even­wichts­eco­no­mie
De
even­wichts­eco­no­mie

Voor evenwicht in
economie, samenleving en milieu

ECONOMISCHE PRO­BLE­MEN, ook als de eco­nomie goed draait

en het antwoord van de even­wichts­eco­no­mie

Oog voor het
geheel

Tijdens de economische crises van 2008 (bankencrisis) en 2020 (Corona pandemie) waren kostenbesparing slecht nieuws voor de economie als geheel. In de eerste twee paragrafen wordt wat gedetailleerder besproken welke effecten deze kostenbesparingen hebben.

Omdat kostenbesparingen in de even­wichts­eco­no­mie nooit prioriteit zullen hebben blijft de even­wichts­eco­no­mie stabiel tijdens een crisis in de vrije markt, zoals globaal wordt toegelicht in de laatste paragraaf.

1. Kostenbesparing bij bedrijven door besparingen op arbeid

Kostenbesparing is de manier om bedrijfsresultaten goed te houden
In de crisis-jaren staat de omzet van bedrijven onder druk. De omzet is tussen 2008 en 2014 16% gedaald. Opmerkelijk genoeg is het rendement op pijl gebleven. Grote bedrijven hebben anno 2014 een rendement van 9%. Dat is wel lager dan de jaren voor de crisis maar beduidend hoger dan het rendement in de vorige crisis van 2000. Er is vooral fors bespaard op personeel. De omzet per werknemer is tussen 2008 en 2014 met 26% gestegen. [1]
Dat is meer dan je had mogen verwachten op basis van de trendmatige groei. Deze kostenbesparing is een internationaal fenomeen.
Heel anders dan in de jaren 90, waar men wachtte totdat het water tot de lippen stond, grijpt men nu meteen in. Bedrijven richten zich nu op kostenbesparing.
AkzoNobel bijvoorbeeld zet in 2013 niet meer in op vergroten van de omzet maar op het verbeteren van het rendement. [2]
Voor de werkgelegenheid schieten we daar niets mee op.[3]

Tijdens de crisis van 2008 komen er geen banen bij. De enige manier om dan banen erbij te krijgen is als grote bedrijven weer gaan groeien. Maar de grote bedrijven als Phillips, AkzoNobel, Unilever groeien niet. En zij kunnen niet groeien omdat de groei van de wereldeconomie onder druk staat.

Ook het MKB, dat in het verleden gezorgd heeft voor meer banen, laat het afweten.
Tijdens de crisisjaren van 2009 en 2010 is het aantal banen in het MKB gemiddeld met 2,4% per jaar afgenomen. [4]
Dat is meer dan de jaarlijkse krimp van 0,95% bij de grote bedrijven. [5]
Ook zijn de groeiverwachtingen in 2014 niet rooskleurig. [6]

Door gebrek aan middelen, macht en kennis dreigen zelfs delen van het MKB het te verliezen van multinationals. [7]
Het lijkt daarom niet waarschijnlijk dat het MKB de trend die veroorzaakt wordt door grote bedrijven kan keren. En ook het MKB moet tijdens de crisis aan kostenbesparing op personeel doen om te overleven.
Kostenbesparing niet goed voor de economie
Voor ieder bedrijf afzonderlijk is kostenbesparing noodzakelijk om te overleven in de vrije­markt­eco­nomie. Blijft de vraag of inzet op kostenbesparing door besparen op personeel wel goed is voor de economie als geheel.
Als bedrijven wereldwijd verder blijven besparen op personeel dan staan de lonen onder druk en blijft de werkloosheid hoger dan zou moeten [8]
. Werkende armen en werkloosheid zijn op korte termijn en op lange termijn geen goed nieuws voor de economie.

Bedrijven realiseren kostenbesparingen voornamelijk door te besparen op arbeidskosten. Maar kostenbesparingen betekenen ook dat toeleveranciers onder druk komen te staan en dat investeringen worden uitgesteld. Dat is ook geen plus voor de economie.

De Coronacrisis is in dit opzicht een speciaal geval door de grootscheepse steunmaatregelen van de overheid voor bedrijven.
De sterk verminderde uitgaven van de consumenten in 2020 [9]
zouden normalerwijze leiden tot verregaande kostenbesparingen bij bedrijven en een veel grotere economische krimp.

2. Kostenbesparingen door overheid

De overheid doet tijdens de crisis van 2008 hetzelfde als het bedrijfsleven; kosten besparen. [10]
Dat betekent in ieder geval afname van werkgelegenheid en minder orders voor bedrijven. Goed omdat de overheid minder hoeft te lenen en we dus met zijn allen minder rente betalen. Doordat een steeds grotere groep mensen minder geld heeft om te besteden draait de economie echter verre van optimaal.

3. Antwoord van de even­wichts­eco­no­mie

Kostenbesparing overbodig doordat geld blijft circuleren
Kostenbesparingen zijn in de even­wichts­eco­no­mie niet noodzakelijk: Organisaties hebben een vaste klantenkring waarmee redelijk vaste afspraken zijn gemaakt. En de klanten hebben op hun beurt de beschikking over een vast inkomen en zullen in principe niet zonder werk komen te staan. Hierdoor blijft het geld circuleren en hebben organisaties geen reden om kosten te besparen doordat inkomsten uitblijven.
Kostenbesparing overbodig door de samenwerking binnen de lokale gemeenschap
Brede en verregaande samenwerking binnen de samenleving en in het economisch systeem is de basis van de even­wichts­eco­no­mie. Hierdoor zal kostenbesparing nooit worden ingezet om groepen te benadelen.

