestuurders durven leden niet aan te spreken’, AD 30 mei 2020 Gekleurde wijk belemmert integratie, Nemokennislink 26 maart 2010
[42]	Coronaparty, Wikipedia In een loods in Twente telt de 1,5 meter zaterdagnacht niet. ‘Moet kunnen, toch?’ Volkskrant 26 juli 2020 Corona schrikt Holi niet af: feest op Zuid gaat gewoon door AD 11-3-2020
[43]	Berichtgevingen bij het ontstaan van de economische crisis ten gevolge van corona: CPB komt 26-3-2020 voor eerst met serieuze voorspelling voor Nederland. Een onvermijdelijke recessie, meer werklozen en als het lang duurt faillissementen en een bankencrisis. Het CPB schetst een zwart beeld van de gevolgen van de coronacrisis. CPB: meer werklozen door corona, economie hard geraakt, Het Parool, 26-3-2020 18 mei 2020 gaan we uit van de ergste scenario van het CBP. Economenpanel | Coronarecessie, BNR maandag 18 mei 2020 Slaapwandelend naar de grootste economische crisis van ons leven, dewereldmorgen.be 30-5-2020 OESO: koorddansen naar herstel van economie na 'rampzalige recessie', NOS 10-6-2020 Economenpanel | Economische crisis, BNR 8-6-2020
[44]	Noot: Natuurlijk ligt dat meestal wat genuanceerder en kunnen delen van de economie sneller herstellen. Bijvoorbeeld na de eerste lockdown veerde de horeca en de entertainment op terwijl de echte problemen bij de bedrijven nog moesten komen. De horeca en evenementen veerde op omdat er weer bezoekers konden komen en veel bezoekers de crisis nog niet aan den lijve ervaren hadden. De eerste ontslagrondes in het bedrijfsleven moesten nog komen. De van export afhankelijke Nederlandse bedrijven waren tijdens de eerste lockdown overeind gehouden door de overheid maar zouden al snel merken dat de buitenlandse economieën erger geraakt waren en er minder geëxporteerd zou worden. Het opveren van de horeca is dan van korte duur omdat in de vrije markt alles met elkaar samenhangt.
[45]	De FED denkt dat ze zich bezig moeten houden met de financiële markt, Kees de Kort BNR 11-6-2020
[46]	Illustraties van hoe een lokale crisis zich kan uitspreiden als een inktvlek: 10 jaar crisis (deel I): hoe het begon, NOS 24-05-2017 De crisisjaren (1929-1939) – De Grote Depressie, Historiek
[47]	BMW haalt deel autoproductie bij VDL Nedcar weg, AD 17-06-2020
[48]	In hoofdstuk 8 van het onderstaande boek staan de technieken die bedrijven gebruiken om hun strategie te bepalen. Analyse van andere bedrijven in hun omgeving is daarbij een belangrijk onderdeel. Boek: Management, Stephen Paul Robbins 2012
[49]	De schuldengletsjer die alles vermorzelt, de Groene Amsterdammer, 11 december 2019 Coronacrisis goed voor zombiebedrijven, financieel-management.nl, 17 maart 2020 Dreigt een zombie-apocalyps door coronasteun?, Volkskrant 4 juni 2020
[50]	November 2020 is de wereldwijde schuldenberg van overheden, bedrijven, huishoudens en financiële instellingen 365 procent van het bbp -datgene wat er wereldwijd 'verdiend'- wordt: Banken waarschuwen voor mondiale schuld-tsunami, NRC, 19 november 2020 De schuldengletsjer die alles vermorzelt, de groene amsterdammer, 11 december 2019 Risico's van hoge schulden op de korte termijn: Risicorapportage Financiële Markten 2020, CPB 2-6-2020 Coronacrisis kan leiden tot een nieuwe bankencrisis, RTL 02 juni 2020 Risico's van hoge schulden op de lange termijn: Hans Hoogervorst: ‘Als de centrale banken zo doorgaan, loopt het geheid slecht af’, Volkskrant 15-5-2020
[51]	Vanuit de even­wichts­eco­nomie gezien is het oprichten van de verzorgingsstaat door de overheid een tekortkoming van het economisch systeem: Nederland wordt een verzorgingsstaat door 'vadertje' Drees en Marga Klompé. De verzorgingsstaat is daarna weer deels afgebouwd onder andere omdat een andere politiek klimaat ontstond. Marga Klompé, Canonvannederland Waar is Willem Drees gebleven?, NPO radio 1 Verzorgingsstaat in afbraak, Trouw
[52]	Ruim 200 duizend werkenden minder sinds maart 2020, CBS 18-6-2020 Maandelijkse cijfers over de arbeidsmarkt – mei, Statbel 9 juli 2020 Werkloosheid gestegen naar 3,5 procent, CBS 19-9-2019
[53]	Economenpanel over coronafonds, BNR 20 juli 2020, 13:00 min over stijging werkloosheid Een ongekende stijging van de werkloosheid. Is de financiële injectie van het kabinet uitgewerkt? Volkskrant 17-6-2020 De omscholingsmogelijkheden van de NLse overheid zijn 'begrijpelijk' online cursussen. Het is maar zeer de vraag of de vele werklozen hierdoor echt begeleid kunnen worden naar nieuw werk. NOW: Inspanningsverplichting – NL leert door, rijksoverheid Iedeeën overeenkomsten vertonen met volledig werkgelegenhied in de evenwichtseconomie: Weg met het minimumloon, leve de baangarantie, Volkskrant 19 november 2020
[54]	Artikelen reeks die de pijnpunten van productieketens tijdens corona beschrijft en waarin ook voorzichtig de conclusie getrokken wordt dat lokale productie beter kan werken: (Productieketens komen overeen met wat in het vakjargon supply chains en/of Global Value Chains (GVC) wordt genoemd.) Corona is juridisch excuus bij leveringsproblemen madeinlimburg.be 6 maart 2020 Driekwart Europese supply chains ondervindt negatieve impact door coronavirus, supplychainmagazine 9-4-2020 De supply chain van de toekomst: scenario’s na corona, DPA 16-4-2020 Corona legt pijnpunten farmaceutische supply chain bloot, Nieuwsblad Transport 7-4-2020 Truckfabrikanten sluiten massaal hun fabrieken, Logistiek 19 maart 2020
[55]	Betekenis 'Just in time', Wikipedia
[56]	Betalen wij nu voor landen die jaren feest hebben gevierd? Zo simpel is het niet, Volkskrant 15 juli 2020 Nederlandse excuses voor weigering corona-solidariteit zijn hypocriet, de wereld morgen 3 april 2020
[57]	Het Europees parlement gaat nog niet akkoord met de begroting, BNR economenpanel 27 juli 2020 tot 15:00 minuten.
[58]	Politieke strijd om extra miljard voor acute noodhulp aan ontwikkelingslanden, Trouw 29 mei 2020 Compromis over coronahulpgeld voor ontwikkelingslanden, Volkskrant 10 juli 2020 Oxfam Novib: armoede dreigt voor half miljard mensen door coronacrisis, persbericht 9 april 2020 Liveblog: De impact van het coronavirus op ontwikkelingslanden