De samenwerking bewerkstelligt dat de werkenden uit een lokale gemeenschap met hun arbeid in staat zijn om deze lokale gemeenschap van goederen en diensten te voorzien.
Prijs en loon worden onderling afgesproken. Hierdoor zal er geen neerwaartse druk op de kosten van arbeid komen. Dit concept, dat sterk afwijkt van de gang van zaken in de vrije­markt­economie, wordt toegelicht bij Werkverdeling.
Kostenbesparing overbodig door eerlijke globalisering
Veel goederen komen ook van buiten de lokale gemeenschap. Bij de grensoverschijdende handel worden de waarden gehanteerd die horen bij fair met elkaar omgaan. Doordat gemeenschappen fair met elkaar handelen ontstaat er geen neerwaartse druk op arbeid. De manier waarop deze faire handel plaatsvindt wordt toegelicht bij Globale structuur voor een eerlijke economie.
Kostenbesparing overbodig doordat organisaties samenwerken
Door de samenwerkingsstructuur zullen organisaties elkaar ondersteunen, ook als het wat minder gaat. Organisaties hebben er namelijk alle belang bij om gemeenschappelijk op te trekken: zij zijn dienstbaar aan de lokale gemeenschap en hebben daarom alle belang bij het bloeiend houden van de lokale economie. Anders dan in de vrije markt waar bedrijven met name tijdens een crisis kiezen voor eigen overleven ten koste van het gehele economisch systeem, zullen organisaties door hun gemeenschappelijke aanpak de economie juist ondersteunen.
Kostenbesparingen door overheden niet noodzakelijk binnen de even­wichts­eco­no­mie
Uiteraard heeft de even­wichts­eco­no­mie geen directe invloed op kostenbesparing door de overheid. De overheid kan ervoor kiezen om mee te draaien in het economisch systeem van de even­wichts­eco­no­mie. In dat geval zijn kostenbesparingen niet noodzakelijk, zoals we net gezien hebben.
Maar ook als de overheid blijft werken met de vrije markt dan zullen kostenbesparingen overbodig zijn:
Even­wichts­eco­no­mie heeft degelijk economisch systeem dat klappen kan opvangen
De even­wichts­eco­no­mie heeft een lokaal georienteerd degelijk economisch systeem. Als de even­wichts­eco­no­mie voldoende omvang heeft blijft de economie daardoor bloeien. En als de economie blijft bloeien dan zullen organisaties, bedrijven en overheid geen kostenbesparingen door hoeven te voeren.

Referenties

Gerard Brockhoff bij BNR radio, 2014: Bedrijfsresultaten en werkgelegenheid.
AkzoNobel boekt hogere winst, oktober 2014
Opsplitsing Hewlett-Packard kost 30.000 banen.
Arbeid in de uitverkoop.
Kleinbedrijf: innovatie is wapen tegen de crisis.
Rapport Het MKB in beeld, mei 2014.
Multinationals kunnen door machtpositie belasting voordeel bedingen, het MKB niet
Waarom stijgen de lonen niet?
Ongekend grote krimp consumptie 2020
Drie biljoen dollar kostenbesparing overheid.
[1] Vaste kolumn door Gerard Brockhoff bij BNR radio, 24 oktober 2014, onderwerp: Bedrijfsresultaten en werkgelegenheid.
[2] AkzoNobel boekt hogere winst, oktober 2014
Sinds februari 2013 richt AkzoNobel zich niet meer op het vergroten van omzet maar op het verbeteren van het rendement. Hetgeen betekent dat de werkgelegenheid bij AkzoNobel onder druk staat.
Ook in 2019 is dit de strategie:
Verfmaker AkzoNobel boekt bedrijfsresultaat van 300 miljoen euro
[3] Opsplitsing Hewlett-Packard kost 30.000 banen.
[4] Arbeid in de uitverkoop.
[5] Kleinbedrijf: innovatie is wapen tegen de crisis.
[6] Rapport Het MKB in beeld, pag 19 van het rapport, mei 2014.
[7] Multinationals kunnen door belasting ontwijking (Paradyse Papers) of belasting ontduiking (Panama Papers) veel goedkoper werken dan het MKB dat niet van dit soort belastingvoordelen kunnen profiteren.
Een Vandaag over het verschil MBK en multinationals naar aanleiding over de Paradise Papers, 2017
AD, Paradise Papers, 2017

MBK drijgt innovatieslag te missen:
Innovaties in snacks komen van buiten de sector, 2014
MKB mist innovatie, 2013
[8] Eenvandaag Waarom stijgen de lonen niet?, 2017
Waarom onze lonen niet (sneller) stijgen, 2017
Matig jaartje voor grote groepen Nederlanders, november 2018
[9] Door nu niks uit te geven, maken we de economische crisis alleen maar erger, Trouw 26 september 2020
Ongekend grote krimp consumptie huishoudens in april, CBS 22-6-2020
[10] Artikel naar aanleiding van het rapport 'Drie biljoen dollar kostenbesparing overheid door shared services'.
Rapport 'Drie biljoen dollar kostenbesparing overheid door shared services', juli 2007.